Η έκθεση με την οποία θα αποχαιρετίσει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ο Νίκος Σταμπολίδης, θα είναι γεμάτη ομορφιά. Το μαρτυρά και ο τίτλος της: «Κάλλος. Η Υπέρτατη Ομορφιά». Θα τη δούμε τον Σεπτέμβριο, μήνα που όπως αναμένεται, ο διακεκριμένος αρχαιολόγος θα αναλάβει τη γενική διεύθυνση του Μουσείου Ακροπόλεως.
Και η τελευταία αυτή έκθεση θα έχει όλα τα χαρακτηριστικά των εκθέσεων στις οποίες ο Ν. Σταμπολίδης, ως διευθυντής του ΜΚΤ, μας είχε συνηθίσει: στέρεο κεντρικό πυρήνα, σύνθεση αμέτρητων ιστοριών, παρουσίαση σπουδαίων εκθεμάτων από το εξωτερικό. Με δυο λόγια, αναμένεται να είναι αριστουργηματική.
Η έκθεση που θα λειτουργήσει από τις 24 Σεπτεμβρίου έως τις 16 Ιανουαρίου της επόμενης χρονιάς, συζητήθηκε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Θα παρουσιασθεί και στα δύο κτίρια του Μουσείου κυκλαδικής Τέχνης, δηλαδή και στην πτέρυγα της οδού Νεοφύτου Δούκα και στο Μέγαρο Σταθάτου.
Προβλέπεται να εκτεθούν διακόσια εβδομήντα τρία αρχαία έργα, αρμοδιότητας των Εφορειών Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιολογικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, καθώς και δεκαεπτά έργα από Μουσεία της Ιταλίας και του Βατικανού.
Η αρχαία ελληνική λέξη «Κάλλος» σημαίνει «ομορφιά» και συσχετίζεται τόσο με το γυναικείο όσο και με το ανδρικό φύλο, σύμφωνα με το σκεπτικό του διοργανωτή της, όπως παρουσιάστηκε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό συμβούλιο.
Ωστόσο, η έννοια του «Κάλλους» στην υπέρτατη διάστασή της, δεν είναι απλώς μια λέξη που παραπέμπει μόνο στη σωματική ομορφιά. Είναι ένα ιδεώδες που αναπτύχθηκε στην αρχαία ελληνική σκέψη, εκφράστηκε μέσα από τα ποιήματα των επικών (8ος αι. π.Χ.) και λυρικών (7ος – 6ος αι. π.Χ.) ποιητών και αποκρυσταλλώθηκε σταδιακά στα κείμενα των φιλοσόφων του 5ου/4ου αι. π.Χ. και εξής, οι οποίοι αναφέρθηκαν σε αυτό ως συνδυασμό της φυσικής εμφάνισης και των αρετών της ψυχής.
Σε αυτή τη διάσταση του «Κάλλους» επικεντρώνεται και η έκθεση, επιχειρώντας να παρουσιάσει τις διάφορες πτυχές του ιδεώδους αυτού στην καθημερινή ζωή και τη φιλοσοφική σκέψη της αρχαίας Ελλάδας.
Ακολουθώντας τη ροή της έκθεσης και των ενοτήτων της, όπως αυτές αναπτύσσονται στην πτέρυγα της οδού Νεοφύτου Δούκα, και έπειτα από μια εισαγωγή στην έννοια του «Κάλλους» και στις διάφορες εκφάνσεις της, παρουσιάζονται οι μέθοδοι και τα υλικά μέσα για την απόκτησή του αναφορικά με το σώμα, η διαδικασία, δηλαδή, του καλλωπισμού σε όλα της τα στάδια, με βάση την ομηρική περιγραφή για τον καλλωπισμό της Ήρας στο Ξ της Ιλιάδος (λουτρό, χρήση αρωμάτων και αλοιφών, περιποίηση προσώπου και σώματος, κόμμωση, κόσμηση).
Ακολουθούν οι «Καλοί και Καλαί της αρχαιότητας», ο έπαινος, δηλαδή, της φυσικής ομορφιάς νέων, ανδρών και γυναικών, της καθημερινής ζωής στην αρχαία Ελλάδα από τους συγχρόνους τους, μέσα από επιγραφές χαραγμένες επάνω σε αγγεία ή γραμμένες με χρώμα επάνω σε λίθινα αρχιτεκτονικά μέλη κλπ.
Την επόμενη ενότητα, που είναι αφιερωμένη στο «Κάλλος θνητών», πλαισιώνουν μυθικές, αλλά και υπαρκτές μορφές της αρχαιότητας, γνωστές για τη φυσική ομορφιά τους, όπως ο Άδωνις και η Ωραία Ελένη, αλλά και ο Μέγας Αλέξανδρος, μαζί με ανώνυμους θνητούς της καθημερινής ζωής.
Οι επόμενες ενότητες, του «Αθλητικού» και του «Ηρωικού κάλλους», αναφέρονται στα πρότυπα σωματικού σε συνδυασμό με το ψυχικό κάλλος κατά την αρχαιότητα, ενώ το πρώτο τμήμα της έκθεσης στην πτέρυγα της Νεοφύτου Δούκα κλείνει με τους «Ωραίους Άωρους»: «Ωραίοι» (<ώρα) είναι οι νέοι που βρίσκονται στην ώρα τους, στο αποκορύφωμα της νεότητάς τους, και «άωροι» αυτοί που η μοίρα τούς πήρε πριν φτάσουν στο σημείο αυτό της ζωής τους.
Το δεύτερο τμήμα της έκθεσης, το οποίο αναπτύσσεται στο Μέγαρο Σταθάτου, ξεκινά με το «Αρχαϊκό και Κλασσικό/Ελληνιστικό κάλλος», όπου παρουσιάζεται η απόδοση της ανθρώπινης μορφής αλλά και του ήθους της μέσα από μια σειρά έργων εξαιρετικής τέχνης, κυρίως γλυπτών, των αντίστοιχων περιόδων.
Οι «Αρπαγές κάλλους και συνευρέσεις» είναι το θέμα της επόμενης ενότητας, καθώς η έλξη από την ομορφιά των ωραίων ανθρώπων οδηγεί θεούς και ήρωες στο να τους καταδιώξουν και να τους αρπάξουν για να συνευρεθούν μαζί τους ή να τους έχουν για πάντα δικούς τους.
Η έκθεση συνεχίζει με τα «Καλλιστεία θεοτήτων», την «Κρίση του Πάρι» για την ανάδειξη της πιο όμορφης θεάς, ενότητα που προεξαγγέλλει το «Θεϊκό κάλλος», καθώς η ομορφιά προέρχεται πάντοτε από τους θεούς, οι οποίοι την κατέχουν στον απόλυτο βαθμό.
Τέλος, το «Δαιμονικό κάλλος» αναφέρεται σε μιξογενή όντα, όπως η Σφίγγα, η Μέδουσα, η Σκύλλα, που στην αρχική τους απόδοση στην τέχνη παρουσιάζονται με άγρια και άσχημη όψη, ενώ με την πάροδο των χρόνων εξανθρωπίζονται και αποκτούν ομορφιά.
Ανάμεσα στα έργα που θα εκτεθούν είναι: κεφάλι αγάλματος Αλεξάνδρου (μετά το 338 π.Χ. από το Μουσείο Ακρόπολης), η «Χιώτισσα» Κόρη καθώς και κεφάλι Κόρης, τμήμα μετόπης του Εκατόμπεδου (όλα από το Μουσείο Ακρόπολης).
Επίσης, Γυναικεία ολόγλυφη κεφαλή με γραπτά χαρακτηριστικά από ασβεστοκονίαμα. 13ος αι. π.Χ. (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο), χάλκινα αγαλμάτια αμαζόνας και κόρη που τρέχει, Μαρμάρινη κεφαλή κόρης από την Ελευσίνα. Ύστερος 6ος αι. π.Χ. Αττική ερυθρόμορφη υδρία με παράσταση Σαπφούς. Από τη Βάρη. 440 – 430 π.Χ. (όλα από το ΕΑΜ).
Χρυσά κοσμήματα κεφαλής με δικτυωτό, χρυσά στεφάνια κ.α. από πολλά μέρη της Ελλάδας θα δώσουν την πολυτελή όψη του Κάλλους. Μαρμάρινο αγαλμάτιο Αφροδίτης στον τύπο Frejus, από την Επίδαυρο. Αντίγραφο του 1ου αι. μ.Χ. πρωτοτύπου γύρω στο 410 π.Χ., και πολλά άλλα αγάλματα της θεάς θα «συνομιλήσουν» με αγάλματα της Αφροδίτης Venere και της Αφροδίτης Σανδαλίζουσας από την Ιταλία. Περισσότερη μαγεία, τον Σεπτέμβριο.
