Βαρύ τίμημα εξαιτίας των κεφαλαιακών ελέγχων πλήρωσαν το 2015 οι εξωστρεφείς κλάδοι της οικονομίας, ακυρώνοντας σε μεγάλο βαθμό τις προϋποθέσεις ανάκαμψης που είχαν δημιουργηθεί στο πρώτο εξάμηνο του έτους. Σύμφωνα με ανάλυση του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ) και του Κέντρου Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών (ΚΕΕΜ) επί των στοιχείων ισοζυγίου πληρωμών της Τραπέζης της Ελλάδος, προκύπτουν για τους κλάδους των εξαγωγών προϊόντων (πλην πετρελαιοειδών), τον τουρισμό, τις μεταφορές και τις λοιπές υπηρεσίες, σε απόλυτους αριθμούς απώλειες της τάξης των 1,88 δις ευρώ για το 11μηνο του 2015 σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2014. Οι απώλειες αυτές ανέρχονται στα 4,54 δις ευρώ, αν συμπεριληφθούν και οι εξαγωγές καυσίμων, οι οποίες όμως πλήττονται και από την υποχώρηση των διεθνών τιμών του πετρελαίου (-29,8% στις τιμές εξαγωγής του 2015, σε σχέση με αυτές του 2014).
Παράλληλα, η επιβολή των capital controls ανέκοψε τη δυναμική που είχαν αποκτήσει οι περισσότεροι κλάδοι στο α' εξάμηνο της περασμένης χρονιάς, με αποτέλεσμα οι τελικές απώλειες να είναι στην πραγματικότητα πολύ μεγαλύτερες. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι αντί απωλειών 1,88 δις ευρώ, η ελληνική οικονομία θα είχε αυξημένα έσοδα κατά 1,65 δις ευρώ, ήτοι σχεδόν 1% του ΑΕΠ. Με άλλα λόγια, οι φαινομενικές απώλειες από τον εκτροχιασμό των διαδικασιών στις συναλλαγές και τους ρυθμούς ανάκαμψης στην οικονομία εκτιμώνται ως και τα 3,5 δις ευρώ ή περισσότερες από 2 μονάδες του ΑΕΠ.
Όπως τόνισε η Πρόεδρος του ΠΣΕ, κυρία Χριστίνα Σακελλαρίδη «το μέγεθος των επιπτώσεων των κεφαλαιακών ελέγχων από την ανατροπή της κανονικότητας στην οικονομία και ειδικά στους εξωστρεφείς κλάδους της οικονομίας ξεπερνάει τις νέες απαιτήσεις των δανειστών για περαιτέρω δημοσιονομική προσαρμογή το 2016 και δυσχεραίνει την εξεύρεση ισοδύναμων για την επίλυση μεγάλων προκλήσεων, όπως το ασφαλιστικό. Σε περιβάλλον ασθμαίνουσας ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας και περιορισμό των παγκόσμιων εξαγωγών, καθίσταται περισσότερο αναγκαία από ποτέ η απελευθέρωση παραγωγικών δυνάμεων και η προσέλκυση επενδύσεων στη χώρα. Η παραγωγική μηχανή της Ελλάδας και οι εξωστρεφείς κλάδοι όπως ο τουρισμός και οι μεταφορές θα πρέπει να υποστηριχθούν ενεργά, αντί να υφίστανται πρόσθετες επιβαρύνσεις σε φόρους, εισφορές, ειδικά σε συνθήκες συνεχιζόμενης χρηματοπιστωτικής ασφυξίας».
Σύμφωνα με την ανάλυση του ΠΣΕ και του ΚΕΕΜ επί των στοιχείων της Τραπέζης της Ελλάδος, οι εξαγωγές αγαθών (εξαιρουμένων των καυσίμων) εισέφεραν στο πρώτο 11μηνο του 2015 πρόσθετα 720 εκατ. ευρώ (+4,6%), σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2014, ενώ ο τουρισμός άλλα 770 εκατ. ευρώ (+6%). Αντίθετα, οι εισπράξεις από πωλήσεις πλοίων μειώθηκαν κατά 400 εκατ. ευρώ (-70,2%) και από μεταφορικό έργο, κυρίως λόγω της καθίζησης των εισαγωγών, κατά 2,64 δις ευρώ (-21,9%), ενώ τα έσοδα από λοιπές υπηρεσίες μειώθηκαν κατά 730 εκατ. ευρώ (-18,1%).
Ισοζύγιο Αγαθών και Υπηρεσιών/ Έσοδα και Εισπράξεις – 11μηνο 2015/11μηνο 2014 (σε δις ευρώ)
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι σε όλες τις εξεταζόμενες κατηγορίες εσόδων/εισπράξεων υπήρξε επιδείνωση όρων μετά τον Ιούνιο του 2015, με εξαίρεση τις εξαγωγές αγαθών. Ειδικότερα, οι εξαγωγές των καυσίμων έβαιναν μειούμενες με ρυθμούς της τάξης του 25,2%, ενώ των πλοίων με -56,1%. Τα έσοδα από εξαγωγές αγαθών κινούνταν ανοδικά κατά 0,3%, ενώ του τουρισμού κατά 8,4%. Μεγάλη ανατροπή καταγράφεται κυρίως στα έσοδα από μεταφορές, που ενώ ως τα μέσα του προηγούμενου έτους αυξάνονταν με ρυθμούς της τάξης του 2,5% στη συνέχεια κατακρημνίστηκαν (-21,9%). Αντίστοιχα, εντάθηκαν οι πιέσεις στα έσοδα από Λοιπές Υπηρεσίες (από -5,7% στο α' εξάμηνο, σε -18,1% στο 11μηνο του έτους).
Εξέλιξη Εσόδων και Εισπράξεων Πριν και Μετά τον Ιούνιο του 2015
Όπως προκύπτει από την ανάλυση του ΠΣΕ και του ΚΕΕΜ, με αναγωγή σε ετήσια βάση και με υπόθεση εργασίας τη διατήρηση των ρυθμών εξέλιξης εσόδων/εισπράξεων του α' εξαμήνου (εξαιρουμένων πετρελαιοειδών και πλοίων), στην ελληνική οικονομία θα είχαν εισρεύσει συνολικά 1,68 δις ευρώ περισσότερα από ότι στο σύνολο του 2014.
Να σημειωθεί ότι δεν υπολογίζονται στην εξίσωση αυτή οι απώλειες της τάξης των 300 εκατ. ευρώ από τις μειωμένες εισαγωγές αγαθών (πλην καυσίμων), καθώς υπερκαλύπτονται από τις μειωμένες πληρωμές για μεταφορές (-620 εκατ. ευρώ).
Καθυστερήσεις στις πληρωμές από το εξωτερικό
Την ίδια ώρα, δυσχεραίνουν και οι όροι των συναλλαγών με τους εμπορικούς εταίρους στο εξωτερικό. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μειώνονται τα ποσοστά των πραγματικών εισπράξεων έναντι της αξίας των εξαγόμενων προϊόντων όπως δηλώνεται στα τελωνεία (απαιτήσεις), ενώ με μικρότερους ρυθμούς μειώθηκαν οι προκαταβολές για εισαγωγές προϊόντων από το εξωτερικό.
Συγκεκριμένα, στο 11μηνο του 2015 η αναλογία εισπράξεων προς δηλωμένες εξαγωγές διαμορφώθηκε στο 96,27% (ή 22,7 δις ευρώ εισπράξεων προς 23,6 δις ευρώ εξαγωγών), έναντι ποσοστού 98,48% την ίδια περίοδο του 2014. Χαρακτηριστική είναι η επιδείνωση στους κλάδους πλην καυσίμων, που στο 11μηνο του 2014 εμφάνιζαν πλεόνασμα εισπράξεων (101,63%), έναντι ελλείμματος το 2015 (98,08%), λόγω της ταχύτερης αύξησης των απαιτήσεων (+8,4%) έναντι των εισπράξεων (+4,6%). Με άλλα λόγια, οι αγοραστές ελληνικών προϊόντων παρέτειναν το χρόνο εξόφλησης των Ελλήνων εξαγωγέων κατά 3,6% ή κατά 13 ημέρες, σε σχέση με το 2014.
Αντίστοιχα, οι εισαγωγείς αγαθών (πλην καυσίμων) εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σκληρούς όρους ως προς τις προκαταβολές και τις εξοφλήσεις των προμηθευτών τους από το εξωτερικό. Ειδικότερα, στο 11μηνο του 2015, οι Έλληνες εισαγωγείς είχαν καταβάλει ήδη 27,9 δις ευρώ για την προμήθεια προϊόντων από το εξωτερικό, όταν από τα Τελωνεία της χώρας έχουν περάσει στην Ελλάδα προϊόντα αξίας 20,32 δις ευρώ. Με άλλα λόγια ο βαθμός κάλυψης διαμορφώθηκε στο 137,35% (από 139,2%) το 2014. Ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων υπολογίζει ότι οι Έλληνες εισαγωγείς κλήθηκαν το 2015 να επισπεύσουν τις πληρωμές (ή τις προκαταβολές τους) προς τους προμηθευτές κατά 9 ημέρες νωρίτερα από ότι το 2014, επιδεινώνοντας έτσι τους όρους ρευστότητας των ελληνικών επιχειρήσεων.
Μικρότερο πλεόνασμα στο ισοζύγιο
Οι θετικές επιδόσεις των εξαγωγών προϊόντων (πλην καυσίμων) και του τουρισμού είχαν, τέλος, θετικό αντίκτυπο στο ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών που εμφανίζεται πλεονασματικό κατά 911 εκατ. ευρώ στο 11μηνο του 2015. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το 2014 η χώρα εμφάνισε πλεόνασμα 1,82 δις ευρώ στο αντίστοιχο ισοζύγιο.
Επιπροσθέτως, οι συνολικές εισπράξεις από εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών στο 11μηνο του 2015 έφτασαν τα 49,44 δις ευρώ. Με τους υφιστάμενους ρυθμούς μείωσης των εισπράξεων, το έτος αναμένεται να κλείσει στην περιοχή των 53 δις ευρώ. Το 2014 έκλεισε με συνολικές εισπράξεις 54,72 δις ευρώ, οι οποίες αντιστοιχούν στο 30,5% του ΑΕΠ της χώρας (έναντι ποσοστού 41,6% του μέσου όρου της ευρωζώνης).
