Οι τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις, η πορεία της ελληνικής οικονομίας, η δύσκολη κατάσταση του προσφυγικού και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στην Ουγγαρία για το ζήτημα αυτό είναι τα βασικά θέματα του νέου δελτίου του ΔΙΚΤΥΟΥ.
Προϋπολογισμός ύφεσης
Η κατάθεση στη Βουλή του προϋπολογισμού για το 2017 σηματοδοτεί έναν ακόμα δύσκολο σταθμό στην πορεία της υλοποίησης του τρίτου μνημονίου από την κυβέρνηση. Ένας απαιτητικός ως προς τους στόχους του προϋπολογισμός, καθώς στο προσχέδιο έχει δύο μαξιμαλιστικούς στόχους, το πρωτογενές πλεόνασμα 1,8% του ΑΕΠ και ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας κατά 2,7%. Τα ποσά που θα κληθούν να δώσουν υπόσταση στο πρωτογενές πλεόνασμα θα προέλθουν κατά κύριο λόγο από πρόσθετους φόρους και επιπλέον περικοπές στις συνταξιοδοτικές δαπάνες. Το 2017 θα είναι η χρονιά της περαιτέρω περικοπής του ΕΚΑΣ, της αύξησης των έμμεσων φόρων και της εισφοράς αλληλεγγύης.
Η αύξηση ειδικότερα της έμμεσης φορολογίας που προβλέπει το προσχέδιο προϋπολογισμού το οποίο κατατέθηκε στη Βουλή, κατά 1,464 δισ. ευρώ, στα 26,268 δισ. ευρώ, προοιωνίζεται το ακριβώς αντίθετο από το ζητούμενο, τη μείωση δηλαδή των εσόδων εξαιτίας της προφανούς φοροαποφυγής από την αύξηση των εσόδων.
Φορολογικά έσοδα που εν πολλοίς θα έχουν περισσότερο επίδραση στην όξυνση της ύφεσης, παρά στην αύξηση των εσόδων.
Σε προγενέστερο Δελτίο έχουμε τονίσει ότι, σύμφωνα με την εξέλιξη της πορείας των εσόδων και κυρίως του περιορισμού των δαπανών, παράλληλα με τις «εκπτώσεις» διασταλτικές ερμηνείες ως προς τα προαπαιτούμενα και την πορεία υλοποίησης των μνημονιακών υποχρεώσεων από το ευρωπαϊκό κομμάτι των Θεσμών, ο «κόφτης» θα ενεργοποιηθεί (τον Μάιο του 2018 και όχι νωρίτερα) σε ένα ποσό που θα είναι περίπου 1.5 δισ ευρώ.
Εάν πάντως αυξηθεί η ύφεση το 2016 εξαιτίας κόπωσης στον τουριστικό τομέα και αυξηθεί υπέρμετρα η φοροαποφυγή και φοροδιαφυγή, ενδεχομένως να αλλάξουν αυτά τα δεδομένα και να οδηγηθούμε σε ενεργοποίηση του «κόφτη» το 2017.
Παρ'' όλα αυτά, η εικόνα της οικονομίας παρουσιάζεται ως βαλτωμένη. Μία αταλάντευτη στασιμότητα, χωρίς καμία ιδιαίτερη κίνηση ανάκαμψης. Το πρωτογενές ισοζύγιο της ελληνικής οικονομίας είναι αρνητικό επί σειρά ετών, πολύ πριν από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Μετά το σημαντικό έλλειμμα της τάξης του -5,9 δισ. το 2015, η χώρα πρέπει να δίνει μόνο πλεονάσματα στην Οικονομία, τα οποία θα είναι συνεχώς αυξανόμενα κάθε έτος και θα φτάσουν στα 6,59 δισ. το 20211.
Εν ολίγοις, το μόνο εκκρεμές κρίσιμο στοιχείο για την πορεία της Οικονομίας είναι η ολοκλήρωση κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2016 της τουριστικής περιόδου και άρα η κατανάλωση και η εγχώρια ζήτηση θα έχει χαμηλότερες επιδράσεις και πρέπει να δούμε σε ποιον βαθμό. Ταυτοχρόνως, θα προστεθεί ένα κύμα φορολογικής επιβάρυνσης στην ελληνική κοινωνία, επιβαρύνοντας την καταναλωτική δυναμική.
Συμπερασματικά, τους επόμενους μήνες φαίνεται να υπάρχει μια σταθεροποιημένη –σχεδόν στάσιμη– περίοδος, που έχει ξεκινήσει από το 2014, με εξαίρεση το καταστροφικό α' εξάμηνο του 2015.
Και στο παρελθόν όμως, οι προβλέψεις για έναν ανοδικό οικονομικό κύκλο έπεσαν στο κενό, αφού η στασιμότητα διαρκεί μέχρι σήμερα.
Έτσι π.χ. και σήμερα αρνητικές επιπτώσεις μπορούν να πυροδοτηθούν από μια σοβαρή κρίση στην παγκόσμια οικονομία ή το προσφυγικό. Η προοπτική της απλής αναλογικής στις μεθεπόμενες εκλογές μπορεί επίσης να δημιουργήσει πιθανές πολιτικές αρνητικές καταστάσεις, που δεν μπορούμε σήμερα να προβλέψουμε.
Συνέδριο ΣΥΡΙΖΑ: Αναζητώντας αριστερά αντίβαρα στη «νεοφιλελεύθερη» πολιτική
Το Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ και η διαχείριση των πολιτικών συμβόλων και συμβολισμών της Αριστεράς μέσα σε συνθήκες πρωτόγνωρης πολιτική και κοινωνικής πίεσης για το κυβερνών κόμμα καθιστούν τις επόμενες εβδομάδες κρίσιμες για την πορεία του κόμματος και κατ'' επέκταση της κυβέρνησης. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα προσπαθήσει να αρθρώσει νέο αφήγημα, με νέα πρόσωπα, για μία νέα πολιτική που όμως είναι αναπόδραστη από τη μνημονιακή πραγματικότητα. Ένας πολιτικός χώρος που για δεκαετίες έχει μάθει να αναλώνεται σε λεπτομερείς ιδεολογικές συζητήσεις, διαχείριση συμβολισμών και προσπάθειες κατευνασμού υπερ-διασπαστικών τάσεων με την… παραμικρή πολιτική αφορμή –όχι πάντα με επιτυχείς μετά την ανάληψη της εξουσίας– καλείται σήμερα να εξηγήσει και να παρουσιάσει τη νέα του πολιτική ταυτότητα. Κι όλα αυτά, μέσα σε ένα διαχειριστικό πια περιβάλλον εξουσίας, στο οποίο πράττει ακριβώς τα αντίθετα απ' όσα τόσα χρόνια πίστευε, πρέσβευε και διεκδικούσε.
Στις μεγάλες και μικρές αφίσες και λάβαρα του προσεχούς συνεδρίου, θα αναγράφεται με διάφορες παραλλαγές η λέξη «Αριστερά» αλλά, δεδομένων όλων των τωρινών συνθηκών, τι είναι Αριστερά σήμερα; Πώς ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ (ο κυβερνητικός εταίρος των ΑΝΕΛ) ορίζει τον όρο «Αριστερά»; Πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί ή να συνδεθεί οποιαδήποτε πολιτική συζήτηση σε «αριστερό» πλαίσιο, τη στιγμή που το κυβερνητικό πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη υιοθετεί και εκτελεί πλήρως κάθε τι που στο άμεσο παρελθόν αλλά και –νικώντας κάθε παραδοξότητα– στο παρόν χαρακτηρίζεται «νεοφιλελεύθερο»; Είναι προφανές πως με όρους ουσίας και πέρα από την όποια ικανότητα επικοινωνιακής διαχείρισης ή ελιγμού δίνει η εξουσία, το κυβερνών κόμμα βρίσκεται σε ένα πολιτικό και ιδεολογικό αδιέξοδο, κάτι το οποίο συνδέεται άμεσα με την αδυναμία εκπομπής ξεκάθαρου πολιτικού νοήματος, καθώς και με τα αποτελέσματα των μετρήσεων κοινής γνώμης.
Τα πλεονεκτήματα του ΣΥΡΙΖΑ είναι πλέον μόνο ρητορικά. Και σε αυτά θα συνεχίσει να επενδύει. Διαπλοκή, υπόμνηση προηγούμενων ετών, ΜΜΕ, διαφθορά κλπ, είναι οι λέξεις - αρμοί στο νέο αφήγημα του ΣΥΡΙΖΑ. Στο παρελθόν αυτές οι λέξεις ήταν… assets (πλεονεκτήματα, όπως ο Γ. Βαρουφάκης), για την κυβέρνηση, σήμερα όμως, δεν είναι σίγουρο κατά πόσο ισχύει ακόμα αυτό. Η υπόθεση Καλογρίτσα και η «πρωτότυπη» δικαιολογία του Προέδρου του ΣτΕ για την αναβολή της συζήτησης για τις τηλεοπτικές άδειες καθιστούν πολύ πιθανό οι όροι να αντιστραφούν και οι μέχρι σήμερα επιτιθέμενοι να βρεθούν σε θέση άμυνας. Η αντιπαράθεση κυβέρνησης - κομμάτων αντιπολίτευσης θα συνεχιστεί. Η κυβέρνηση, όμως, δεν μπορεί να ελπίζει σε νέα επικοινωνιακά οφέλη από το πεδίο της διαφθοράς. Αυτά εξανεμίστηκαν. Πλέον η κυβέρνηση θα βρεθεί αντιμέτωπη με τη φθορά από τα μείζονα ζητήματα της περιβόητης καθημερινότητας των πολιτών. Αυτή θα δώσει τον τελικό λογαριασμό.
Προσφυγικό επί ξηρού ακμής
Η κατάσταση στο μέτωπο του προσφυγικού παραμένει κρίσιμη με τάσεις περαιτέρω επιδείνωσης. Η συμφωνία με την Τουρκία καρκινοβατεί, καθώς οι Τούρκοι αξιωματικοί έχουν σχεδόν αποχωρήσει πλήρως από την επιχείρηση μετά την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία, εξαιτίας του φόβου και της αναστάτωσης που επικράτησε στο στράτευμα. Η νέα πρόταση της Γερμανίας για αποδοχή μερικών εκατοντάδων προσφύγων μηνιαίως από την Ελλάδα και την Ιταλία δεν είναι σίγουρο ότι θα προχωρήσει, καθώς το κλίμα στη Γερμανία αρχίζει να αποκτά προεκλογικό αέρα που θα περιπλέξει την κατάσταση. Η γερμανική γραμμή επί του θέματος δεν είναι πλέον κοινή και σταθερή, καθώς ακόμα και στους κόλπους του βασικού κυβερνητικού κόμματος CDU οι προτάσεις αλλάζουν.
Το προσφυγικό για την Ελλάδα όμως έχει και έναν παράπλευρο χαρακτήρα - ρόλο, αυτόν του αντίβαρου στη διαπραγμάτευση για το χρέος, όπως επιθυμεί η κυβέρνηση. Τόσο η Ελλάδα, όσο και η Ιταλία έχουν θέσει ζητήματα ελαστικοποίησης των δημοσιονομικών στόχων που τις αφορούν.
Είναι σφόδρα πιθανό, καθώς η Γερμανία δεν θα προσφέρει ουσιαστική ελάφρυνση πριν από τις εκλογές, και αφού το ΔΝΤ αρνείται να μπει χωρίς μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, η αντιπαροχή προς την Ελλάδα να είναι κάποια υποτυπώδης ελάφρυνση όχι του χρέους, αλλά του προσφυγικού βάρους που έχει αναλάβει η χώρα. Σε κάθε περίπτωση, η υπόθεση περιπλέκεται από τις τουρκικές προθέσεις, που κάθε άλλο παρά ευοίωνες είναι ως προς τη διαχείριση των ροών και την πορεία της συμφωνίας με την Ε.Ε.
Το δημοψήφισμα στην Ουγγαρία
Ελάχιστοι τελικά πολίτες της Ουγγαρίας προσήλθαν την Κυριακή 2 Οκτωβρίου στην κάλπη για να ψηφίσουν σε ένα δημοψήφισμα το οποίο ως στόχο, εξ αρχής, είχε να επισφραγιστεί επίσημα η αντίθεση στις ποσοστώσεις της Ε.Ε. για τη μετεγκατάσταση των προσφύγων.
Ο χαρακτήρας του δημοψηφίσματος θεωρείται συμβουλευτικός και δεν μπορεί να δεσμεύσει την κυβέρνηση την Ουγγαρίας να μην εφαρμόσει τελικά την ευρωπαϊκή πολιτική. Ωστόσο, ο πρωθυπουργός της χώρας, Viktor Orban, και αρχηγός του δεξιού κόμματος Fidesz, επιδιώκει να διαπραγματευτεί περαιτέρω το ζήτημα της μετεγκατάστασης και πιστεύει ότι μια επίσημη αρνητική θέση των Ούγγρων πολιτών θα ενδυναμώσει το επιχείρημά του. Το Φεβρουάριο του 2016 εξήγγειλε με πάθος την ανάγκη πραγματοποίησης του δημοψηφίσματος στη χώρα και πρωτοστάτησε με πάθος σε βάρος των προσφύγων στην προεκλογική καμπάνια υποστήριξης του «ΟΧΙ» στις ποσοστώσεις.
Σύσσωμη η φιλελεύθερη αντιπολίτευση της χώρας τοποθετήθηκε απέναντι στην ακραία πολιτική του κυβερνώντος κόμματος και, για να αποτρέψει την επικράτηση του «ΟΧΙ», κάλεσε τους ψηφοφόρους της να απέχουν από την αναμέτρηση.
Η στρατηγική επιδίωξη του Orban εδώ και χρόνια ήταν να ενισχύσει την πόλωση και τη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας σε κοινωνικό επίπεδο, προς μια κατεύθυνση περαιτέρω εθνικιστικής συντήρησης και αντιευρωπαϊσμού. Αυτή ήταν η στρατηγική που τον έφερε και πάλι στην εξουσία. Οι Σοσιαλδημοκράτες και οι άλλοτε ισχυροί Φιλελεύθεροι δεν θα μπορούσαν να ακολουθήσουν μια ανάλογη ρητορική. Μάλιστα οι δυνάμεις αυτές, από το 2010 και μετά, αντιμετώπισαν σημαντικές εκλογικές ήττες, οι οποίες, ιδιαίτερα στην περίπτωση των Φιλελευθέρων, απειλούν σαφώς την πολιτική τους επιβίωση. Η κοινωνία κινήθηκε προς τα δεξιά, και η μετατόπιση αυτή ευνόησε και τον χώρο της άκρας δεξιάς. Ο κύριος εκφραστής του χώρου, το Jobbik, ενισχύθηκε αρκετά.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον ήταν εύκολο η αντιμεταναστευτική ρητορική να ακουστεί και να ριζώσει.
Ο Orban ξεκίνησε μετά το Charlie Hebdo μία ακραία εκστρατεία εναντίον των μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων των αιτούντων άσυλο. Ακόμα και κατά την τηλεοπτική μετάδοση του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου στη Γαλλία και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο έπαιζαν διαφημίσεις για τη μετανάστευση και την τρομοκρατία. Αυτό είχε αντίκτυπο στη σκέψη και τα συναισθήματα των Ούγγρων, μετατοπίζοντας το δημόσιο αίσθημα εναντίον των ποσοστώσεων της Ε.Ε. για απορρόφηση προσφύγων και της μετανάστευσης γενικότερα. Ωστόσο, οι περισσότεροι Ούγγροι (ειδικά σε μεγαλύτερες αστικές περιοχές) κατανόησαν ότι η εκστρατεία αυτή είχε ως στόχο την απόσπαση της προσοχής από μια γενική αποτυχία της διακυβέρνησης (κυρίως σε τομείς όπως η Υγεία και Εκπαίδευση). Ως εκ τούτου, η αποχή από το δημοψήφισμα ήταν μία τακτική διοχέτευσης της δυσαρέσκειας.
Η συμμετοχή στο δημοψήφισμα τελικά ήταν χαμηλή και ιδιαιτέρως χαμηλή στη Βουδαπέστη, κάτι το οποίο αποδεικνύει ότι ένα από τα βασικά πρώην προπύργια της Κεντροαριστεράς ανταποκρίθηκε στην έκκληση για μποϊκοτάζ.
Το άκυρο λόγω χαμηλής συμμετοχής δημοψήφισμα δεν θα εμποδίσει τον Orban να το χρησιμοποιήσει για να προτείνει συνταγματικές αλλαγές στην Ουγγαρία και να υποβάλει προτάσεις και σε επίπεδο Ε.Ε., ώστε και τη θέση του να διασφαλίσει και τις αντιπολιτευόμενες φωνές από την ακροδεξιά να οικειοποιηθεί. Σε κάθε περίπτωση ο Orban δεν θα αφήσει να πάει χαμένη μία έστω και υπό αυτές τις συνθήκες νίκη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την περαιτέρω ενδυνάμωση των ακραίων απόψεων στην Ε.Ε. για το προσφυγικό.
* Ο κ. Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Διευθυντής του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Ο κ. Γιώργος Παπούλιας είναι Πολιτικός Επιστήμονας – Συνεργάτης του Δικτύου.
Το liberal.gr, σε συνεργασία με το Δίκτυο για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, δημοσιεύει το μηνιαίο Δελτίο Πολιτικής Ανάλυσης του "Δικτύου", αλλά και μελέτες πάνω στα ζητήματα που συνθέτουν το πλαίσιο των σύγχρονων εξελίξεων σε Ελλάδα και Ευρώπη.
