Αν ο Μπουζιάνης είναι ο «πατέρας» του εξπρεσιονισμού στην Ελλάδα, ο Μάκης Θεοφυλακτόπουλος υπήρξε ο πιο σημαντικός επίγονος στη σύγχρονη εικαστική ζωή του τόπου. Και οι δύο βεβαίως δεν αποδέχτηκαν πλήρως τον τίτλο του εξπρεσιονιστή. Ο Θεοφυλακτόπουλος τ’ αναγνώριζε μονάχα στο βαθμό που ο εξπρεσιονισμός σχετίζεται με το παρορμητικό στοιχείο του καλλιτέχνη. Ο ζωγράφος δεν δίνει κριτήρια ερμηνείας της τέχνης. Όχι επειδή τα περιφρονεί, αλλά διότι το έργο του τα θέτει. Και οι δύο χαρτογράφησαν τη δική τους πραγματικότητα, την εικαστική, πέρα από θεωρίες κι αναλύσεις. Και διαμόρφωσαν την αισθητική μας συνείδηση, ανοίγοντας το βλέμμα στη δική τους μορφή.
Μάκης Θεοφυλακτόπουλος
Ένα χρόνο μετά το θάνατο του Μάκη Θεοφυλακτόπουλου, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα παρουσιάζει έργα που ο καλλιτέχνης δημιούργησε κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Πρόκειται για λάδια σε καμβά, καθώς και έργα μεικτής τεχνικής. Η σημασία αυτής της έκθεσης δεν είναι μόνο ιστορική, για τα χρόνια συνεργασίας του καλλιτέχνη με τη γκαλερί ήδη από τις αρχές του 1990, αλλά ταυτοχρόνως αφορά την αισθητική και τους προβληματισμούς της σύγχρονης ζωγραφικής. Το επαναστατικό και ανήσυχο πνεύμα του διέπει τα έργα μέσω της χρήσης σχεδίου, χρώματος και υλικού. Αυτά αντανακλούν την «υπαρξιακή» στάση ζωής του καλλιτέχνη. Να πώς περιγράφει ο Ντένης Ζαχαρόπουλος στο επιμελητικό κείμενο της έκθεσης:
«Εάν δίνουμε σήμερα τόση σημασία στα τελευταία του έργα, είναι διότι πέρα από την αναγνωρίσιμη γραφή και την αδιαμφισβήτητη ποιότητα πλέον του έργου του, μας φέρνουν αντιμέτωπους με μια πιο ιδιαίτερη σχέση που εμφανίζεται ανάμεσα στο έργο του και τον ίδιο τον καλλιτέχνη όπως προχωρούν μαζί μέσα στο χρόνο. […] Μέσα από τα τελευταία έργα του Θεοφυλακτόπουλου, γίνεται πλέον κατανοητό πως η υπαρξιακή αυτή τάση –ήδη εμφανής σε πολλά προηγούμενα του έργα– συνιστά οργανικό μέρος της αναζήτησης του και ολοκληρώνει τη συνεχή του απασχόληση που αφορά τη σχέση ανάμεσα στην εγγραφή της μορφής και τη σημασία του περιβάλλοντος χώρου.
» Το ερωτηματικό κατά πόσον τα πράγματα έρχονται προς εμάς ή κατά πόσον πάμε εμείς προς αυτά, […] αποτελεί άμεσο μέρος και προβληματισμό του έργου του. Σε ποιο βαθμό φτάνουμε εμείς οι ίδιοι ως τον άλλον ή αντίθετα, διαλυόμαστε σταδιακά μέσα στο χώρο της παρουσίας/απουσίας του, φαίνεται να αποτελεί το μεγάλο ερώτημα. Το ερώτημα αυτό, ο Θεοφυλακτόπουλος το αντιμετωπίζει όλο και πιο συχνά, είτε ενεργητικά, μέσα από την εγγραφή της χειρονομίας πάνω στον πίνακα, είτε στοχαστικά, ενατενίζοντας τον παλλόμενο χώρο μέσα στο οποίο συνυπάρχουμε με τη μορφή», καταλήγει ο Ν.Ζ.
Χωρίς τίτλο έργο του Μάκη Θεοφυλακτόπουλου (73x56,5 εκ.)
Ο κόσμος στο Μεταξουργείο όπου μεγάλωσε ο Θεοφυλακτόπουλος, ήταν άχρωμος. Οι άνδρες με άσπρα πουκάμισα, γκρι, καφετιά ή μαύρα κοστούμια, οι γυναίκες με κάποια ελευθερία να παίζουν με το χρώμα, αν ήταν νέες και πάλι όμως, ελεγχόμενο παιχνίδι, με «σοβαρά» χρώματα. Η κοινωνία της μεταπολεμικής Ελλάδας ήταν κι αυτή γκρίζα και βουβή: ένας απίστευτος φορμαλισμός, που λεγόταν καλοί τρόποι, μια μιζέρια στις κινήσεις και την όλη συμπεριφορά.
Παρ’ όλα αυτά ο Θεοφυλακτόπουλος τέντωσε τη ζωή του, έζησε έντονα και σε βάθος, πράγματα πολλά και σπάνια. Τη ζωή του τη συνέθεσαν ταξίδια, συναντήσεις με σπουδαίους ανθρώπους, παρατηρήσεις επί ώρες μπροστά σε έργα τέχνης, περιδιαβάσεις σε χώρους που φλογίζουν την ύπαρξη. Όλα αυτά έγιναν το καύσιμο υλικό στο σπίτι όπου απέμεινε με την πρώτη του ερωμένη, τη ζωγραφική. Τα τελευταία του έργα μοιάζουν με σωρούς λάβας, χωνεμένες από αναμνήσεις, απωθημένες επιθυμίες, βεβαιότητες, όπου η ένταση της στιγμής επικάθεται στο χρώμα. Χρώμα, λοιπόν, στα τελευταία του έργα. Τίποτε δεν στέγνωσε, μα το τοπίο της ψυχής του Θεοφυλακτόπουλου παρέμεινε ως το τέλος πυρακτωμένο.
Χωρίς τίτλο έργο του Μάκη Θεοφυλακτόπουλου (λάδι σε καμβά, 102x102 εκ.)
Εγκαίνια: 30 Μαΐου, 19:00 – 22:00, Ιλεάνα Τούντα Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης / Αρματολών & Κλεφτών 48, έως 27.07.24
Χωρίς τίτλο έργο του Μάκη Θεοφυλακτόπουλου (50x40 εκ., τμήμα του έργου στην κεντρική φωτ.)
