Αν σας έλεγε κάποιος ότι το 2020 θα ξεκινούσε με φόβους για πολεμική σύρραξη μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν αλλά στη συνέχεια αυτοί οι φόβοι θα έμοιαζαν «ασήμαντοι» γιατί ένας ιός θα προκαλούσε τη χειρότερη υγειονομική και ταυτόχρονα οικονομική κρίση που πέρασε ο πλανήτης εδώ και πολλές δεκαετίες, θα τον πιστεύατε; Όχι, και γι? αυτό καλή είναι η αισιοδοξία για το 2021 αλλά καλύτερα να κρατάμε μικρό καλάθι.
Η πιο ακριβής πρόβλεψη που μπορεί να γίνει για το 2021 είναι ότι καμία πρόβλεψη δεν είναι ασφαλής. Διότι το μεγαλύτερο μάθημα του 2020 είναι πως οι προβλέψεις θα συνοδεύονται στο εξής από εξαιρετικά υψηλό βαθμό αβεβαιότητας και αυτές που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να επιβεβαιωθούν είναι όσες αφορούν σε πολύ βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, λίγων εβδομάδων, ούτε καν μηνών. Η εξέλιξη αυτή θα έχει επιπτώσεις για τις χρηματιστηριακές αναλύσεις και τις τιμές-στόχους, τις εκθέσεις για το ΑΕΠ και την απασχόληση, τα επιχειρηματικά και επενδυτικά πλάνα.
Τον περασμένο Μάιο γράφαμε για την χαρακτηριστική αδυναμία των ειδικών να προβλέψουν την επόμενη ημέρα στην οικονομία καθώς όλα εξαρτώνται από το πως θα εξελιχθεί η πανδημία, έναν παράγοντα που δεν μπορεί ούτε να εκτιμηθεί ούτε όμως και να αξιολογηθεί με οικονομικά μέτρα. Ο τίτλος του άρθρου ήταν «Το τέλος των οικονομικών προβλέψεων;»
Σήμερα δεν χρειάζεται το ερωτηματικό καθώς η συχνότητα με την οποία άλλαζαν φέτος οι τιμές-στόχοι για μετοχές και οι προβλέψεις για τα επιχειρηματικά έσοδα και τα δημόσια οικονομικά δεν είχε προηγούμενο. Εκεί που πιστεύαμε ότι τα είχαμε δει όλα με την παγκόσμια κρίση του 2008-09 και την ελληνική χρεοκοπία, η πανδημία ήρθε να ανατρέψει σταθερές, συνήθειες και δραστηριότητες δεκαετιών. Τα ταξίδια, λ.χ., θα αλλάξουν για πάντα, με τον Μπιλ Γκέιτς να προβλέπει ότι ο κλάδος των επαγγελματικών ταξιδιών θα συρρικνωθεί έως κατά 50% μετά την πανδημία.
Στο μεταξύ, ενώ υπάρχουν ανησυχίες για το αν θα πιάσουν» τα εμβόλια και πόσο ακόμη θα κρατήσει η πανδημία, ο μεγάλος φόβος στο εξής θα είναι ένας νέος ιός που θα απειλήσει την ανθρωπότητα, αφού ο covid-19 έφερε στην επιφάνεια τα τεράστια κενά στη δημόσια υγεία παγκοσμίως. Θα αλλάξει ο κόσμος μας για πάντα;
Το σίγουρο είναι ότι μετά από 12 χρόνια μεγάλων αναταράξεων, σε μια περίοδο που η παγκόσμια οικονομία δεν κατάφερε να ξεπεράσει πλήρως την κρίση που προκάλεσε η κατάρρευση της Lehman Brothers, η αβεβαιότητα αποτελεί πλέον βασικό στοιχείο σε κάθε επενδυτική ή επιχειρηματική απόφαση. Βέβαια, την ίδια στιγμή η Wall Street είναι σε ιστορικά υψηλά, το ίδιο και ο DAX στη Φρανκφούρτη, ενώ ο ιαπωνικός Nikkei στο υψηλότερο επίπεδο από το 1990 λόγω της πρωτοφανούς ρευστότητας που διοχετεύεται στο σύστημα σε περιβάλλον αρνητικών επιτοκίων.
Γεγονός που ενισχύει ακόμη περισσότερο το… αλαλούμ με τις οικονομικές και χρηματιστηριακές προβλέψεις, οι οποίες χάνουν την αξία τους.
Όλοι οι μεγάλοι επενδυτικοί οίκοι, τα μεγαλύτερα funds του κόσμου, αλλά και όσοι συμβουλεύουν τους δισεκατομμυριούχους επενδυτές δεν κάνουν πλέον προβλέψεις. Κολοσσοί όπως η JPMorgan, η Goldman Sachs και η Citi, στους χρησμούς των οποίων βασίζονται πολύ σημαντικές επενδυτικές και επιχειρηματικές αποφάσεις, αλλάζουν κατεύθυνση. Το ίδιο συμβαίνει με τους κορυφαίους διεθνείς οργανισμούς, από την Κομισιόν και τον ΟΟΣΑ, έως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα. Δεν καταργούν τα τμήματα ανάλυσης και προβλέψεων αλλά οι μελέτες που εκπονούν αποκτούν διαφορετική βαρύτητα.
Αυτό που θα κάνουν στο εξής οι αναλυτές είναι διαφορετικά σενάρια ανάλογα με τον τρόπο που θα εξελιχθεί η πανδημία, τον χρονικό ορίζοντα εφαρμογής των μέτρων κλπ. Κάθε πρόβλεψη συνοδεύεται ήδη και θα συνοδεύεται για πολλά χρόνια ακόμη από πολλά «αν». Θα περιλαμβάνει επίσης την πολύ σημαντική υποσημείωση ότι σύντομα μπορεί να αναθεωρηθεί είτε επί τα χείρω είτε επί τα βελτίω.
Για παράδειγμα, η ελληνική κυβέρνηση δεν έδωσε μία πρόβλεψη για το ΑΕΠ στον προϋπολογισμό του 2021 αλλά δύο, κάτι που είναι πολύ φυσιολογικό. Και λίγες είναι οι δύο διαφορετικές προβλέψεις, γι? αυτό στα συρτάρια του υπουργείου υπάρχουν περισσότερα σενάρια. Εύλογα διότι δεν μπορεί να γίνει σήμερα μία και μοναδική και ταυτόχρονα ασφαλής πρόβλεψη για το ΑΕΠ της Ελλάδας στο τέλος του 2021 όταν κανείς δεν γνωρίζει ποια ακριβώς θα είναι η κατάσταση με την πανδημία το καλοκαίρι (όχι μόνο στην Ελλάδα) και πόσα θα είναι τα τουριστικά έσοδα. Ανάλογη αβεβαιότητα υπάρχει στις επιχειρήσεις, στα χρηματιστήρια, στα εμπορεύματα κ.ο.κ.
Σίγουρα μία πανδημία δεν αποτελεί βασικό κίνδυνο που ενσωματώνεται στις εκτιμήσεις, ούτε καν «μαύρο κύκνο», αλλά ένα ακόμη πιο σπάνιο γεγονός που λογικό είναι αφενός να μην μπορεί να προβλεφθεί και αφετέρου να προκαλεί μια… μόνιμη ανησυχία. Από το 2020 και μετά οι ειδικοί των προβλέψεων θα ξέρουν ότι τα θεμελιώδη δεν αρκούν και πάντοτε θα υπάρχει ένα μεγάλο «αν».
