Οι συνεργάτες στα κεντρικά γραφεία της «Αττικό Μετρό» στην Αθήνα όταν με άκουγαν να λέω πως ένας διόλου ευκαταφρόνητος αριθμός Θεσσαλονικιών πιστεύει ότι το μετρό της Θεσσαλονίκης δεν υπάρχει, με κοιτούσαν παράξενα. Τι εννοείς με το «δεν υπάρχει», ρωτούσαν με έκπληξη, αντίδραση που γινόταν ακόμη εντονότερη όταν διευκρίνιζα πως πολλοί συμπολίτες μου είναι βέβαιοι πως δεν έχει γίνει κανένα έργο, κυριολεκτικά.
Το έβρισκα και το βρίσκω εύλογο παρά την παραδοξότητά του. Κατ’ αρχάς ένα υπόγειο έργο είναι δύστροπο και αφανές. Εκ των πραγμάτων κουράζει με την αόρατη πρόοδό του και την όχι ευκαταφρόνητη ταλαιπωρία που προκαλεί. Όταν αυτή η κόπωση κρατάει περισσότερο από δεκαπέντε χρόνια κι όταν όλο αυτό το διάστημα, αλλά και άλλα είκοσι χρόνια προηγουμένως, ο Θεσσαλονικιός βλέπει την υπόθεση «μετρό» να αποτελεί το κεντρικό θέμα στην πολιτική ατζέντα της πόλης, σε διαφορετική ανά περιόδους εκδοχή και με επεισόδια ανάξια σχολιασμού, είναι εύλογο να το αντιμετωπίζει είτε ως απάτη, είτε ως ανέκδοτο. «Μας δουλεύετε», σου λένε πολλοί και όχι αδίκως. Δεν έχει νόημα να ανατρέξουμε στα περιστατικά που τροφοδότησαν αυτήν την αίσθηση, ούτε στα εκατέρωθεν επιχειρήματα. Εκλογές πλησιάζουν, θα ανοιχτεί πεδίον δόξης λαμπρόν για αντιδικίες, από τις οποίες προφανώς ούτε το μετρό θα γλυτώσει.
Έχει όμως σημασία, με αφορμή ό,τι συνέβη το περασμένο Σαββατοκύριακο, να προστατεύσουμε το έργο από κάθε εμπρόθετη ή επιπόλαιη παρερμήνευση του γεγονότος. Η Αττικό Μετρό, όπως έκανε και στο παρελθόν, αποδέχθηκε την πρόσκληση του OPEN HOUSE να συμμετάσχει στην 11η διοργάνωση του στην Θεσσαλονίκη. Για τον λόγο αυτόν άνοιξε στους επισκέπτες αφενός τον Σταθμό Παπάφη και αφετέρου το Αμαξοστάσιο (Dépôt) της Πυλαίας. Το πρωί κάθε μέρας του διημέρου, ένας συρμός μετακινήθηκε σε αυτόματο mode στον Σταθμό Παπάφη και το ίδιο απόγευμα επέστρεψε στο depot, ώστε να σχηματίζεται ολοκληρωμένη εικόνα του πως λειτουργούν σταθμός και τρένο σε driverless μετρό και πως τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του επηρεάζουν τον σχεδιασμό, ενώ και οι επισκέπτες του αμαξοστασίου, είχαν την ευκαιρία να δουν την καρδιά του έργου που στο μέλλον -για λόγους ασφαλείας- δεν θα είναι προσβάσιμη στο ευρύ κοινό. Οι θύρες των αποβαθρών στον σταθμό, ο συρμός χωρίς οδηγό και το «διαστημικό» κέντρο ελέγχου ήταν κάτι καινούργιο για τα ελληνικά δεδομένα και γι’ αυτό μονοπώλησαν το ενδιαφέρον.
Η προσέλευση αποδείχθηκε μεγαλύτερη των προβλέψεων και οι εντυπώσεις όπως καταγράφηκαν στα μέσα και μεταφέρθηκαν σε όσους συμμετείχαμε στη διοργάνωση, ήταν εξαιρετικές. Ο κόσμος που επισκέφτηκε τις εγκαταστάσεις, άφησε πίσω του το «δεν υπάρχει μετρό». Ο βασικός σκοπός της συμμετοχής της Αττικό Μετρό στο OPEN HOUSE επετεύχθη. Το πάθος με το οποίο οι ίδιες οι αρχιτέκτονες που εκ μέρους της εταιρίας πιστώνονται το μερίδιό τους στον σχεδιασμό αυτών των δύο κτιρίων και τα άλλα στελέχη της Αττικό Μετρό στη Θεσσαλονίκη, παρουσίασαν τη δουλειά τους και αυτήν των υπολοίπων αρχιτεκτόνων που για λογαριασμό της αναδόχου κοινοπραξίας εκπόνησαν τον τεράστιο όγκο μελετών που απαιτεί η σύμβαση, αποκατέστησε τα πράγματα.
Το μηδενιστικό «δεν υπάρχει» που αγνοεί μία κολοσσιαία προσπάθεια εκατοντάδων επιστημόνων όλων των ειδικοτήτων που σχεδίασαν και υλοποιούν ένα πολύ σύγχρονο και ασφαλές μετρό κάτω από πολλές αντιξοότητες, εξαιτίας κυρίως των κατά καιρούς παρεμβολών της τοπικής πολιτικής ατζέντας που βρίσκουν πρόθυμους αναμεταδότες στην κεντρική σκηνή, δεν δικαιολογείται πλέον.
Θα ήταν σφάλμα, οι εικόνες που είδαν οι επισκέπτες του OPEN HOUSE να δημιουργήσουν μία εσφαλμένη εντύπωση. Για να θεωρείται το μετρό λειτουργικό δεν φτάνει να αθροίζονται ως μονάδες το συγκρότημα του ήδη απολύτως λειτουργικού dépôt, οι σταθμοί που όπως ο Σταθμός Παπάφη παραδίδονται ένας – ένας προς δοκιμή, οι 18 συρμοί που καθημερινά δοκιμάζονται για την αξιοπιστία τους, οι αξιοθέατες σήραγγες και τα περίπλοκα συστήματα που το ένα μετά το άλλο εγκαθίστανται. Ούτε και το γεγονός πως οι κατασκευαστές έχουν ήδη επιτύχει την ταυτόχρονη είσοδο τεσσάρων συρμών στις σήραγγες, συνιστά κάτι περισσότερο από ένα μόνο βήμα μίας προγραμματισμένης, κλιμακούμενης διαδικασίας.
Αναρίθμητες δοκιμές απαιτούνται ώστε εντέλει να πιστοποιηθεί πως όλα τα στοιχεία του έργου λειτουργούν από κοινού ως ένα ασφαλές και απρόσβλητο δίκτυο. Η λέξη – κλειδί στο μετρό είναι «ασφάλεια». Πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για ένα εντελώς αυτόματο σύστημα. Και οι δοκιμές αυτές χρειάζεται να τρέξουν ολόκληρη την χρονιά που έρχεται, αφού η κατασκευή του Σταθμού Βενιζέλου αποτελεί την πιο κρίσιμη παράμετρο στο χρονοδιάγραμμα των εργασιών και της θέσης σε λειτουργία.
Και μιας και ο λόγος για την Βενιζέλου: Οι εργασίες στο εργοτάξιο έχουν προχωρήσει νωρίτερα από κάθε υπολογισμό. Έχει ξεκινήσει η κατασκευή του επιπέδου της αποβάθρας, 30 μέτρα περίπου κάτω από την Εγνατία οδό, ενώ υπό τις οδηγίες της αρχαιολογικής υπηρεσίας και τις δεσμεύσεις που επιβάλλει το ΚΑΣ, είναι βέβαιο ότι τον Απρίλιο θα ξεκινήσει η επαναφορά των προσωρινά αποσπασμένων ευρημάτων. Η επαναφορά του Κρηναίου στον αρχαιολογικό χώρο, σε επαφή με την είσοδο του Σταθμού Αγία Σοφίας, αποτελεί δείγμα γραφής.
Στο τέλος λοιπόν του 2023 θα αποδοθεί στην Θεσσαλονίκη η βασική γραμμή του μετρό και τα ενθουσιώδη σχόλια που οι άνθρωποι και οι εγκαταστάσεις της Αττικό Μετρό εισέπραξαν από τους επισκέπτες του OPEN HOUSE, καθιστούν ακόμη πιο επιτακτική την δέσμευση σε αυτό το χρονικό ορόσημο.
Κι η πόλη όμως, στην επιτυχία του OPEN HOUSE πρέπει να αναγνωρίσει την ευκαιρία. Οι πολίτες που συντεταγμένα, με υπομονή και σοβαρότητα, έσπευσαν να δουν ό,τι τους αποκαλύφθηκε από το μετρό, να ρωτήσουν και να αξιολογήσουν, ανάμεσά τους κυρίως οι εκπληκτικά πολυάριθμοι νέοι, αλλά και οι υπόλοιποι που ζήλεψαν τις φωτογραφίες και τα videos των πρώτων και που όλοι μαζί αδημονούν να επιβιβαστούν και να βρεθούν στην πρώτη σειρά των καθισμάτων του συρμού για να εξερευνήσουν τα απόκρυφα μυστήρια που κρύβουν οι σήραγγες, με έπεισαν ότι η αποπεράτωση του έργου, θα είναι μία καμπή για την πόλη. Κατεβαίνοντας τις σκάλες του μετρό για πρώτη φορά, ο Θεσσαλονικιός δεν θα έχει απλώς αφήσει πίσω του το βάρος μίας περιπέτειας που έλαβε τα χαρακτηριστικά ανεκδότου, δεν θα έχει μόνο ανακτήσει την αυτοεκτίμησή του, αλλά θα έχει αποκτήσει και ένα μέτρο του πολιτισμού με τον οποίο πρέπει εφεξής να συνυπάρχουν αμφίδρομα, πόλη και πολίτες. Και αυτό είναι κάτι που σε μία εκλογική χρονιά, όσοι αποφασίσουν να εμπλακούν στα κοινά της Θεσσαλονίκης, πρέπει να το λάβουν υπ’ όψιν, στον λόγο τους τουλάχιστον.
Το μετρό λοιπόν έρχεται. Ο ενθουσιασμός που ζήσαμε το περασμένο Σαββατοκύριακο είναι χρήσιμος για να ετοιμάσει την πόλη για το γεγονός αυτό αλλά και για τις αλλαγές που πρέπει να συνοδεύσουν την έλευσή του. Στο ενδιάμεσο διάστημα, εμείς στην Αττικό Μετρό και μαζί μας όλοι οι υπόλοιποι συντελεστές του έργου, δουλεύουμε ώστε σε κάτι περισσότερο από έναν χρόνο από σήμερα, οι χρήστες, όχι πια οι επισκέπτες του μετρό, να αναφωνούν με εκείνον τον μακρόσυρτο και έντονο τονισμό που συνοδεύει το αποφατικό «δεν» της γνωστής έκφρασης μοναδικότητας: «Το Μετρό Θεσσαλονίκης; Δεν υπάρχει!».
Υ.Γ.: Θα ήταν ατόπημα να παραλείψω τα ονόματα των αρχιτεκτόνων που έχουν εμπλακεί στον σχεδιασμό των κτιρίων που παρουσιάσθηκαν: Από την πλευρά της Αττικό Μετρό οι Χρυσούλα Κουστένη και Μαρία Μαγγιώρου (Σταθμός Παπάφη) και Πολυξένη Αντωνίου (Depot) και για λογαριασμό της αναδόχου κοινοπραξίας για το σύνολο του έργου η BETAPLAN ARCHITECTS & PLANNERS: (Ιωάννης Βεντουράκης – Project Director – Διευθυντής Έργου, Θωμάς Αμαργιανός – Principal Architect- Επικεφαλής Αρχιτέκτων, Ράνια Καραγιάννη – Project Manager- Υπεύθυνη Μελέτης).
*Ο Νίκος Ταχιάος είναι Πρόεδρος της Αττικό Μετρό Α.Ε.
