Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Η διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Christine Lagarde, ενημέρωσε πριν από λίγες ημέρες ότι το Ταμείο δεν ζητάει περισσότερη λιτότητα για την Ελλάδα και επανέλαβε την ανάγκη αναδιάρθρωσης του χρέους. Όμως ένας από τους βασικούς λόγους που φτάσαμε το 2017 να συζητάμε την ελάφρυνση του χρέους και την εφαρμογή νέων μέτρων είναι, σύμφωνα με αναλυτές, η πρωτοφανής λιτότητα που επιβλήθηκε στην Ελλάδα.
Μία ματιά στις προβλέψεις των «ειδικών» για την ελληνική οικονομία την τελευταία τετραετία είναι αρκετή για να γίνει αντιληπτή η απόκλιση μεταξύ των εκτιμήσεων και της πραγματικότητας. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα μέτρα δεν εφαρμόστηκαν βάσει προγράμματος – όπως υποστήριξε και η κ. Lagarde - ή ότι το 2015 ήταν καταστροφικό και γύρισε την οικονομία πίσω. Όπως και να'' χει, αναλυτές εκτιμούν ότι η δραματική μείωση του ελληνικού ΑΕΠ και τα πρωτοφανή μέτρα λιτότητας πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να δώσουν στην ελληνική οικονομία την ώθηση που προέβλεπε το κάθε μνημόνιο.
Ακόμη και μετά το 2015, με την υπογραφή του τρίτου μνημονίου, που οι προβλέψεις του ΔΝΤ και της Κομισιόν ξεκίνησαν στην ουσία από το μηδέν, λαμβάνοντας δηλαδή υπόψη τα τότε δεδομένα, κορυφαίοι αναλυτές χαρακτήριζαν «ανέφικτους» τους στόχους του προγράμματος για υψηλά πλεονάσματα και σημαντική ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια.
Τι θα γινόταν αν δεν είχαν εφαρμοστεί τόσο σκληρά μέτρα λιτότητας; Πρόσφατη μελέτη τριών ερευνητών (Christopher House, Christian Proebsting, Linda Tesar) για το ινστιτούτο CEPR, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όσο πιο σφοδρά είναι τα μέτρα λιτότητας, τόσο μεγαλύτερη είναι η συρρίκνωση του ΑΕΠ. Παράλληλα, οι πολιτικές λιτότητας επιδρούν στις οικονομικές επιδόσεις (ΑΕΠ, πληθωρισμό, κατανάλωση, επενδύσεις) και συμβάλλουν στην αύξηση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ σε οικονομίες με υψηλό χρέος όπως η Ελλάδα.
Ενδεικτικά, κατά την περίοδο 2010-2014 οι κρατικές δαπάνες στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 9% σε σύγκριση με τα προ κρίσης επίπεδα. Την ίδια ώρα, το ελληνικό ΑΕΠ υποχώρησε κατά περίπου 20%. Ο σχετικός πολλαπλασιαστής είναι -2 που σημαίνει ότι για κάθε 1 ευρώ μείωσης των κρατικών δαπανών, το ΑΕΠ υποχωρεί κατά 2 ευρώ.
Όπως αναφέρουν οι συγγραφείς της μελέτης, το βασικό επιχείρημα για την εφαρμογή πολιτικών λιτότητας ήταν ο περιορισμός της κλιμάκωσης του λόγου χρέος προς ΑΕΠ. Τα μέτρα λιτότητας που εφαρμόστηκαν στις χώρες της περιφέρειας θα έπρεπε να οδηγήσουν σε μείωση του του λόγου χρέος προς ΑΕΠ κατά τουλάχιστον 20 ποσοστιαίες μονές από το 2008 έως το 2014. Στην πραγματικότητα, το ποσοστό του χρέους αυξήθηκε κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες.
Κατά συνέπεια, οι προσπάθειες μείωσης του χρέους μέσω της λιτότητας σε περιβάλλον σφοδρής οικονομικής ύφεσης αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές, ενώ αν δεν είχαν εφαρμοστεί πολιτικές λιτότητας, η αύξηση του χρέους προς το ΑΕΠ θα ήταν πολύ μικρότερη για τις χώρες της περιφέρειας (Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία).
Οι... απίστευτες προβλέψεις του ΔΝΤ
Ήταν Ιανουάριος του 2013 όταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προέβλεπε, στην έκθεση για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, ότι στο τέλος του 2016 ο τραπεζικός δανεισμός του ιδιωτικού τομέα θα αυξανόταν στα 253,7 δισ. ευρώ, από 230,6 δισ. ευρώ το 2012. Η πραγματικότητα των μνημονίων έδειξε ότι τα δάνεια νοικοκυριών και επιχειρήσεων αντί να αυξηθούν σε τέσσερα χρόνια κατά 23 δισ. ευρώ, μειώθηκαν κατά 37 δισ. ευρώ, στα 193,63 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, το 2014 θα εμφανίζονταν τα πρώτα σημάδια θετικής πιστωτικής επέκτασης κατά περίπου 10 δισ. ευρώ και κάτι ανάλογο θα συνέβαινε το 2015 και το 2016. Αυτό προϋπέθετε ότι η οικονομία θα γύριζε σε θετικό έδαφος και οι τράπεζες θα μπορούσαν να μειώσουν σταδιακά τα «κόκκινα» δάνεια. Διότι αν δεν αντιστραφεί η τάση αύξησης των νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων, οι τράπεζες δεν μπορούν να ανοίξουν τις στρόφιγγες του δανεισμού.
Και στις καταθέσεις το ίδιο σκηνικό. Το ΔΝΤ «έβλεπε» μικρή μείωση το 2013 και μετά συνεχή αύξηση τα επόμενα χρόνια με τις καταθέσεις να φτάνουν στα 195,8 δισ. ευρώ στο τέλος του 2016! Σήμερα οι καταθέσεις μετά βίας φτάνουν τα 119 δισ. ευρώ...
Για το ελληνικό χρέος το ΔΝΤ εκτιμούσε ότι θα φτάσει στο 179,5% του ΑΕΠ το 2013, για να υποχωρήσει στη συνέχεια στο 175,6%. Η πορεία θα συνέχιζε να είναι πτωτική με αποτέλεσμα το 2018 να διαμορφωθεί σε 144,3% του ΑΕΠ. Στην πράξη, το ελληνικό χρέος διαμορφώθηκε στο 176,9 του ΑΕΠ το 2015 και εκτιμάται ότι θα φτάσει στο 182% του ΑΕΠ το 2018 για να υποχωρήσει στο 164% του ΑΕΠ το 2020.
Στην τελευταία έκθεση του ΔΝΤ (Οκτώβριος 2016) προβλέπεται ανάπτυξη 2,8% το 2017 αν και δεν αποκλείεται να υπάρξει αναθεώρηση προς τα κάτω μετά τα απογοητευτικά στοιχεία του α'' τριμήνου. Σύμφωνα με το Ταμείο, η ελληνική οικονομία θα αναπτυχθεί με ρυθμό 1,8% το 2021. Για την ιστορία, το ΔΝΤ προέβλεπε το 2013 ότι η ανάπτυξη θα κάλπαζε με ρυθμό 3,3% το 2018.
