Οι Έλληνες δεν είμαστε «ανάδελφο έθνος», όπως μας χαρακτήρισε κάποτε ένας μεταπολιτευτικός Πρόεδρος της δημοκρατίας μας ο οποίος έχει ξεχασθεί.
Από τα μέσα της πρώτης χιλιετίας π.Χ. ο πολιτισμός μας, η ιστορία μας, η γλώσσα μας, τα ήθη και έθιμα μας, κάθε έκφανση της εθνικής υπόστασης μας είναι άρρηκτα δεμένα με την Ιταλία και τον διαχρονικό πολιτισμό της. Πάντοτε πολιτικά υποτελείς, λόγω μεγέθους. Αλλά, σχεδόν πάντοτε, πολιτιστικά ισότιμοι ή κυρίαρχοι.
Γι’ αυτό, η επέτειος του ΟΧΙ δεν εορτάζεται στην Ελλάδα με αναφορά στον αντίπαλο, δηλ. ως εθνικιστικός θρίαμβος εναντίον ενός εχθρικού λαού τον οποίο νικήσαμε στα πεδία των μαχών και εξευτελίσαμε, όπως εορτάζεται το 1821.
Περισσότερο εορτάζεται ως πόζα μπροστά στον καθρέφτη: δηλαδή ως αυτοεπιβεβαίωση της αξίας μας και των ικανοτήτων μας. Γιατί όλοι καταλαβαίνουν ότι ο αντίπαλος του Ελληνικού στρατού στα βουνά της Αλβανίας δεν ήταν ο Ιταλικός λαός αλλά οι Ιταλοί φασίστες, που ήταν υπερεθνικοί και ξένο σώμα στην δισχιλιετή σχέση μας με την Ιταλία.
Και η σχέση μας αυτή είναι βαθιά, ουσιαστική και διαρκεί χιλιετίες. Είναι, δε, η μόνη σχέση που έχουμε οι Έλληνες με άλλο λαό που είναι τόσο μακρά και τόσο ολοκληρωτική.
Οι επισκέπτες στο Μουσείο Ετρουσκικής Τέχνης της Ρώμης μένουν με το στόμα ανοιχτό στις προθήκες που περιέχουν μελανόμορφους αμφορείς από το εργαστήριο του Νικοσθένη, της Αθήνας του 5ου αιώνα π.Χ., που εξήγαγε τα έργα τέχνης του στις πόλεις του χαμένου πολιτισμού των Ετρούσκων, στη σημερινή Τοσκάνη. Αυτό, σε μια εποχή που η Ρώμη ήταν ακόμη μια συστάδα χωριών στις όχθες του Τίβερη.
Από την Νάπολη μέχρι τις Συρακούσες, οι Έλληνες δημιούργησαν εκατοντάδες πόλεις, τα ίχνη των οποίων, μέχρι σήμερα αποτελούν τόπο προσκυνήματος και θαυμασμού. Οι κάτοικοι της Νάπολης και οι οπαδοί της ομώνυμης ομάδας της πόλης λέγονται Partenopei γιατί οι άποικοι από την Κύμη της Εύβοιας που την ίδρυσαν τον 9ο π.Χ. αιώνα έδωσαν στον οικισμό που δημιούργησαν το όνομα Παρθενόπη, προς τιμήν μιας από τις σειρήνες της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας. Και το όνομα αυτό οι κάτοικοι της Νάπολης το χρησιμοποιούν σχεδόν 3.000 χρόνια μετά με περηφάνεια για να διακηρύξουν ότι η πόλη τους είναι αρχαιότερη της Ρώμης και ιδρύθηκε από Έλληνες.
Λίγες δεκάδες χιλιόμετρα νότια της Νάπολης και του Σαλέρνο, οι ναοί του Paestum, της αρχαίας Ελληνικής Ποσειδωνίας, που είναι αρχαιότεροι και από τον Παρθενώνα, προκαλούν δέος. Το ίδιο και η Κοιλάδα των Ναών, στο Agrigento, τον αρχαίο Ακράγαντα της Σικελίας με τους 7 ναούς Δωρικού ρυθμού.
Όπου και να πάει κανείς νοτίως της Νάπολης στη σημερινή Ιταλία έχει την εντύπωση ότι βρίσκεται σε μέρος προσφιλές και οικείο.
Σε μέρος που έζησαν Έλληνες, που δημιούργησαν Έλληνες, με τα ίδια υλικά που έφτιαξαν και την Ελλάδα της κλασσικής εποχής.
Μετά, η Ρώμη. Το συγκλονιστικό Πάνθεο, που στέκει μαζί με τον Παρθενώνα ως σελιδοδείκτες δύο τεράστιων πολιτισμών των οποίων τα τεχνικά και πολιτιστικά επιτεύγματα παραμένουν αξεπέραστα. Τα μουσεία του Καπιτωλίου, γεμάτα πρωτότυπα ή αντίγραφα μαγευτικών Ελληνικών αγαλμάτων, μεταξύ των οποίων και το υπέροχο αντίγραφο της Αφροδίτης της Κνίδου του Πραξιτέλη, φτιαγμένο με Παριανό μάρμαρο, για την οποία έχει αφιερωθεί ολόκληρο δωμάτιο. Το συγκλονιστικό ψηφιδωτό της ζωής στον Νείλο, στο εθνικό μουσείο της Παλεστρίνα, λίγο έξω από την Ρώμη, που δημιούργησε Έλληνας τεχνίτης που μετακλήθηκε για τον σκοπό αυτό από την Πτολεμαϊκή Αλεξάνδρεια του 2ου π.Χ. αιώνα. Οι Δωρικές και Κορινθιακές κολώνες παντού: στο Φόρουμ, στον Άγιο Πέτρο, στους ναούς που είναι διάσπαρτοι σε όλη την πόλη.
Οι πρόγονοι μας, πηγαίνοντας στη Σικελία και τη Νότια Ιταλία έφεραν μαζί τους το αμπέλι και την ελιά, σε μια γη που γνώριζε το στάρι και τα ζωικά λίπη, και άλλαξαν τον τρόπο ζωής των κατοίκων της Ιταλικής χερσονήσου.
Το 146 π.Χ. η Ελλάδα γίνεται Ρωμαϊκή επαρχία και η πολιτιστική κατάκτηση της Ρώμης από τον Ελληνικό πολιτισμό ολοκληρώνεται. Όλα γίνονται Ελληνικά στις Ρωμαϊκές κτήσεις, όλα μοιάζουν με τις Συρακούσες, την Αθήνα και την Έφεσσο.
Τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα, η Ελληνική άρχουσα τάξη μιλούσε Γαλλικά για να υποδηλώσει την πολιτιστική της ανωτερότητα έναντι των αγράμματων Ελλήνων της επαρχίας. Από τον 2ο αιώνα π.Χ. η άρχουσα τάξη της Ρώμης αρχίζει να μιλάει Ελληνικά για να υποδηλώσει την πολιτιστική της ανωτερότητα από τον Ρωμαϊκό όχλο.
Ο Ιούλιος Καίσαρας, όταν έπεφτε χτυπημένος από το προδοτικό μαχαίρι, δεν είπε «Et tu, Brute?», όπως αναφέρει ο Σαίξπηρ στο θεατρικό του έργο. Είπε «Και συ, τέκνον;», στα Ελληνικά, γιατί μιλούσε Ελληνικά, όπως και ο Βρούτος, ο Κάσσιος, ο Μάρκος Αντώνιος και όλη η Σύγκλητος.
Η συγχώνευση του Ελληνικού με τον Ρωμαϊκό πολιτισμό και των δύο λαών ολοκληρώνεται στη χιλιετία ζωής της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι διαφορές πλέον είναι δυσδιάκριτες ή ανύπαρκτες. Οι Ρωμαίοι της ανατολής γίνονται Έλληνες και οι Έλληνες γίνονται εν μέρει Ρωμαίοι. Και γεννιέται ένας νέος πολιτισμός, που έχει στενή συγγένεια με τα δοκιμαζόμενα κρατίδια της Ιταλικής χερσονήσου, που πέφτουν και ξαναγεννιούνται ύστερα από τις επιδρομές των Νορμανδών, των Γότθων, και κάθε λογής βαρβάρων.
Και μετά 8 αιώνες οι Ιταλοί συγγενείς μας ξαναέρχονται στον Ελλαδικό χώρο και αποτελούν ανάχωμα στην εξάπλωση του Ισλάμ και των Αράβων - μέχρι τον 17ο αιώνα. Από την Κέρκυρα μέχρι τη Μεθώνη και τη Μονεμβασιά, από την Κάντια (τα Χανιά) και τον Χάνδακα (το Ηράκλειο) μέχρι τη Ρόδο, Ενετοί, Γενοβέζοι, Αμαλφιτάνοι ζουν και εμπορεύονται στον Ελληνικό χώρο σαν δεύτερη πατρίδα τους. Και οι Έλληνες δημιουργούν παροικίες στη Βενετία, στο Λιβόρνο, στην Πίζα, στην Τεργέστη. Από τις παροικίες αυτές θα ξεκινήσει η πνευματική αναταραχή που θα οδηγήσει στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821.
Οι Ενετοί ήλεγχαν τα νησιά του Ιονίου για πάνω από 600 χρόνια. Την Πελοπόννησο για 250. Την Κρήτη για 450. Η συμβίωση μας με Ιταλούς δεν έχει σταματήσει από το 146 π.Χ, μέχρι σήμερα.
Ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης Ελληνικής κουζίνας, ακόμη και αυτής που ήλθε από την Μικρά Ασία, είναι αποτέλεσμα της συμβίωσης μας με τους Ιταλούς στον Ελλαδικό χώρο. Η χρήση σκόρδου, ο μπακαλιάρος και η σκορδαλιά, τα κοκκινιστά, το παστίτσιο, οι κάθε είδους κιμάδες, τα φαγητά με μελιτζάνες, το κουνέλι, η χρήση βασιλικού στα φαγητά μας, όλα αυτά τα μάθαμε από τους Ενετούς που έζησαν στη χώρα μας για περίπου 600 χρόνια και τα κάναμε δικά μας, τόσο πολύ που θεωρούνται «Ελληνική κουζίνα».
Πριν από 30 χρόνια, κάτω από το «καμπαναρίο του Αγίου», στον παραλιακό δρόμο της Χώρα της Ζακύνθου, άκουσα έναν Ζακυνθινό, απόφοιτο δημοτικού, να λέει στον εγγονό του: «Πάμε ψυχή μου να καμινάρουμε μέχρι την τσίμα του πόρτου». Πάμε να περπατήσουμε μέχρι την άκρη του λιμανιού. Στα Ιταλοελληνικά του Ιονίου.
Από τότε που άκουσα αυτή τη φράση και συνειδητοποίησα τι μας ενώνει με τους Ιταλούς, κάθε φορά που πηγαίνω στην Ιταλία – και επιδιώκω να είναι τουλάχιστον μία φορά το χρόνο – αισθάνομαι συγκίνηση. Αισθάνομαι ότι είμαι στην Ελλάδα, γιατί το αποτύπωμα της Ελλάδος είναι παντού στην Ιταλία, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού. Σε μια Ελλάδα που δε γνώρισε Τουρκοκρατία. Σε μια Ελλάδα που τον 16ο αιώνα ανακάλυψε τα γραπτά του Επίκουρου στη βιβλιοθήκη κάποιου μοναστηριού των Άλπεων και άναψε πάλι το φως της Γνώσης, της Ομορφιάς και της Λογικής για όλον τον κόσμο.
Γι’ αυτό, η 28 Οκτωβρίου είναι μια μέρα εορτασμού του πατριωτισμού μας και του τι μπορούμε να πετύχουμε όταν είμαστε ενωμένοι και ενεργούμε με σοβαρότητα και επαγγελματισμό. Μια μέρα εορτασμού της προσωρινής νίκης εναντίον του φασιστικού σκότους που αποπειράθηκε να μας τυλίξει. Όχι εορτασμός νίκης εναντίον της Ιταλίας. Η Ιταλία είναι το αδελφό μας έθνος.
* Ο Περικλής Φ. Κωνσταντινίδης είναι ο ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της επενδυτικής εταιρίας Syracuse Main, Inc.
