Η είδηση ότι το δημόσιο χρέος των Ηνωμένων Πολιτειών κατέρριψε ένα ακόμη ρεκόρ για να ξεπεράσει το αστρονομικό επίπεδο των 34 τρισ. δολαρίων αποτελεί ένα από τα θέματα των ημερών. Επειδή, όμως, το αμερικανικό δημόσιο μας έχει συνηθίσει πλέον σε διαδοχικά ρεκόρ χρέους, τις περισσότερες φορές η είδηση περνάει… στα ψιλά. Δεν θα έπρεπε να συμβαίνει κάτι τέτοιο γιατί δεν είναι μακριά η στιγμή που το ποτάμι δεν θα γυρίζει πίσω, ενώ υπό προϋποθέσεις το δυσθεώρητο αμερικανικό χρέος ήδη απειλεί να εγκλωβίσει την παγκόσμια οικονομία σε κρίση ιστορικών διαστάσεων.
Για την ιστορία να πούμε ότι στις 29 Δεκεμβρίου έγινε γνωστό ότι το αμερικανικό χρέος έφτασε στα 34,001 τρισ. δολάρια για πρώτη φορά στα χρονικά, μόλις 3 μήνες αφού είχε σπάσει το φράγμα των 33 τρισ. δολαρίων και λίγες εβδομάδες πριν λήξει η προθεσμία για να καταλήξει το Κογκρέσο σε συμφωνία για τις δαπάνες της αμερικανικής κυβέρνησης.
Τρεις είναι οι βασικοί λόγοι που θα έπρεπε να μας ανησυχεί η εκτόξευση του αμερικανικού δημοσίου χρέους. Πρώτον, τα αμερικανικά ομόλογα, μέσω των οποίων αυξάνεται κατά κύριο λόγο το χρέος, είναι ομόλογα αναφοράς, με το αμερικανικό 10ετές να θεωρείται το πιο ασφαλές asset παγκοσμίως. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι αν αλλάξει το status των αμερικανικών ομολόγων θα χτυπήσει «τυφώνας» τις αγορές. Δεύτερον, το δολάριο ΗΠΑ είναι το αποθεματικό νόμισμα για την παγκόσμια οικονομία και με αυτό γίνονται οι περισσότερες συναλλαγές εμπορευμάτων στον πλανήτη.
Τρίτον, θα πρέπει να μας φοβίζει ο ρυθμός με τον οποίο αυξάνεται το αμερικανικό χρέος. Το 2008 διαμορφωνόταν περίπου στα 10 τρισ. δολάρια και στο 64% του ΑΕΠ και τώρα ξεπερνά τα 34 τρισ. δολάρια και το 126% του ΑΕΠ. Έχει ενισχυθεί κατά 240% σε 15 χρόνια και βρίσκεται πλέον σε επίπεδο που σύμφωνα με τους αναλυτές αρχίζει να θεωρείται μη βιώσιμο. Βέβαια, ένα χρέος για να θεωρείται μη βιώσιμο θα πρέπει να υπάρχουν ανησυχίες αναφορικά με την ευκολία δανεισμού. Τέτοιο πρόβλημα προς το παρόν οι ΗΠΑ δεν αντιμετωπίζουν.
Αν συνεχιστεί ωστόσο η εν λόγω τάση και το αμερικανικό δημόσιο συνεχίζει να δανείζεται σαν να μην υπάρχει αύριο, πολύ γρήγορα οι αγορές να αρχίσουν να έχουν σοβαρές αμφιβολίες για τη βιωσιμότητα του χρέους. Αμφιβολίες που εκφράζονται ήδη από τους οίκους αξιολόγησης. Μην ξεχνάμε, επίσης, τις φορές που τελευταία οι αγορές έχουν βιώσει το «δράμα» του «debt ceiling» όπου τελευταία στιγμή επιτυγχάνεται συμφωνία στο Κογκρέσο για την αύξηση του ορίου έτσι ώστε να μην υπάρξει πιστωτικό γεγονός.
Ένας ακόμη λόγος ανησυχίας σχετίζεται με τα δημοσιονομικά των ΗΠΑ. Το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι ασυνήθιστα μεγάλο, φτάνοντας το 5,8% του ΑΕΠ το 2022 και όλα δείχνουν ότι συνεχίζει να μεγαλώνει. Το 2023 αναμένεται να διαμορφωθεί περί τα 1,7 τρισ. δολάρια, ή άνω του 6,2%, ενώ οι καθαρές πληρωμές τόκων για το δημόσιο χρέος θα φτάσουν στα 660 δισ. δολάρια. Κάπως έτσι, το πρωτογενές έλλειμμα θα ξεπεράσει για πρώτη φορά το επίπεδο των 1 τρισ. δολαρίων ή το 3,7% του ΑΕΠ, με τις προβλέψεις να το τοποθετούν ακόμη υψηλότερα το 2024. Με άλλα λόγια, και για να φέρουμε την κατάσταση πιο κοντά στα δικά μας πρότυπα, αν οι ΗΠΑ ήταν στην Ευρώπη θα βρίσκονταν σε αυστηρή επιτήρηση και θα απειλούνταν με μνημόνιο.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι έχουν την ισχυρότερη οικονομία στον πλανήτη, ωστόσο οι πρώτοι τριγμοί στην εμπιστοσύνη των αγορών έχουν γίνει ορατοί. Τον περασμένο Νοέμβριο, η Moody’ s διατήρησε μεν αμετάβλητη την κορυφαία αξιολόγηση ΑΑΑ για το αξιόχρεο των ΗΠΑ, υποβάθμισε δε το outlook από σταθερό σε αρνητικό, βάζοντας ουσιαστικά την αμερικανική οικονομία στον προθάλαμο της υποβάθμισης. Είχε προηγηθεί η υποβάθμιση της Fitch στις αρχές Αυγούστου σε ΑΑ+, από ΑΑΑ, ενώ η S&P διατηρεί τις ΗΠΑ σε ΑΑ+ από το 2011, όταν παίχτηκε το πρώτο επεισόδιο της κρατικής χρεοκοπίας λόγω ανώτατου ορίου χρέους.
Να πούμε, τέλος, ότι η Fed έχει στην κατοχή της περί τα 8 τρισ. δολάρια αμερικανικού χρέους, εξαιτίας των παχυλών προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης και ενώ το 2011 είχε μόλις 1,6 τρισ. δολάρια. Αν συνεχιστεί η κατάσταση δεν αποκλείεται κάποια στιγμή να χρειαστεί η Fed να εγγυηθεί το αμερικανικό χρέος. Σύμφωνα με στοιχεία του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, η Ιαπωνία είναι ο μεγαλύτερος ξένος κάτοχος αμερικανικού χρέους με περίπου 1,1 τρισ. δολάρια, ακολουθεί η Κίνα με 870 δισ. δολάρια και η Μ. Βρετανία με 645 δισ. δολάρια.
