Η υπηρεσιακή κατάσταση των δημοσίων υπαλλήλων και υπαλλήλων ΝΠΔΔ και ΟΤΑ διέπεται από τους κώδικες ΚΠΔΥ και ΚΔΥ, ως ισχύουν μετά την τροποποίηση με τον ν.4369/2016, με τους οποίους ρυθμίζεται και ο τρόπος αξιολόγησής τους. Κατά ποσοστό όμως 85% έχουν βαθμολογηθεί ως άριστοι.
Πού οφείλεται το εκπληκτικό αυτό ποσοστό αριστείας των δημοσίων υπαλλήλων; Στον τρόπο με τον οποίο συντάσσονται οι εκθέσεις αξιολόγησης (Π.Δ.318/1992).
Οφείλεται στο γεγονός ότι πρώτος αξιολογητής είναι ο ίδιος ο προϊστάμενος του υπαλλήλου με τον οποίο όλοι ανεξαιρέτως οι υπάλληλοι φροντίζουν να έχουν καλές σχέσεις. Εξηγείται επίσης, καθώς ο δεύτερος αξιολογητής είναι ο επικεφαλής της υπηρεσίας, συνήθως μετακλητός υπάλληλος, που δεν έχει ιδία αντίληψη και απλά επικυρώνει τη γνώμη του πρώτου.
Η βαθμολογία στις εκθέσεις αξιολόγησης, που γίνεται σε διάφορα πεδία και η αυτοαξιολόγηση συνοδεύονται από παρατηρήσεις, που μοναδικό σκοπό έχουν να τη δικαιολογήσουν. Συνήθως όμως είναι τόσο γενικές και αόριστες, ώστε πολλές φορές καθιστούν τη διοικητική πράξη, που στηρίζεται στην έκθεση, αφαιρετέα δικαστικά.
Οι εκθέσεις αξιολόγησης χρησιμεύουν κυρίως για τις προαγωγές και τις τοποθετήσεις των δημοσίων υπαλλήλων σε θέσεις ευθύνης από τα υπηρεσιακά συμβούλια, τα οποία όμως δεν μπορούν να σχηματίσουν σαφή εικόνα για τους υποψηφίους. Και αυτό, επειδή όλοι έχουν βαθμολογηθεί ως άριστοι και χρησιμοποιούν άλλα κριτήρια, κυρίως πολιτικά!
Στο παρελθόν έχουν γίνει πολλές προσπάθειες βελτίωσης του όλου συστήματος αξιολόγησης και προαγωγών των δημοσίων υπαλλήλων, που αποτέλεσε βασική μνημονιακή υποχρέωση. Τέτοιος ήταν ο νόμος 4250/2014, που προσδιόριζε ότι ποσοστό 15% των δημοσίων υπαλλήλων έπρεπε να βαθμολογηθεί χαμηλά, και ο οποίος λόγω των σφοδρών αντιδράσεων της ΑΔΕΔΥ ουδέποτε εφαρμόσθηκε.
Τι αλλαγές φέρνει τώρα το νέο καθεστώς; Σύμφωνα με τις πληροφορίες, με νομοσχέδιο του υπ. Εσωτερικών που δεν έχει τεθεί ακόμα σε διαβούλευση, καθιερώνεται ένα νέο σύστημα αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων με παροχές κινήτρων και ανταμοιβής τους, όταν επιτυγχάνονται συγκεκριμένοι στόχοι.
Προβλέπεται επίσης η καθιέρωση ενιαίου πλαισίου δεξιοτήτων, θέση συμβούλου ανάπτυξης ανθρωπίνου δυναμικού και κοινό πλαίσιο αξιολόγησης των δημόσιων οργανισμών και φορέων.
Με το νομοσχέδιο καταργείται η βαθμολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων. Αντί αυτής, οι υπάλληλοι των οποίων η αξιολόγηση (δεν ανακοινώθηκε πως) θα είναι χαμηλή, θα παραπέμπονται σε πρόγραμμα επιμόρφωσης προς απόκτηση και ανάπτυξη περισσοτέρων δεξιοτήτων, που χρειάζονται βελτίωση ή περαιτέρω ανάπτυξη. Τα προγράμματα επιμόρφωσης θα οργανώνονται στα πρότυπα επιμορφωτικών προγραμμάτων, που υλοποιεί το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης.
Για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας και διαφάνειας στη διαδικασία αξιολόγησης προβλέπεται η συγκρότηση επιτροπών εποπτείας αξιολόγησης από μέλη του ΑΣΕΠ, ΕΑΔ και ΝΣΚ, που θα εξετάζουν ενστάσεις των αξιολογούμενων και θα ελέγχουν τη διαδικασία για να διαπιστώσουν περιπτώσεις μη λειτουργίας στην πράξη του συστήματος.
Επίσης, κατά την αξιολόγηση των προϊσταμένων οι άμεσα ιεραρχικά υφιστάμενοι του θα συμπληρώνουν και θα υποβάλλουν το έντυπο «Σφυγμός ομάδας» με στόχευση την αποτύπωση του κλίματος και του τρόπου λειτουργίας της ομάδας.
Πρόκειται περί ενός καινοτόμου σχεδίου, που η επιτυχία του εξαρτάται από τη σωστή επιλογή των προϊσταμένων διευθύνσεων ολόκληρου του Δημόσιου. Ένα σχέδιο το οποίο πρέπει να εφαρμοστεί να γίνεται από τα οικεία υπηρεσιακά συμβούλια με αξιοκρατικά και όχι με πολιτικά κριτήρια.
Η αλήθεια είναι ότι οι εκθέσεις αξιολόγησης δεν παίζουν κανένα ρόλο στις επιλογές προϊσταμένων, γιατί γίνονται με τριετή ανάθεση καθηκόντων με πολιτικά κριτήρια και πολλές φορές με προσωρινή ανάθεση, που διαρκεί τριετία.
Η αξιολόγηση δεν είναι δυνατόν να γίνει με άλλο σύστημα π.χ. από άλλους εξωτερικούς παράγοντες, όπως outsourcing. Και αυτό, διότι τα πεδία στα οποία αναφέρεται η έκθεση αξιολόγησης είναι πολλά και πρέπει να εξειδικευτούν περαιτέρω και μόνο εκ των έσω. Χρειάζεται απόλυτη ειλικρίνεια βαθμολόγηση ενός έκαστου σύμφωνα με την απόδοση του μπορούν να απαντηθούν, άλλωστε πως θα αξιολογήσεις κάποιον που βάζει μόνο σφραγίδες.
Επομένως, η αξιολόγηση είναι μια βασική λεπτομέρεια στο όλο σύστημα της δημόσιας διοίκησης, που πρέπει να βελτιωθεί συνολικά και εκ βάθρων και έτσι το θέμα καθίσταται πολιτικό. Το ερώτημα είναι θέλουμε περισσότερο ή λιγότερο κράτος και αν ναι ποιο.
Δεν γνωρίζω αν για το παραπάνω νομοσχέδιο, που τροποποιεί σε πολλά καίρια σημεία τους κώδικες των δημοσίων υπαλλήλων και ανατρέπει την εσωτερική συνοχή τους, υπάρχει η σύμφωνη γνώμη της ΑΔΕΔΥ.
Σε αντίθετη περίπτωση όμως φοβάμαι ότι και αν ακόμα θεσπισθεί το νομοσχέδιο, εντέλει λόγω αντίδρασης της ΑΔΕΔΥ το σύστημα τελικά δεν θα λειτουργήσει. Όπως συνέβη και στο παρελθόν.
*Ο Λέανδρος Τ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ.
