Πώς οι νόμοι καθορίζουν τις αποφάσεις των πολιτών, πώς εγγράφονται στο σώμα και τι επακολουθεί σαν δεν αφορούν όλους τους πολίτες στο πλαίσιο μίας κοινότητας; Νομικά παράδοξα υπήρξαν και υπάρχουν, από κοινού με τεχνητά σύνορα και κοινωνικές ανισότητες. Αυτά, από κοινού με ζητήματα για τη ζωή και το δικαίωμα της επιλογής αναδεικνύει η Ελίνα Ψύκου (γενν. 1977) στο πρώτο της ντοκιμαντέρ με τίτλο «Αδέσποτα κορμιά» (109’).
Το σώμα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο –εξ ου και η αναφορά στον τίτλο– με κάθε μία από τα πρωταγωνιστικά πρόσωπα να επιθυμεί κάτι για τη ζωή της, άμεσα συνδεδεμένο με το σώμα της, σε μία Ευρώπη που επιτρέπονται τα ταξίδια και η εργασία μεταξύ των χωρών, όχι όμως καθένας να ζει ή να πεθάνει όπως επιθυμεί, με το τελευταίο να έγκειται στην ευθανασία ως επιθυμία του ανθρώπου να πάψει να υποφέρει. Το σώμα επίκειται φροντίδας, να μην πονά, να αγκαλιαστεί με όποιον τρόπο ακόμη κι αν αυτός είναι μία νομοθεσία που θα επιτρέπει στο πρόσωπο να αποφασίσει να βάλει τέλος στον πόνο.
Η πραγματικότητα που μεταφέρει η Ψύκου αφορά στη Ρόμπιν που είναι έγκυος αλλά δεν θέλει να γίνει μητέρα, στην Κατερίνα που επιθυμεί να γίνει μητέρα αλλά δεν μπορεί, στην Κική που θέλει απλώς να πεθάνει με αξιοπρέπεια, δίχως να υποφέρει. Μόνο που η άμβλωση, η εξωσωματική γονιμοποίηση και η ευθανασία αντίστοιχα, δεν είναι νόμιμες στις χώρες τους. Βάσει αυτών, η φράση «my body my choice» δεν υφίσταται για κάθε συνθήκη, και παρατηρείται ότι όταν δεν δίνεται πρόσβαση σε ασφαλείς μεθόδους, οι πολίτες καταφεύγουν σε επίφοβες πράξεις. Αναφέρω εδώ, την ταινία «Το γεγονός» (2021) της Οντρέ Ντιγουάν για την απαγόρευση της άμβλωσης στη Γαλλία στη δεκαετία του '60.
Υπάρχει εν τέλει σωματική αυτονομία, που οδηγεί η συντηρητικοποίηση της κοινωνίας; Η ζωή ισούται με ευθύνες, ο θάνατος είναι κάτι άγνωστο, η Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρει δικαιώματα, η Ευρώπη ελευθερία, η θρησκεία είναι καταπιεστική, είναι ορισμένες από τις «απαντήσεις» που δίνονται από τα κεντρικά πρόσωπα της ταινίας σαν ερωτώνται για λέξεις - έννοιες όπως η ζωή· «δεν ξέρω ποιος είναι ο ορισμός της ζωής», «η ζωή δεν έχει ανάγκη εσένα ή εμένα. Γιατί η ζωή δεν πεθαίνει μ΄ εμάς» και «ο θάνατος είναι μέρος της ζωής» είναι ορισμένες από τις πιο ειλικρινείς φράσεις που ακούμε στο road movie ντοκιμαντέρ της Ψύκου. Με τη μορφή του ντοκιμαντέρ (σ.σ road movie) να συνάδει με το ταξίδι κάθε μίας σε άλλη χώρα της Ευρώπης για να εκπληρώσει τις επιθυμίες της, ένα ταξίδι κάθε φορά σοβαρό που άλλοτε συντροφεύεται με αγωνία και πόνο και άλλοτε με αγωνία και χαρά.
Το ντοκιμαντέρ της Ψύκου καταδεικνύεται ως ένα ντοκιμαντέρ στιβαρό στο πλαίσιο της ρέουσας πραγματικότητας ενσωματώνοντάς την, εστιάζει στα κατά τόπους «νοσήματα» μίας μεγάλης κοινότητας, σκύβει επάνω στις ζωτικής σημασίας ανάγκες των ανθρώπων. Ένα ντοκιμαντέρ που έχει τη δύναμη να ταρακουνήσει για κάτι που ωστόσο ήδη γνωρίζουμε: την πραγματικότητα γύρω μας. Μέρος αυτής, πράξεις και απόψεις που έχουν ριζωθεί βαθιά μέσα στον άνθρωπο και που –ακόμη κι εάν δεν τις ασπάζεται– έχουν «ποτιστεί» με συγκεκριμένη νοοτροπία, ενίοτε για πολύ καιρό. Συνεπώς, ακόμη κι εάν δεν τις πιστεύει, τις εσωτερικεύει.
Από την ταινία «Αδέσποτα κορμιά». Πηγή φωτ.: Cinedoc
Το ντοκιμαντέρ «Αδέσποτα κορμιά» προβάλλεται εκ νέου την Τετάρτη 1η Μαΐου (17:00) στον κινηματογράφο «Δανός» (Λεωφ. Κηφισίας 109) από το Cinedoc.
Το ντοκιμαντέρ έκανε πρεμιέρα στο διαγωνιστικό F:ACT του φεστιβάλ CPH:DOX στην Κοπεγχάγη καθώς και στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, όπου απέσπασε δύο βραβεία (Ειδική Μνεία στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα και Ειδική Μνεία Διεθνούς Αμνηστίας).
Έχει δρομολογηθεί να προβληθεί την Τρίτη 30 Απριλίου στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Hot Docs (Καναδάς, 25/4-5/5/2024), συγκεκριμένα στην ενότητα Changing Face of Europe που πραγματοποιείται με την υποστήριξη του European Film Promotion (EFP).
Κεντρική φωτ.: Από την ταινία «Αδέσποτα κορμιά». Πηγή φωτ.: Cinedoc
