Δέκα μήνες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, στην αυγή της νέα χρονιάς και με όλα τα σενάρια για την έκβαση του πολέμου ανοικτά, η στιγμή προσφέρεται για μια αποτίμηση της στάσης της ελληνικής κυβέρνησης μπροστά στην πρώτη, μείζονα στρατιωτική σύρραξη στην Ευρώπη από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Παράλληλα, έχει αξία να σκεφτούμε τι εναλλακτικές επιλογές είχαμε και, κυρίως, ενόψει εκλογών, ποιες θα ήταν οι συνέπειες για τη χώρα μας αν υιοθετούνταν ως «εθνική γραμμή» οι θέσεις της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης για το ζήτημα.
Από την πρώτη στιγμή, η κυβέρνηση κατανόησε ορθά ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία προκαλεί τεκτονικές αλλαγές στο διεθνές σύστημα. Η ρωσική εισβολή συνέβαλλε στο να γίνει διακριτό στους πολλούς ένα νέο Σιδηρούν Παραπέτασμα που χωρίζει όλο και περισσότερο τις φιλελεύθερες δημοκρατίες από τα αυταρχικά καθεστώτα. Από τη μια πλευρά βρίσκονται οι χώρες που προβάλλουν την προσήλωση στο διεθνές δίκαιο και τους μηχανισμούς του για την ειρηνική επίλυση των διαφορών, τη συνεννόηση και τη συνεργασία. Στην άλλη πλευρά βρίσκονται οι χώρες που επιχειρούν να αναδιαμορφώσουν τον γεωπολιτικό χάρτη στην περιοχή τους και ευρύτερα με όπλα τον πειθαναγκασμό, τον εκβιασμό και την προβολή ωμής ισχύος.
Εγκαίρως η Δύση αντιλήφθηκε ότι, όπως η φύση απεχθάνεται το κενό, τυχόν υποχώρηση ή αδράνεια μπροστά στη ρωσική επιθετικότητα θα εδραίωνε ακόμη περισσότερο την ισχύ και το αφήγημα των αυταρχικών καθεστώτων, οδηγώντας την Ευρώπη πολλές δεκαετίες πίσω. Διαμόρφωσε έτσι μια στρατηγική η οποία στηρίζεται σε δύο αρχές. Πρώτον, ότι το τέλος του πολέμου μέσω διαπραγματεύσεων είναι εφικτό στον βαθμό που η Ουκρανία επικρατήσει ως ανεξάρτητο, εδαφικά ακέραιο και δημοκρατικό κράτος. Δεύτερον, για όσο η Ρωσία δε συμφωνεί με αυτή τη λύση η στρατιωτική υποστήριξη στην Ουκρανία είναι ο ταχύτερος δρόμος προς την ειρήνη.
Η ελληνική κυβέρνηση υπηρέτησε αυτή τη στρατηγική με κάθε πρόσφορο μέσο: Καταδίκασε απερίφραστα τη ρωσική εισβολή εκφράζοντας παράλληλα την αμέριστη στήριξη του ελληνικού λαού στον αγώνα των Ουκρανών. Όπως όλες οι χώρες του ΝΑΤΟ (με την εξαίρεση της Τουρκίας) ενίσχυσε στο μέτρο των δυνάμεων της την Ουκρανία με αμυντικό και ανθρωπιστικό υλικό. Υποστήριξε εμπράκτως το στόχο της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης όχι μόνο στον τομέα της άμυνας αλλά και της ενέργειας αξιοποιώντας τη γεωγραφική της τοποθεσία και τις λιμενικές της υποδομές για την απεξάρτηση της νοτιοανατολικής Ευρώπης από το ρωσικό αέριο μέσω της κατασκευής δύο ανεξάρτητων συστημάτων φυσικού αερίου (ΑΣΦΑ) στη Θράκη και την κατασκευή του ελληνοβουλγαρικού αγωγού IGB. Ως αποτέλεσμα αυτής της εξωτερικής πολιτικής, η Ελλάδα εξελίσσεται σήμερα σε προπύργιο σταθερότητας και προάσπισης των δυτικών αξιών σε μια περιοχή με έντονη γεωπολιτική ρευστότητα.
Ας δούμε λίγο τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ. Σε ανακοίνωσή του το πολιτικό συμβούλιο του κόμματος «καταδίκασε απερίφραστα» την εισβολή της Ρωσίας (03/03/2022). Την ίδια στιγμή όμως επισήμανε ότι «δεν πρέπει να υπάρξει καμία συμμετοχή των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων με πολεμικό υλικό». Επιχειρώντας να εξηγήσει τη θέση του ο κ. Τσίπρας υποστήριξε ότι είναι «ζήτημα αρχής» (ΔΕΘ, 18/09/2022). Ζήτημα αρχής σημαίνει ότι η θέση αυτή ισχύει ανεξαρτήτως περιστάσεων, χρόνου και χώρου. Αν ο κ. Τσίπρας ήταν, ας πούμε, Πρωθυπουργός της Λιθουανίας, της Πολωνίας ή της Σλοβακίας, αν ηγείτο της Ε.Ε. ή των Η.Π.Α. δε θα έστελνε στρατιωτικό υλικό στην Ουκρανία επειδή αξιακά είναι αντίθετος.
Αν η Δύση δεν είχε υποστηρίξει στρατιωτικά την Ουκρανία, η χώρα αυτή σήμερα ούτε κατ’ όνομα θα υπήρχε. Το Κίεβο θα είχε καταληφθεί σε λίγες ημέρες και ο Ζελένσκι με την οικογένειά του θα είχαν δολοφονηθεί από κάποια τσετσένικη hit squad. Ενόσω ο ΣΥΡΙΖΑ θα καταδίκαζε το εμπάργκο στους Ρώσους καλλιτέχνες, μια γενιά Ουκρανών συγγραφέων, καλλιτεχνών, δημοσιογράφων, πολιτικών και απλών πολιτών θα είχε ταφεί σε μαζικούς τάφους ή/και θα είχε βασανιστεί σε αυτοσχέδιους χώρους κράτησης όπως αυτούς που ανακαλύφθηκαν στην Μπούτσα, το Ιζιούμ και τη Χερσώνα.
Την ώρα που η Πολωνία θα έβλεπε στα σύνορά της Ρώσους στρατιώτες να ετοιμάζονται για μια νέα εισβολή, μια σειρά από άλλα αυταρχικά καθεστώτα, από τη Μιανμάρ έως τη Βενεζουέλα και από το Ιράν μέχρι την Τουρκία θα εκλάμβαναν την απροθυμία της Δύσης να εμπλακεί ως αδυναμία και ανικανότητα να υπερασπιστούν ένα δυτικό σύμμαχο αλλά και ως ένδειξη υπεροχής της ρωσικής στρατηγικής που πρέπει να υιοθετήσουν για να επιβάλλουν τις ηγεμονικές τους βλέψεις.
Σαν να μην έφτανε αυτό, ο ΣΥΡΙΖΑ βρήκε την ευκαιρία να κατηγορήσει ακόμη μια φορά τη Δύση «για τη στρατηγική περικύκλωσης της Ρωσίας» που ακολουθεί η οποία δεν «έλαβε υπόψιν τις ρωσικές θέσεις» (Πολιτικό Συμβούλιο, 03/03/2022). Αδυνατεί έτσι να καταλάβει ότι υιοθετεί το βασικό επιχείρημα που χρησιμοποιεί σήμερα η Τουρκία προκειμένου να ικανοποιήσει τις ηγεμονικές της βλέψεις στην ευρύτερη γειτονιά της.
Αν υπάρχει ένα μάθημα που πρέπει να διδαχθεί ο ΣΥΡΙΖΑ από τον πόλεμο στην Ουκρανία είναι η ανατριχιαστική ομοιότητα της «γλώσσας» που ομιλούν τα αυταρχικά καθεστώτα ανά την υφήλιο, την πολιτική των οποίων, κατά τ’ άλλα, υποτίθεται ότι καταδικάζει. Όπως η Ρωσία ισχυρίζεται ότι περικυκλώνεται από το ΝΑΤΟ, έτσι και η Τουρκία καταγγέλλει τις διάφορες πρωτοβουλίες περιφερειακής συνεργασίας, όπως το East Med Gas Forum, το «Philia Forum» και τις πρωτοβουλίες των 3+1, την αμυντική συνεργασία Ελλάδας – Γαλλίας και Ελλάδας -ΗΠΑ, ως ενδείξεις ενός «σχεδίου περικύκλωσής» της .
Όπως η Ρωσία δε θέλει την ένταξη στο ΝΑΤΟ χώρων όπως η Ουκρανία, η Φινλανδία και η Σουηδία, η Τουρκία απαιτεί την αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών. Όπως η Ρωσία διεκδικεί έναν ιδιαίτερο ρόλο στα εδάφη της πρώην Ρωσικής Αυτοκρατορίας και της Σοβιετικής Ένωσης ενώ, αντίστοιχα, η Τουρκία θεωρεί πως το οθωμανικό παρελθόν της τη νομιμοποιεί να παρεμβαίνει, με όποιο τρόπο αυτή επιθυμεί, στη Μέση Ανατολή και την νοτιοανατολική Μεσόγειο. Όπως η Ρωσία απειλεί με πόλεμο τις χώρες που επιθυμούν τη συνεργασία με το ΝΑΤΟ, η Τουρκία απειλεί με πόλεμο αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια. Το δε σκεπτικό της Ρωσίας για την εισβολή και κατοχή της Ουκρανίας είναι πανομοιότυπο με το σκεπτικό της Τουρκίας για την εισβολή και κατοχή της βόρειας Κύπρου: Η «προστασία» των εθνικών μειονοτήτων.
Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει επιτέλους να καταλάβει ότι η υπεράσπιση των δυτικών αξιών περνάει σήμερα μέσα από την Ουκρανία. Μια ανεξάρτητη, εδαφικά ακέραιη και δημοκρατική Ουκρανία αύριο είναι το πιο ισχυρό αποτρεπτικό μήνυμα για κάθε δύναμη στη γειτονιά μας που επιχειρεί να «συνομιλήσει» με τη χώρα μας με όρους του 19ου αιώνα.
*O Δημήτρης Μαρίτσας είναι Πολιτικός Επιστήμονας
