Μία ιστορική μέρα για τη Μ. Βρετανία και την Ευρώπη ξημέρωσε. Η Ήπειρος μας τα τελευταία χρόνια βιώνει αλλεπάλληλες κρίσεις και παραφράζοντας έναν μεγάλο Άγγλο πολιτικό παράγει περισσότερη ιστορία από όση μπορεί να καταναλώσει…
Προσπαθώντας να ανιχνεύσουμε μέσα από την ιστορικότητα των γεγονότων την εξέλιξη τους, καταλήγουμε σε ορισμένες εκτιμήσεις που θεωρούμε σημαντικές.
1. Θέλουμε τη χώρα μας πίσω! Τα λογικά επιχειρήματα δεν έπεισαν. Η πρόβλεψή αρκετών ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα ψήφιζε για να παραμείνει στην ΕΕ στηριζόταν κυρίως στην εκτίμησή ότι θα υπάρξει μία αργή στροφή, αλλά σταθερή προς την παραμονή. Αυτό δεν συνέβη. Αντίθετα, η εκστρατεία χαρακτηρίστηκε από βαθιά οργή μεταξύ πολιτών του Ηνωμένου Βασιλείου προς το πολιτικό κατεστημένο και το status quo γενικότερα. H πλευρά υπέρ της παραμονής απέτυχε να δώσει απτά τα επιχειρήματα της, όπως πχ το οικονομικό κόστος της εξόδου, ενώ το επίκεντρο της εκστρατείας εκείνων που ήθελαν την έξοδο επικέντρωσε την προσοχή σε θέματα πιο καθημερινά όπως την άδεια για τη μετανάστευση που επηρέασε πιο εύκολα την ψήφο. Ένα νεφελώδες, λαϊκιστικό και απλουστευτικό σύνθημα – συναίσθημα από την πλευρά των νικητών ήταν το «θέλουμε πίσω τη χώρα μας». Αυτό αρκούσε…
2. Η Ευρωαπόρριψη ως η αρχή της παρακμής. Πρόκειται για μία καταφανή, ως εκ τούτου, νίκη του λαϊκισμού. Εκείνος είναι ο μεγάλος εχθρός της Ευρώπης πλέον! Η Ευρώπη αλλάζει. Σε λίγες μέρες η Ισπανία θα πάει στις κάλπες με το αποτέλεσμα αβέβαιο. Θα προκύψει μια κυβέρνηση μειοψηφίας ή ένας ασταθής αριστερός συνασπισμός. Η Ιταλία διεξάγει δημοψήφισμα για τη συνταγματική μεταρρύθμιση τον Οκτώβριο κατά το οποίο ο πρωθυπουργός Matteo Renzi θα πρέπει να επιβεβαιώσει τη θέση του εν πολλοίς. Την άνοιξη του 2017 η Γαλλία θα διεξάγει προεδρικές εκλογές όπου Εθνικού Μετώπου με τη Marine Le Pen αναμένεται να μπει στο δεύτερο γύρο. Τέλος το επόμενο φθινόπωρο η Γερμανία θα πραγματοποιήσει ομοσπονδιακές εκλογές. Μέσα σε αυτό το κλίμα η ΕΕ θα πρέπει να προχωρήσει λαβωμένη στις απαραίτητες προσαρμογές. Το γεγονός αυτό καθιστά το πολιτικό κλίμα μέσα στο οποίο λαμβάνουν χώρα οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις για όλα τα μείζονα θέματα – τρέχουσες κρίσεις, πιο αβέβαιο. Ο πολιτικός κίνδυνος έχει αυξηθεί, όχι μόνο σε μία ή δύο περιπτώσεις, αλλά στις περισσότερες χώρες. Ο Ευρωσκεπτικισμός – ίσως καλύτερα να λέγεται πλέον Ευρωαπόρριψη - είναι σε άνοδο και φαίνεται να είναι μέρος μιας ευρύτερης τάσης απεγκατάστασης από την Ένωση. Ένα κοκτέιλ από φτωχές οικονομικές αποδόσεις, από υψηλή ανεργία, λιτότητα και ανησυχίες σχετικά με τη μετανάστευση έχουν οδηγήσει σε πολιτικό κατακερματισμό της Ευρώπης. Η δημοτικότητα των ριζοσπαστικών κομμάτων σε όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος έχει αυξηθεί. Αυτό καθιστά πιο δύσκολο για να σχηματιστούν αποτελεσματικές και σταθερές κυβερνήσεις.
3. Το ντόμινο ως επόμενος κίνδυνος. Ο σοβαρός κίνδυνος που εγείρεται είναι ότι η νίκη του Brexit μπορεί να προκαλέσει κύμα μαζικών δημοψηφισμάτων στην Ευρώπη. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ένα σημαντικό ποσοστό του κοινού σε μια σειρά από χώρες θα ήταν επίσης υπέρ ενός δημοψηφίσματος για την ΕΕ στη χώρα τους. Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση του ιδρύματος ερευνών Ipsos-Mori, περισσότερο από το 50% των γαλλικών και ιταλικών συμμετεχόντων θα ήθελαν ένα αντίστοιχο της Βρετανίας δημοψήφισμα στη χώρα τους! Επιπλέον, δεν υπάρχει ενιαία στάση της ΕΕ σχετικά με το τι πρέπει να γίνει μετά από το Brexit. Η Γαλλία έκρινε ότι η βρετανική περίπτωση θα ήταν ένα έναυσμα για περαιτέρω ολοκλήρωση για την υπόλοιπη Ευρώπη, ενώ η Γερμανία έχει αμφιβολίες γι ''αυτό.
4. Το σοκ που έχει ανάγκη η Ευρώπη. Στο ίδιο πλαίσιο και επειδή πάντα το νόμισμα έχει δύο όψεις, κάποιος θα μπορούσε να δει την απόφαση των Βρετανών ως ένα ισχυρό σοκ που η Ευρώπη έχει ανάγκη. Οι Βρετανοί έδωσαν ένα ισχυρό μήνυμα στην προβληματική Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Brexit αποτελεί τον ισχυρό καταλύτη το ισχυρό συστημικό σοκ, που ενδεχομένως χρειαζόταν η ΕΕ. Αναμφισβήτητα η Ευρώπη είχε πάρει λάθος πορεία σε αρκετά ζητήματα, γεννούσε κρίσεις που αδυνατούσε μετά να σταματήσει...
5. Ό,τι σπέρνεις θερίζεις. Το αποτέλεσμα συνιστά ότι οι αντιευρωπαικές τάσεις που εμφανίζονται σε όλες τις χώρες οφείλονται και στην επί δεκαετίες στάση των εθνικών Κυβερνήσεων που χρέωναν κάθε αρνητικό στην Ευρώπη και κάθε θετικό στην εθνική πολιτική. Σε περίοδο κρίσης όπως η τωρινή αυτό πήρε διαστάσεις.
6. Η συμμαχία εκείνων που θέλουν και μπορούν, χωρίς ηθικοπλαστικό ηγεμονισμό από κανέναν! Στο τέλος όμως, μίας νέας πορείας εσωτερίκευσης και εξέλιξης της Ένωσης, είναι πιθανό να κερδίσουν οι δυνάμεις που θέλουν μία σφιχτή Ευρώπη, ένα στενό δηλαδή πυρήνας των χωρών που συνεργάζονται καλά μεταξύ τους. Μία συμμαχία των χωρών που θέλουν και μπορούν με δυνατότητα υποστήριξης εκείνων που θέλουν και δεν μπορούν. Η επόμενη διετία είναι καθοριστική.
7. Συνέπειες και ευκαιρίες για την Ελλάδα. Αλλά και για τη χώρα μας οι συνέπειες είναι μεγάλες, παρά τις λαϊκιστικές αμετροέπειες που ακούστηκαν και θα ακουστούν. Χάνουμε μέσα στην ΕΕ μια παραδοσιακά, ιστορικά και με συνέπεια τα τελευταία χρόνια σύμμαχο της χώρας μας. Μπορεί να μη συμμετείχε στο Ευρώ, αλλά πίεζε προς όφελος μας. Οι φουρτούνες πλέον για την Ένωση είναι ισχυρές. Ισχυρότερες, μάλλον, από τη διαπραγμάτευση και το θόρυβο που θα κάνει η ελληνική Κυβέρνηση για τα εργασιακά στην επικείμενη νέα αξιολόγηση του Φθινοπώρου. Υπάρχει περίπτωση τώρα η Ελλάδα να μπορεί να τραβά την προσοχή και το ενδιαφέρον της Ευρώπης;... μάλλον όχι... άρα, η ελληνική Κυβέρνηση καλό είναι να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και να εκμεταλλευθεί την παρούσα συγκυρία για να βγάλει τη χώρα από το κάδρο της ευρωπαϊκής αβεβαιότητας και να αναδειχθεί ως μέρος της λύσης και όχι ως ένα ακόμα πρόβλημα για την Ένωση. Υπάρχουν, όμως, και πιθανές ευκαιρίες. Η ναυτιλία θα χρειαστεί ένα «ευρωπαϊκό City» και αυτό είναι ευκαιρία για την Ελλάδα!
8. ?Μη κλάψουμε πάνω από τα ερείπια. Η ΕΕ δεν μπορεί να περιμένει όμως αν και τι θα κάνουν τώρα οι Βρετανοί. Η δήλωση του κ. Κάμερον για μετάθεση των διαδικασιών τον Οκτώβριο μπορεί να δείχνει διάθεση αξιοπρέπειας των γεγονότων, είναι όμως ενδεικτική της έλλειψης ηγεσίας και πολιτικού θάρρους στην Αγγλία. Η ΕΕ πρέπει να προχωρήσει με ταχύτητα, ώστε να μη συνεχιστεί μία χαοτική κατάσταση που θα οδηγήσει σε περίοδο αβεβαιότητας.
9. Η πολιτική ρητορική επί χρόνια στη Μ. Βρετανία φλέρταρε με τη διάλυση της ΕΕ και τώρα ο πρώτος κίνδυνος που αντιμετωπίζει είναι η διάλυση της ίδιας της Μ. Βρετανίας με τη Σκοτία και τη Β. Ιρλανδία να σχεδιάζουν την αποσκίρτηση τους από τη Μ. Βρετανία και την είσοδο τους στην ΕΕ.
10. Υπάρχει ελπίδα και είναι νέα! Ένα από τα λίγα θετικά αυτής της εξέλιξης είναι η αποτύπωση βάσει των αποτελεσμάτων ότι οι νέοι Βρετανοί είναι υπέρ της ΕΕ. Η ελκυστικότητα της ΕΕ δεν έχει χαθεί τελείως και κυρίως για την πλέον κρίσιμη μερίδα του πληθυσμού που είναι οι νέοι. Οι ηλικίες 18-49 στήριξαν την ευρωπαϊκή συνέχεια καταγράφοντας με τη στάση αυτή μία σημαντική ελπίδα απέναντι σε μία Ένωση που γερνά και που τους στερεί όσες ευκαιρίες αξίζουν στην πιο μορφωμένη και καταρτισμένη γενιά ευρωπαίων.
11. Τέλος, στην πολιτική ιστορία των χωρών και με δεδομένο το θεσμικό σύστημα λειτουργίας της Μ. Βρετανίας θα πρέπει να αφήσουμε ένα περιθώριο ανάλογα με τις οικονομικές εξελίξεις και τις επιπτώσεις τους στους Βρετανούς, στην επανεξέταση μέσω των Βρετανικών θεσμικών διαδικασιών της απόφασης…
