Προκαταρκτική αποδοχή: Έχω συνείδηση πως οι σκέψεις/παρατηρήσεις μου για το νομοσχέδιο Φλωρίδη έχουν μικρή αξία, στον βαθμό που εκπορεύονται από άτομο με εξαιρετικά μικρή (και εξαιρετικά παλιά) επαγγελματική εμπλοκή στα της απονομής της ποινικής δικαιοσύνης, επιπλέον δε προέρχονται από μελέτη μη ενδελεχή ακόμη του προς διαβούλευση κειμένου. Τούτου δοθέντος ωστόσο, τολμώ να επισημάνω…
- Πρόκειται για εξαιρετικά σημαντικό νομοσχέδιο, με πολλή και σημαντική δουλειά και ενσωματωμένη ώριμη σκέψη. Οι όποιες κριτικές παρατηρήσεις θα μπορούσαν να γίνουν συχνά αφορούν ενδεχόμενες αρνητικές παρενέργειες μεταρρυθμιστικών πρωτοβουλιών κατά βάση θετικών, που όμως δεν περιλαμβάνουν επαρκείς διαφοροποιήσεις ή εξειδικεύσεις.
- Η βασική του φιλοσοφία είναι προς την κατεύθυνση της αυστηρότερης καταστολής της εγκληματικότητας/παραβατικότητας. Αυτή δε, σε γενικές γραμμές, είναι αποδεκτή στην εποχή μας, όπου κυριαρχεί η αίσθηση της ανομίας και της ατιμωρησίας (έστω και να κάποιος θα μπορούσε να φανταστεί και πολιτικές στοχεύσεις της παρέμβασης, δεδομένης της μεγάλης πλέον εκλογικής ισχύος της ακροδεξιάς). Σε κάποιες περιπτώσεις, ωστόσο, το πνεύμα αυστηρότητας είναι υπερβολικό. Για παράδειγμα, δεν προβλέπεται πλέον το ατιμώρητο -αλλά μόνο η μειωμένη ποινή- για πράξη που τελείται υπό την πίεση ατόμου, από το οποίο ο δράστης βρίσκεται σε σχέση εξάρτησης. (Έστω λ.χ. πως στην Εκάλη νύχτα και ενώ δεν υπάρχει καθόλου κίνηση ο εφοπλιστής κ. τάδε «διατάσσει» τον οδηγό του να παραβιάσει τον ερυθρό σηματοδότη που βρίσκεται στη γωνία του σπιτιού του και αυτός -που δεν έχει άλλη βάση βιοπορισμού- γνωρίζει πως ο προκάτοχός του, που δεν υπάκουσε σε ανάλογη εντολή, απολύθηκε. Δεν θα ήταν ορθό να έχει το δικαστήριο τη δυνατότητα να αφήσει ατιμώρητη την πράξη, όπως παλιά προβλεπόταν;)
- Επεκτείνονται τα μονομελή πλημμελειοδικεία, κάτι γενικώς θετικό και θεμιτό, δεδομένου άλλωστε και του ότι η εμπειρία δείχνει πως τα μονομελή δικαστήρια αναβάλλουν πολύ λιγότερες υποθέσεις. Δεν θα έπρεπε όμως να προβλέπεται πως αυτά στελεχώνονται από δικαστές με τουλάχιστον 10ετή υπηρεσία, ώστε να μη δικάζουν παντελώς άπειροι μόνοι τους;
- Μέγα «αμάρτημα» του νομοσχεδίου είναι πως διατηρείται ο θεσμός των ενόρκων -που υπήρξε γέννημα των πολύ ειδικών συνθηκών τις οποίες δημιούργησε η γαλλική επανάσταση, σήμερα όμως είναι εκτός τόπου και χρόνου-, αυτοί δε εξακολουθούν να αποτελούν την πλειοψηφία στα κακουργιοδικεία. Επιπρόσθετα σε αυτά, στον πρώτο βαθμό, μετέχουν τρεις δικαστές, για τους δύο εκ των οποίων, που είναι απλοί πρωτοδίκες, ουδεμία πρόνοια λαμβάνεται να μην είναι παντελώς άπειροι.
- Κατά κανόνα εξαιρούνται από την αυτοπρόσωπη παρουσία -και τον βάσανο της δημόσιας εξέτασης- οι μάρτυρες αστυνομικοί.
- Θετικότατη ρύθμιση η παροχή επιτέλους της δυνατότητας στα δικαστήρια να επιβάλλουν ποινές εν μέρει εκτιόμενες και εν μέρει αναστελλόμενες. Μπορεί ωστόσο να πιθανολογηθεί πως θα υπάρχει σπανιότατη εφαρμογή της μερικής έκτισης. Η πρόβλεψη -ειδικά σε «κοινωνικά ευαίσθητα» εγκλήματα, όπου δεν υπάρχει απλώς μόνο εν συνειδήσει αμέλεια ή ακόμη και δόλος, αλλά επιπρόσθετα και προμελέτη- της ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ έκτισης ενός ελάχιστου μέρους της επιβαλλόμενης ποινής, πχ το πολύ 1/20 (που έτσι θα οδηγούσε σε 15ημερη φυλάκιση ενός καταδικαζόμενου σε 10μηνη φυλάκιση), θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει τις εξής ευεργετικές συνέπειες: α) Τη μη ουσιαστική επιβάρυνση του πληθυσμού των φυλακών, δεδομένων των ελαχίστων ημερών εγκλεισμού. β) Την παρώθηση των δικαστηρίων να μην επιβάλλουν τεράστιες ποινές (που γνωρίζουν ότι δεν εκτίονται: το «που» αναφορικο-αιτιολογικό). γ) Την αποθάρρυνση της μεσαίας εγκληματικότητας. Π.χ. ο βενζινάς θα σκεφτόταν δύο φορές να νοθεύσει τη βενζίνη, αν γνώριζε ότι θα υποστεί την κοινωνική απαξίωση -και θα έχει τη δημοσιότητα- του γεγονότος της φυλάκισής του. Οι γονείς θα έλεγχαν περισσότερο τον ποινικώς ενήλικο -πλην ανώριμο- υιό που φεύγει για το γήπεδο με σουγιά, κατσαβίδι ή βομβίδες.
- Δεν επαναφέρεται η πρόβλεψη -που τόσο είχε συμβάλει στη μείωση των αναβολών το 2015 που ίσχυσε- για υποχρέωση της σύνθεσης η οποία έδωσε την αναβολή να εκδικάσει η ίδια την αναβληθείσα υπόθεση. Απλώς θα έπρεπε να υπάρξει ειδική πρόβλεψη για τα μέλη του δικαστηρίου που εντωμεταξύ προήχθησαν ή μετετέθησαν.
- Ουδεμία πρόβλεψη υπάρχει για περιορισμό των αναβολών λόγω λήξης ωραρίου (παλαιότερα οι ποινικές δίκες συνεχίζονταν και τις μεταμεσονύκτιες ώρες). Επίσης, δε, για να υποχρεώνονται οι εφέτες να ανεβαίνουν στην έδρα στις 9.00 και όχι στις 10.00, όπως τείνει να καθιερωθεί. Τέλος δε…
- Ενώ σε συνεντεύξεις του ο κ. Φλωρίδης αναγνωρίζει πως στο εξωτερικό το δικαίωμα έφεσης τίθεται υπό δικαστικό έλεγχο, το νομοσχέδιο δεν προβλέπει την τελεσιδικία υποθέσεων μικρής ποινικής απαξίας, που δεν οδηγούν σε εγκλεισμό του καταδικαζόμενου, εφόσον η πρωτόδικη απόφαση εξεδόθη ομοφώνως από τριμελές πλημμελειοδικείο, με συμφωνία και του εισαγγελέα έδρας. (Διατηρουμένου πάντα και του δικαιώματος αναίρεσης, ή ακόμη και του δικαιώματος έφεσης επί αθωωτικών αποφάσεων που με το σκεπτικό τους -π.χ. «λόγω αμφιβολιών»- θίγουν τον αθωωθέντα.) Εδώ νομίζω πως ο δικηγόρος σκέφτηκε τα συμφέροντα του κλάδου.
Συγκεφαλαιώνοντας: Επαναλαμβάνω το της αρχής πως η ελάχιστη σχετική με το θέμα επαγγελματική εμπειρία μου μειώνει τη σημασία των προαναφερόμενων σκέψεων αυτών (έστω και αν σε όλα ανεξαιρέτως τα ποινικά μαθήματα της Νομικής, ετών και πτυχίου, έπαιρνα μόνο 10). Ωστόσο, θεωρώ πως ως πολίτης ευαισθητοποιημένος στο θέμα δικαιούμαι να τις διατυπώσω.
