Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Μία κυβέρνηση που δυσκολεύεται να πείσει... τον ίδιο της τον εαυτό ότι θα περάσει -και κυρίως θα εφαρμόσει- τα πολύ σκληρά μέτρα που η ίδια ξόρκιζε στο παρελθόν και μία κοινωνία που οι αντοχές της μοιάζουν με κλωστές έτοιμες να σπάσουν από το δυσβάσταχτο βάρος της εξαετούς ύφεσης.
Αυτή είναι η εικόνα που έχουν για την σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα αναλυτές που βρίσκονται σε καίριες θέσεις ξένων επενδυτικών οίκων, με τους οποίους επικοινώνησε το Liberal.gr. Η βασική τους πρόβλεψη είναι απογοητευτική: ακόμη και αν ολοκληρωθεί επιτυχώς η αξιολόγηση και «ξεκλειδώσουν» κάποιες πολύ σημαντικές εξελίξεις για την Ελλάδα, ο κίνδυνος της πολιτικής αστάθειας και η αδυναμία των πολιτών να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους απειλούν να επαναφέρουν τη χώρα στο θανατηφόρο σπιράλ που ήταν εγκλωβισμένη τόσα χρόνια.
«Οι επόμενοι μήνες θα κρίνουν το αν η Ελλάδα θα μπει σε πραγματική τροχιά ανάκαμψης, με ορίζοντα διετίας για την επιστροφή της σε βιώσιμη ανάπτυξη, ή θα «βουλιάξει» ακόμη περισσότερο, παραμένοντας εγκλωβισμένη στο φαύλο κύκλο της ύφεσης. Το πολιτικό ρίσκο είναι ο νούμερο ένα κίνδυνος και στερεί από τη χώρα τη δυνατότητα επιστροφής στην κανονικότητα».
Πρόκειται για αναλυτές που παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις γύρω από την ελληνική οικονομία και τις τράπεζες. Κοινή πεποίθηση όλων είναι πως όσο συνεχίζουν να εφαρμόζονται σκληρά υφεσιακά μέτρα και η κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με την πλειονότητα των κοινωνικών ομάδων, τόσο καθυστερεί η ανάκαμψη της οικονομίας και μειώνονται οι πιθανότητες περιορισμού του φαινομένου των «κόκκινων» δανείων.
Προειδοποιούν ότι τα πολύ σκληρά μέτρα που πρέπει να πάρει η κυβέρνηση για να περάσει την πρώτη αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος είναι πιθανό να αντισταθμίσουν τον αντίκτυπο των θετικών για την ελληνική οικονομία εξελίξεων που «ξεκλειδώνει» η ολοκλήρωση της αξιολόγησης.
Στο μεταξύ, οι ίδιοι επισημαίνουν ότι οι επενδυτές δίνουν μεγάλη έμφαση στο πολιτικό ρίσκο, έναν κίνδυνο που έχει σχεδόν ταυτιστεί με την ελληνική κρίση και ανησυχούν θέτοντας τα ακόλουθα ερωτήματα: Μπορεί η παρούσα κυβέρνηση να σηκώσει το βάρος των μέτρων και των αντιδράσεων της κοινωνίας; Υπάρχει εναλλακτική πολιτική πρόταση;
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
Στην περίπτωση που ολοκληρωθεί με επιτυχία η πρώτη αξιολόγηση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα επαναφέρει το waiver για τους ελληνικούς τίτλους, δίνοντας τη δυνατότητα στις τράπεζες να αντικαταστήσουν μεγάλο μέρος του ακριβού ELA (επιτόκιο 1,55%) με τις πράξεις αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ (επιτόκιο 0,05%). Στην ουσία, οι τράπεζες με αυτόν τον τρόπο μειώνουν το επιτόκιο δανεισμού τους, κερδίζοντας μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Και μπορεί το όφελος να μην είναι τεράστιο, ωστόσο οι αναλυτές εκτιμούν ότι η επαναφορά του waiver ίσως κρίνει την κερδοφορία των τραπεζών το 2016.
Στη συνέχεια θα ξεκινήσουν οι συζητήσεις για το χρέος. Εκτίμηση των αναλυτών είναι ότι η Ελλάδα... κάτι θα κερδίσει, χωρίς να αναμένεται κάποια συνταρακτική αναδιάρθρωση. Έτσι, η χώρα μας θα μπει στο ραντάρ της ΕΚΤ και θα επωφεληθεί από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE). Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων θα υποχωρήσουν και οι επενδυτές θα αρχίσουν να βλέπουν με άλλο μάτι την ταλαιπωρημένη από την «εκκωφαντική» ύφεση ελληνική οικονομία. Η σταδιακή άρση των capital controls θα φέρει επιστροφές καταθέσεων και η διαχείριση των «κόκκινων» δανείων θα ελαφρύνει τους τραπεζικούς ισολογισμούς.
Αυτό είναι ένα καλό σενάριο. Ίσως το καλύτερο. Ακόμη, όμως κι αν συμβούν όλα τα ανωτέρω, υπάρχει ένας κίνδυνος που ακούει στο όνομα «κοινωνική αντοχή».
Μετά από μία εξαετία μνημονίων τα μέτρα παραμένουν σκληρά και τίποτα δεν προμηνύει ότι τα βάρη για τους πολίτες από τις αλλαγές σε ασφαλιστικό και φορολογικό θα είναι τα τελευταία. Όταν η Κομισιόν επισημαίνει την ανάγκη λήψης επιπρόσθετων μέτρων το 2016 και το 2017 για να επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι, ποιος μπορεί να πει ότι τα χειρότερα πέρασαν;
«Φοβάμαι ότι ακόμη και στην περίπτωση που η Ελλάδα εφαρμόσει στο ακέραιο το πρόγραμμα και πετύχει τους δημοσιονομικούς στόχους, οι αντοχές της κοινωνίας είναι τόσο εξασθενημένες που δεν αποκλείεται να έχουμε δυσμενείς εξελίξεις, όπως για παράδειγμα αύξηση – και όχι μείωση - των μη εξυπηρετούμενων δανείων», επισημαίνει ένας εκ των αναλυτών. «Οι πολίτες δείχνουν να μην αντέχουν άλλους φόρους, η κυβέρνηση καθυστερεί να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις και όλα αυτά σε μία περίοδο πολύ δύσκολη όχι μόνο για την Ελλάδα ή την Ευρωζώνη αλλά για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας», προσθέτει.
Η κατάσταση, λοιπόν, παραμένει εκρηκτική. Για να μπορέσει η χώρα να σταθεί στα πόδια πρέπει να δημιουργηθεί το κατάλληλο περιβάλλον για την προσέλκυση επενδύσεων, να αρχίσουν ξανά οι τράπεζες να χρηματοδοτούν την πραγματική οικονομία και να μειωθεί η ανεργία. Πότε θα γίνουν όλα αυτά; Αν το πρόγραμμα υλοποιηθεί κατά γράμμα, η Κομισιόν προβλέπει ύφεση 0,7% το 2016, ανάπτυξη 2,7% το 2017 και μείωση της ανεργίας στο 24% το 2016 και 22,8% το 2017. Αντέχει η ελληνική κοινωνία άλλα δύο χρόνια χωρίς ανάσα;
Στην περίπτωση που οι προβλέψεις αυτές επαληθευτούν η ελληνική οικονομία θα έχει μπει σε τροχιά ανάκαμψης, τουλάχιστον στα χαρτιά και με βάση τα νούμερα. Για να γίνει αισθητή η βελτίωση των συνθηκών στην πραγματική οικονομία θα χρειαστούν αρκετά χρόνια ακόμα. Ποιος θα αντέξει μέχρι τότε για να δει την ανάπτυξη;
