Ζούμε υπό καθεστώς κοινωνικής αποστασιοποίησης και καραντίνας εδώ και περισσότερο από έναν μήνα. Οι περισσότεροι από μας έχουν αγχωθεί. Ψάχνουμε την ελπίδα και τον τρόπο που θα σχεδιάσουμε την ατομική μας επιστροφή σε κάτι (ο,τιδήποτε) που θα προσέγγιζε μια (νέα) κανονικότητα. Ευτυχώς για μας εδώ στην Ελλάδα η επιστροφή της χώρας σχεδιάζεται από ειδικούς και η κυβέρνηση είναι με συνέπεια επικεντρωμένη στην κρίση τους.
Καθώς η παραπληροφόρηση πολλαπλασιάζεται και οι γραμμές μεταξύ του γεγονότος και της φαντασίας περνούν τακτικά και απρόσεκτα, οι ηγέτες πρέπει, τώρα περισσότερο από ποτέ, να φωτίσουν μια στοχαστική πορεία προς τα εμπρός, που να χρησιμοποιεί την ιατρική που βασίζεται στην τεκμηρίωση (evidence-based medicine).
Ας φανταστούμε λίγο μαζί τους υπό ποιες προϋποθέσεις θα παρθούν οι αποφάσεις για την επόμενη μέρα. Βοηθός μας θα είναι η επική πια φράση του Αμερικανoύ οικονομολόγου Frank Knight (1885–1972), ή οποία χρησιμοποιήθηκε κι από τον τέως υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ Donald Rumsfeld το 2002: «Υπάρχουν πράγματα που ξέρουμε ότι δεν ξέρουμε - τα γνωστά άγνωστα. Και υπάρχουν τα άγνωστα άγνωστα, τα πράγματα που δεν γνωρίζουμε ακόμη ότι δεν γνωρίζουμε».
Ας δούμε μαζί τα πιο δεδομένα γνωστά – άγνωστα για την πανδημία COVID-19. Δεν γνωρίζουμε:
- πόσα άτομα έχουν μολυνθεί με τον SARS-CoV-2 στην Ελλάδα και παγκόσμια.
- το πλήρες φάσμα των συμπτωμάτων.
- πάντα γιατί ορισμένες μολύνσεις εξελίσσονται σε σοβαρές ασθένειες.
- το πλήρες φάσμα των παραγόντων κινδύνου.
- ακριβώς πόσο θανατηφόρα είναι η ασθένεια.
- Δεν έχουμε απαντήσεις σε πιο λεπτομερείς ερωτήσεις σχετικά με το πώς εξαπλώνεται ο ιός, όπως: «Πόσα σωματίδια ιού χρειάζεται ακόμη και για να ξεκινήσει μια μόλυνση;» «Πόσο μακριά ταξιδεύει ο ιός σε εξωτερικούς ή σε εσωτερικούς χώρους;»
- με σιγουριά πώς εμφανίστηκε για πρώτη φορά αυτός ο κορονοϊός.
- πόσο κρύβει η Κίνα την έκταση της επιδημίας του κορονοϊού.
- ποιο ποσοστό των ενηλίκων ή των παιδιών είναι ασυμπτωματικό.
- με βεβαιότητα εάν ο ιός θα υποχωρήσει καθώς το Βόρειο Ημισφαίριο εισέρχεται στους θερμότερους μήνες της άνοιξης και του καλοκαιριού, όπως συμβαίνει με άλλους ιούς.
- τη δύναμη και τη διάρκεια της ανοσίας. Αν και τα άτομα που αναρρώνουν από την COVID-19 πιθανά έχουν κάποιο βαθμό ανοσίας για κάποιο χρονικό διάστημα, οι λεπτομέρειες είναι άγνωστες.
- ακόμη γιατί ορισμένοι που έχουν διαγνωστεί ως «πλήρως ιασμένοι» από τον ιό βρεθεί θετικοί στο τέστ ανίχνευσης του ιού για δεύτερη φορά μετά την αποχώρηση από την καραντίνα.
- γιατί ορισμένοι ασθενείς που έχουν αναρρώσει έχουν χαμηλά επίπεδα αντισωμάτων.
- τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία μιας σοβαρής μόλυνσης με SARS-CoV-2.
- ακόμη ποια θεραπεία είναι πραγματικά αποτελεσματική.
- εάν οι συμπολίτες μας θα συνεχίσουν να συμμορφώνονται με τις οδηγίες κοινωνικής αποστασιοποίησης μόλις μειωθούν οι λοιμώξεις και χαλαρώσουν τα όποια μέτρα καραντίνας.
- πότε οι περιφέρειες και οι χώρες θα μπορούν να ελέγχουν όλους όσους έχουν συμπτώματα και τελικά όλο τον πληθυσμό.
- πως και πότε (πριν την ανάπτυξη) εμβολίου θα έχουμε επαρκή «ανοσία αγέλης» στην κοινότητα. Δεν γνωρίζουμε αν θα είναι κριτήριο για ταξίδια συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού.
- πότε θα μπορέσουμε να εφαρμόσουμε ιολογικούς ελέγχους πλήρους κλίμακας και εάν αυτοί θα καθορίσουν με ακρίβεια την ανοσία.
- αν μπορούμε να εφαρμόσουμε την ανίχνευση επαφών με «ιολογικό έλεγχο κι ανίχνευση» («test and trace») σε κλίμακα.
- εάν η παρακολούθηση τοποθεσίας smartphone θα μπορούσε να εφαρμοστεί (ή να επιβληθεί) χωρίς να καταστραφεί (οριστικά) η ιδιωτικότητά μας.
- εάν και πότε οι ερευνητές θα αναπτύξουν ένα επιτυχημένο εμβόλιο.
- πόσα εμβόλια μπορούν να χρησιμοποιηθούν και να χορηγηθούν τους πρώτους μήνες μετά τη διάθεση ενός εμβολίου.
- πώς θα χορηγηθεί ένα εμβόλιο - ποιος θα το πάρει πρώτα;
- εάν ένα εμβόλιο θα πρέπει να ενημερώνεται κάθε χρόνο.
- εάν οι άνθρωποι θα φοβούνται ή αν θα είναι πρόθυμοι να συγκεντρωθούν σε πλήθη.
- πώς θα μοιάζουν επαγγελματικά αθλητικά γεγονότα με κοινωνική αποστασιοποίηση.
- πώς θα είναι οι χώροι εργασίας με κοινωνική αποστασιοποίηση.
- πώς θα είναι η εστίαση (μπαρ και εστιατόρια) με κοινωνική αποστασιοποίηση.
- πως θα είναι να ταξιδεύουμε με αεροπλάνο, πλοίο ή τραίνο.
- πως θα λειτουργήσουν τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
- τι επιπτώσεις θα έχει η χαμένη σχολική ώρα στα παιδιά.
- ποια θα είναι η καμπύλη και ο χρόνος ανάκαμψης της ελληνικής, της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας οικονομίας.
- πότε θα μπορούσαμε να επιστρέψουμε σε μια νέα κανονικότητα.
- ποιος θα ορίσει ποια θα είναι η νέα κανονικότητα σε πολλά επίπεδα της προσωπικής, της κοινωνικής, της οικονομικής μας ζωής.
- πότε κάτι θα τελειώσει για πάντα.
Είναι πια απόλυτα κατανοητό ότι ο τρόπος λήψης όποιας απόφασης θα συμπεριλάβει πολλά γνωστά - άγνωστα, αλλά και όλα τα γνωστά - γνωστά κάτω από πολύπλοκες συνθήκες. Είναι απαιτητή η παρουσία ειδικών, αλλά στο τέλος της ημέρας ένας παίρνει την απόφαση. Ευτυχώς με την παρούσα σύνθεση της κυβέρνησης είμαι σίγουρος ότι θα υπάρξουν βιώσιμα σχέδια και πολυεπίπεδα πλάνα για το δρόμο προς τα εμπρός. Εγγύηση γι’ αυτό αποτελεί ο πρωθυπουργός με την αυστηρότητα στη συγκέντρωση έγκυρων πληροφοριών, την ειλικρίνειά του να δηλώσει τι δεν είναι ακόμη γνωστό, την ικανότητά του να πλοηγείται στα σκοτεινά νερά αυτής της επιδημίας, χωρίς να υποκύψει σε «πανδημία του νου» και την ψυχραιμία του στη διαχείριση της κρίσης.
ΥΓ. Το άρθρο βασίστηκε στο πρόσφατο άρθρο του Charlie Warzel στους NYT. Ο όρος “test and trace” πρωτοαναφέρθηκε σε πρόσφατο άρθρο του Derek Thompson στο The Atlantic.
*Ο Γιάννης Σ. Καλαντζάκης είναι entrepreneur υπηρεσιών υγείας, πιστοποιημένος Υπεύθυνος Προστασίας Δεδομένων & σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα ιατρικού τουρισμού, ποιότητας και διαχείρισης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (GDPR). #IOwnMyHealthData
