Τις τελευταίες μέρες δημοσιεύτηκαν πέντε δημοσκοπήσεις (GPO, ALCO, INTERVIEW, METON ANALYSIS, MRB) που πιστοποιούν ότι εισερχόμαστε σε μια νέα φάση ενός νέου κολοβού και πάλι δικομματισμού, με τη ΝΔ να προηγείται σημαντικά και το ΠΑΣΟΚ να δείχνει ότι παίρνει τη θέση του ΣΥΡΙΖΑ που εξαερώνεται. Βρισκόμαστε βέβαια στα πρώτα βήματα αυτής της πορείας και θα χρειαστεί χρόνος να δούμε την εξέλιξη των συσχετισμών, όμως αυτή η τάση φαίνεται ότι είναι ισχυρή.
Για να δούμε τι ακριβώς συμβαίνει, είναι χρήσιμο να δούμε τις έρευνες στο σύνολό τους και με τις μεταξύ τους διαφοροποιήσεις, μη επιλέγοντας ανάλογα με την κομματική προτίμηση μόνο τη μία ή την άλλη. Επίσης, καλό είναι να μιλάμε κατανοώντας τι βλέπουμε. Άλλες εταιρείες δίνουν απλή πρόθεση ψήφου, άλλες πρόθεση ψήφου επί των εγκύρων και άλλες φτάνουν μέχρι εκτίμηση ψήφου με αναγωγή και των αναποφάσιστων.
Είναι αυτονόητο, ότι πρέπει να συγκρίνουμε ίδια πράγματα. Παρ' όλη την επιφύλαξή για το αν έχει νόημα να βλέπουμε εκτίμηση ψήφου τρία χρόνια πριν τις εκλογές, το οποίο σημαίνει ότι μοιράζουμε ένα 15% αναποφάσιστων αναλογικά σε ένα τόσο ρευστό πολιτικό σκηνικό, ας δούμε τι ακριβώς προκύπτει για τα τρία κόμματα που έχουν κυβερνήσει τη χώρα επί της εκτίμησης ψήφου και των πέντε δημοσκοπήσεων.
Η Ν.Δ κινείται μεταξύ 28.1% και 32.6% με μέσο όρο επίδοσης το 29.7%. Τι σημαίνει αυτό; Ότι η ΝΔ δεν πέφτει σε σχέση με τις Ευρωεκλογές όπως συχνά λέγεται και γράφεται. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Αυτό που ισχύει είναι ότι παρουσιάζει μεγάλη δυσκολία διακριτής ανόδου και σταθερής επίδοσης πάνω από 30%, στο οποίο βέβαια βρίσκεται κοντά. Δεν μπορεί δηλαδή να ξεφύγει από τον κύκλο των Ευρωεκλογών. Η ακρίβεια στο σύνολό της (ράφι, ενεργειακή, καύσιμα, στεγαστική) σε συνδυασμό με το χαμηλό επίπεδο μισθών είναι το βασικό πρόβλημά της. Μαζί μ'αυτή συναθροίζονται τα προβλήματα της καθημερινότητας, της ποιότητας ζωής.
Πολιτικά αυτά εκφράζονται σε διαρροές προς τα δεξιά της όπου αθροίζεται ένας πολυδιασπασμένος χώρος της τάξης του 17%-20%, ενώ έχει να αντιμετωπίσει και εσωτερική αμφισβήτηση από κάποιους βουλευτές, όπως και την ακατανόητη πολεμική ιδιαίτερα από τον Α. Σαμαρά. Ταυτόχρονα φαίνεται να έχει διαρροές από το Κέντρο, χωρίς μέχρι στιγμής να έχει διευρύνει σημαντικά τη διείσδυσή του το ΠΑΣΟΚ στον χώρο αυτό. Είναι φανερό, ότι η αποτελεσματικότητα της κυβερνητικής δράσης αμφισβητείται, ενώ παράλληλα η έλλειψη αντιπάλου έχει κοστίσει.
Αυτά τα δύο σημεία είναι τα κύρια που θα κρίνουν τι θα γίνει. Δεν μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερη συσπείρωση χωρίς κάποια κλικ που να αναδεικνύουν αποτελεσματικότητα, καλλιέργεια αίσθησης κοινωνικής δικαιοσύνης, μεταρρυθμιστική ορμή και βέβαια δημιουργία πολιτικών, ιδεολογικών μετώπων απέναντι σε ό,τι λέγεται και ακούγεται ανεύθυνα όπως για παράδειγμα από ένα ψεύτικο και περίεργης συνεύρεσης πατριωτικό μέτωπο ακροδεξιάς και τμημάτων της αριστεράς.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ΝΔ δεν πρέπει να υποτιμάται. Συνεχίζει να είναι το μόνο μεγάλο κόμμα με κυβερνητικά χαρακτηριστικά, απέχει πάνω από 10% κατά μ.ό. του δεύτερου κόμματος και βέβαια ο Κ. Μητσοτάκης συνεχίζει να είναι εν τέλει ο μόνος εν ενεργεία Πολιτικός που θεωρείται ότι είναι κατάλληλος για Πρωθυπουργός.
Το ΠΑΣΟΚ είναι ο μεγάλος ευνοημένος των τελευταίων μηνών, το κόμμα που αύξησε σημαντικά τις δυνάμεις του. Κινείται στη ζώνη 15.3% έως 19.8%, με μέσο όρο στην εκτίμηση ψήφου 17.8%, εμφανίζει σχεδόν double score του ΣΥΡΙΖΑ απέχει μεσοσταθμικά 11.9% από την ΝΔ.
Είναι φανερό ότι ευνοήθηκε από τρεις βασικούς παράγοντες: Ο πρώτος είναι η σοβαρότητα, θεσμικότητα, η δημοκρατικότητα ακόμα και η πολυσυλλεκτικότητα που έδειξε αφού δεν κρύφτηκαν οι διαφορετικές πλατφόρμες που παρουσίασαν οι υποψήφιοί του και αυτά σε συνδυασμό με την ενότητα. Το ΠΑΣΟΚ προχώρησε σε άψογη διαδικασία εκλογής νέου Προέδρου κάτι που πιστώνονται και οι έξι υποψήφιοι Πρόεδροι, που σε αντίθεση με ότι έλεγαν αρχικά στελέχη του, το δυνάμωσαν και του τόνωσαν την εξωστρέφεια συγκεντρώνοντας τα φώτα της δημοσιότητας επί μήνες.
Ο δεύτερος παράγοντας είναι οι εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ, οι ακατανόητες και με έλλειμμα δημοκρατίας, λογικής και πολιτικής διαδικασίες στο κόμμα της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης που εμφανίζεται «να πέφτει από την Ακρόπολη» συρρικνούμενος με ιλιγγιώδεις ταχύτητες στέλνοντας δυνάμεις βασικά σε διάφορα αριστερά σχήματα και στους αναποφάσιστους, αλλά και στο ΠΑΣΟΚ.
Ο τρίτος παράγοντας είναι η σχετική κυβερνητική στασιμότητα που οδηγεί την υπάρχουσα κοινωνική αμφισβήτηση να αναζητεί φορέα σοβαρού αντιπολιτευτικού φορέα, αλλά και κάποιου κόμματος που μπορεί να παρουσιάσει εναλλακτική πολιτική πρόταση και κυβερνητικά χαρακτηριστικά.
Το ΠΑΣΟΚ εμφανίζεται με αφετηριακά ποσοστά στη νέα φάση που δεν διέθετε. Ωστόσο, ας παρατηρήσουμε ότι αυτό το έχουμε ξαναδεί και το 2021. Στις πρώτες έρευνες μετά την εκλογή του Ν. Ανδρουλάκη, το ΠΑΣΟΚ μετριόταν κατά μέσο όρο στο 16%-17% με μεγάλη εκτίναξη, αφού όταν ξεκινούσε τότε η εσωκομματική διαδικασία μετριόταν στο 8%. Τη συνέχεια την είδαμε. Το ΠΑΣΟΚ προσγειώθηκε και δεν αξιοποίησε αυτή τη δυνατότητα ούτε όσο θα μπορούσε στις Βουλευτικές του 2023, ούτε στις πρόσφατες εκλογές. Γι αυτό άλλωστε υπήρξε και αμφισβήτηση και έγιναν οι εκλογές.
Προφανώς, η πολιτική συγκυρία δεν είναι ίδια. Το 2021 υπήρχε μια πολύ πιο ισχυρή Ν.Δ και ένας ΣΥΡΙΖΑ ισχυρός παρά τις προσεισμικές προειδοποιήσεις σε κάποιες δημοσκοπήσεις που έδειχναν τα προβλήματά του. Ωστόσο, οι προκλήσεις για το ΠΑΣΟΚ και οι δυσκολίες είναι αρκετές και τώρα. Θα υπάρξει πραγματική σύνθεση απόψεων σε προωθητική βάση χωρίς συμψηφισμούς; Θα λειτουργήσει το Πολιτικό Κέντρο πράγματι σ' αυτή την κατεύθυνση ή απλά θα περιοριστεί σε μια συμβολική κίνηση; Θα αποκατασταθεί η λειτουργία των οργάνων (Πολιτικό Συμβούλιο, Κ.Ε); Θα διαμορφώσει μια πολιτική φυσιογνωμία και μια αντιπολιτευτική τακτική που θα του επιτρέψει να ξεπεράσει τη βασική ασθένεια που έδειξε το προηγούμενο διάστημα, όπου οι ψήφοι γυρνούσαν γύρω του και δεν έπειθε, δεν εισέπραττε; Θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα απόστασης της δύναμής του σε περιφέρεια και αστικά κέντρα; Θα διαμορφώσει πολιτικό λόγο που θα το φέρει πιο κοντά στα μεσοστρώματα; Θα καταφέρει να βρεθεί πιο κοντά στη νεολαία ή θα συνεχίσει να είναι κόμμα των 55 και άνω;
Δεν πρόκειται για απλά προβλήματα και σ' αυτά ας προστεθεί ο τρόπος αντίδρασης της Ν.Δ αλλά και πως θα κινηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ αλλά και τα κόμματα της πέραν της Ν.Δ δεξιάς. Άρα θα πρέπει να παρακολουθήσουμε τι θα γίνει στους επόμενους μήνες.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ζει μια κατάσταση πολιτικής σχιζοφρένειας, διάλυσης, δημοσκοπικής κατάρρευσης. Κινείται από 7.7%-9.4% με μέσο όρο στην εκτίμηση ψήφου το 8.4%. Πήρε 15% στις Ευρωεκλογές, επίδοση που δεν μπορεί να θεωρηθεί και άσχημη αν λάβει κάποιος υπόψη τη διάσπαση, τη διαρκή αμφισβήτηση ακόμα και από τον Α. Τσίπρα που είδαμε στο Συνέδριο του Φεβρουαρίου, την ιδιόμορφη αντίληψη Κασσελάκη για την Πολιτική και την Αριστερά.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι και τέλος Ιουλίου παρέμενε στο 13%-14% για να καταρρεύσει μετά τον Αύγουστο όταν εισήλθε στην τελική φάση πολιτικού ξεκατινιάσματος, ανάδειξης μιας αντιδημοκρατικής λειτουργίας που δημιουργεί κόπωση στους οπαδούς του.
Στην έρευνα της Opinion Poll για παράδειγμα που δημοσιεύτηκε 24/7 στο ΑCTION24 ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανιζόταν με 11.4% στην Πρόθεση ψήφου, επίδοση που οδηγούσε σε εκτίμηση ψήφου της τάξης του 13.5%. Eίναι δε ενδιαφέρον, ότι οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ για αυτή την κατάσταση ρίχνουν την ευθύνη κατά 20.2% στις αδυναμίες και συμπεριφορές του Σ. Κασσελάκη, κατά 39.3% στη διάσπαση και τη διαρκή κριτική στελεχών, κατά 10.2% στη στάση του Α. Τσίπρα και 14.6% στην έλλειψη κάθε απολογισμού για τη βαριά ήττα του 2023 ώστε να προωθηθούν οι αναγκαίες αλλαγές στο Κόμμα (έρευνα OPINION POLL).
Αυτά τα στοιχεία εξηγούν και γιατί η πλειοψηφία των μελών του ΣΥΡΙΖΑ σε όλες τις έρευνες διαφωνούν με την καθαίρεση Κασσελάκη, το απαγορευτικό για την υποψηφιότητά του ή και γιατί ο Σ. Κασσελάκης εμφανίζεται μακράν πρώτος στην πρόθεση ψήφου σε εκλογές για τον νέο Πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ αν είναι υποψήφιος. Είναι φανερό ότι η πλειοψηφία της Κ.Ε και σειρά ιστορικών στελεχών χρεώνεται συγκριτικά πολύ περισσότερο την κρίση, ενώ υπάρχει και κάτι άλλο πολύ ενδιαφέρον: Τα στελέχη αυτά και μαζί τους ο Α. Τσίπρας θεωρούνται οι μεγάλοι υπεύθυνοι για τη μεγάλη συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ στις Βουλευτικές εκλογές όταν από το 32% βρέθηκαν στο 17%. Ήταν μια εμπειρία, ένα τραύμα που δεν ξεχνιέται.
Αυτή την ώρα ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να μην μπορεί να αποφύγει τη διάσπαση, την κατάρρευση. Στο Συνέδριο θα κριθούν πολλά. Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να ξαναγυρίσει στο ορατό μέλλον σε υπολογίσιμα ποσοστά. Αξίζει να παρακολουθήσουμε τις εξελίξεις ενός κόμματος που από Κυβέρνηση έχει βρεθεί τώρα στην 5η θέση σε όλες τις δημοσκοπήσεις.
Αυτή είναι η δημοσκοπική εικόνα αυτή την περίοδο. Το επόμενο διάστημα θα έχει πολύ ενδιαφέρον, έντονες διεργασίες, σημαντικές εξελίξεις και μέσα σ' αυτό το πλαίσιο θα καθοριστούν οι πολιτικοί συσχετισμοί. Μην ξεχνάμε. Μένουν τρία περίπου χρόνια μέχρι τις εκλογές, υπάρχει μεγάλη ρευστότητα στο πολιτικό σκηνικό και μέσα σ' αυτό το διάστημα πολλά μπορούν να γίνουν.
* Ο Ζαχαρίας Ζούπης είναι Διευθυντής Ερευνών της OPINION POLL - Πολιτικός Αναλυτής.
