Δύο αποφάσεις έχει εκδώσει το Συμβούλιο της Επικρατείας, σύμφωνα με τις οποίες είναι νόμιμο να μεταφερθούν οι αρχαιότητες που εντοπίσθηκαν στον σταθμό Βενιζέλου. Η δεύτερη, ανακοινώθηκε μόλις χθες. Ωστόσο, ο ΣΥΡΙΖΑ και οι σύμμαχοί του δεν το βάζουν κάτω. Έχουν ήδη προαναγγείλει μία τουλάχιστον προσφυγή, και πάλι στο ΣτΕ, σε σχέση με την υπουργική απόφαση απόσπασης και μεταφοράς. Έχουν προαναγγείλει και κινητοποιήσεις. Επιδιώκουν, ασφαλώς, τη ματαίωση του έργου επειδή δεν πέρασε το δικό τους. Δηλαδή, για ένα καπρίτσιο.
Οι επίδοξοι «σωτήρες» των αρχαιοτήτων της Θεσσαλονίκης, τα έχουν κανονίσει όλα πριν δουν την απόφαση του ΣτΕ. Αποφάσισαν πως θα κάνουν προσφυγές, απεργίες, «ακτιβισμό» που λέει και ο πρόεδρος της Αττικό Μετρό Νίκος Ταχιάος.
Αδιάφορο αν με όλα αυτά θα εκτροχιαστεί για μια ακόμα φορά το χρονοδιάγραμμα του σταθμού Βενιζέλου, άρα όλου του Μετρό Θεσσαλονίκης. Αυτή είναι η πολιτική τους, και μάλιστα από το 2013.
Τότε άδραξαν τη χρυσή ευκαιρία που τους προσφέρθηκε στο πιάτο από αρχαιολόγους της Θεσσαλονίκης, οι οποίοι για ιδιοτελείς προσωπικούς λόγους είχαν ταχθεί κατά της ανασκαφής αρχαιολογικών στρωμάτων κάτω από τα Βυζαντινά. Δεν ήθελαν να αποδειχθεί πως η Θεσσαλονίκη του Κασσάνδρου έφτανε μέχρις εκεί επειδή επί χρόνια υποστήριζαν πως δεν έφτανε.
Ο τότε ανερχόμενος ΣΥΡΙΖΑ
Ο ανερχόμενος τότε ΣΥΡΙΖΑ είδε πως το παραμυθάκι της καταστροφής πουλάει και αποφάσισε να το κάνει αιχμή του αντιπολιτευτικού του δόρατος. Μαζί με τους συμμάχους του, κίνησε τα νήματα ώστε τα βυζαντινά ευρήματα στον σταθμό Βενιζέλου του Μετρό να αναχθούν σε μέγα ζήτημα. Που μας ταλανίζει μέχρι τώρα.
Θα το πούμε απλά: μπορείς να έχεις όποια άποψη θέλεις- αλλοίμονο. Κάπου όμως πρέπει να σταματάς. Όταν το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας θεωρεί πως είναι νόμιμη, συνταγματική και σύμφωνη με τις διεθνείς συνθήκες η απόσπαση και η μεταφορά των αρχαίων, δεν γίνεται να εμποδίζεις την ανάπτυξη μιας ολόκληρης πόλης. Η οποία, παρεμπιπτόντως, κάποτε θα πρέπει να πει τη γνώμη της. Δεν γίνεται να συνεχίσει να δέχεται όλη αυτή την κατάσταση απαθώς.
Αν η πόλη δεν θέλει το Μετρό, αλλά θέλει τα αρχαία στην τοποθεσία του σταθμού Βενιζέλου, ας το πει. Να δει και η κυβέρνηση τι θα κάνει. Ας το πει όμως και αν θέλει τις λύσεις που επιλέγει το υπουργείο Πολιτισμού και επικυρώνει το ΣτΕ. Η αξιωματική αντιπολίτευση, προσπαθεί να ροκανίσει όσο χρόνο μπορεί. Το βρίσκουν ευχάριστο αυτό οι εμπλεκόμενοι;
Πάμε πίσω στην προϊστορία και την ιστορία του θέματος για να διαπιστώσουμε πόσα συνέβησαν σκανδαλωδώς: Τον Φεβρουάριο του 14, το ΚΑΣ με την τοτεινή του σύνθεση γνωμοδοτεί υπέρ της απόσπασης και μεταφοράς των αρχαιοτήτων, αλλά και της επανατοποθέτησης στον σταθμό.
Στις 26 Ιουνίου 2014, ο Δήμος Θεσσαλονίκης (επί δημαρχίας Γιάννη Μπουτάρη) καταθέτει αίτηση ακύρωσης κατά της υπουργικής απόφασης και στις 31 Οκτωβρίου 2014 με έγγραφο της Αττικό Μετρό προς το ΥΠΠΟ γίνεται ενημέρωση ότι έχουν σταματήσει οι εργασίες και ζητούνται οδηγίες και ενέργειες από το ΥΠΠΟ.
Πρώτη απόφαση, το 1016
Με την από 26.11.16 απόφαση της ολομέλειας του ΣτΕ στο αίτημα του Δήμου Θεσσαλονίκης κατά της απόφασης του ΥΠΠΟ, το Συμβούλιο απορρίπτει το αίτημα του Δήμου και θεωρεί ως νόμιμη και δικαιολογημένη συνταγματικά την απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαίων.
Εν τω μεταξύ, είχαμε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Στις 15 Σεπτεμβρίου του 2015, το ΚΑΣ (με άλλη σύνθεση) αποδέχεται να εξετάσει την νέα λύση για την κατασκευή του σταθμού. Η απόφαση λαμβάνεται χωρίς την παρουσία εκπροσώπου της Αττικό Μετρό.
Στις 6 Οκτωβρίου 2015 εκδίδεται υπουργική απόφαση για την in situ λύση και οκτώ μήνες αργότερα, υπογράφεται το τετραπλό μνημόνιο Δήμου Θεσσαλονίκης-Υπουργείου Πολιτισμού-Αττικό Μετρό-Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Δημιουργείται πενταμελής ομάδα εργασίας η οποία στις 14 του ίδιου μήνα παραδίδει πρόταση για την νέα λύση, της διατήρησης κατά χώραν.
Στις 23 Ιανουαρίου 2017 η Αττικό Μετρό (που έχει αλλάξει διοίκηση στο μεταξύ) εγκρίνει τον ανασχεδιασμό με την παραμονή των αρχαιοτήτων και την επομένη το ΚΑΣ γνωμοδοτεί θετικά. Στις 10 Φεβρουαρίου εκδίδεται υπουργική απόφαση για την πρόκριση της in situ λύσης.
Υποτίθεται πως τα έργα στον σταθμό Βενιζέλου ξεκινούν και πάλι. Υποτίθεται, επίσης, πως εκπονείται μελέτη για την παραμονή κατά χώραν. Αυτό, στην ουσία δεν συνέβη ποτέ. Το λέει και το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Ελλάδας.
Το Συμβούλιο της Επικρατείας στην απόφαση που δημοσιοποιήθηκε χθες, κάνει αναλυτική τοποθέτηση επί του προβλήματος. Αναφέρει πως σχετικά με την ανύπαρκτη στην ουσία μελέτη παραμονής (αυτή που κατατέθηκε δεν είχε υπογραφές μηχανικών) το τωρινό ΚΑΣ, του 2019, ζήτησε «να διευκρινιστούν πλήρως και ειδικώς από τα τεχνικά στελέχη της Αττικό Μετρό, οι λόγοι για τους οποίους από τις αρχές του 2017 και εντεύθεν δεν υλοποιήθηκε ή δεν έγινε έναρξη των εργασιών για την κατασκευή του σταθμού όπως είχε προβλεφθεί με την Υπουργική Απόφαση 2017, καθώς και αν τυχόν η αναθεώρηση και εκ νέου υποβολή της μελέτης ΟΜ2 θα μπορούσε να επιλύσει με ασφαλή τρόπο σε σύντομο χρόνο τα κατασκευαστικά ζητήματα που είχαν αναδειχθεί όλα τα προηγούμενα έτη (2013-2019)».
Το ΚΑΣ άκουσε όλες τις απόψεις
Ταυτοχρόνως, λέει το ΣτΕ, για το ίδιο θέμα το (τωρινό) ΚΑΣ άκουσε και τις απόψεις συλλόγων, φορέων και πολιτών, ορισμένοι εκ των οποίων υποστήριξαν τη δυνατότητα συνέχισης της κατασκευής με τη λύση του 2017, ενώ όλοι οι φορείς της πόλης που παρέστησαν (Δήμος Θεσσαλονίκης, Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ΤΕΕ-ΤΚΜ κ.ά.), υποστήριξαν, αντιθέτως, ότι η μόνη λύση για την κατασκευή του σταθμού και τη λειτουργία του μετρό είναι η λύση της προσωρινής απόσπασης και επανατοποθέτησης.
Προς τούτο, το ΚΑΣ, πέραν των όσων εκτίθενται στο τεύχος τεκμηρίωσης της Αττικό Μετρό, διερεύνησε ειδικώς, στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς του, την δυνατότητα ασφαλούς κατασκευής του σταθμού με βάση την Υπουργική Απόφαση 2017, ο δε Διευθυντής Έργων του Μετρό Θεσσαλονίκης [συντονιστής της ομάδας εργασίας που είχε υποβάλει την πρόταση Β το έτος 2017 για την κατά χώραν διατήρηση] βεβαίωσε ότι αν και προσπάθησαν από το 2017 έως τα μέσα του 2019, δεν προέκυψε τελικά εφικτή κατασκευαστικά λύση με κατά χώραν διατήρηση των αρχαιοτήτων».
Με δυο λόγια: δεν υπήρξε ποτέ ασφαλής μελέτη που να δείχνει πως η παραμονή των αρχαιοτήτων κατά χώραν όσο θα κατασκευάζεται ο σταθμός είναι εφικτή και να δείχνει ότι δεν θα κινδυνεύσουν οι αρχαιότητες, ή οι εργαζόμενοι στον σταθμό.
Το ΣτΕ τόνισε πως όλες οι ενέργειες που έγιναν ή θα γίνουν σύμφωνα με την προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση, είναι σύμφωνες με το Σύνταγμα, και τις διατάξεις της Σύμβασης της Γρανάδας, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς (Σύμβαση Βαλέττας 1992), της διεθνούς σύμβασης για την προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής κληρονομιάς, του προγενέστερου αρχαιολογικού νόμου (κωδικ. ν. 5351/1932) καθώς και του νυν ισχύοντος νόμου για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς (ν. 3028/2002).
Τα μεγάλα τεχνικά έργα
Εδώ έχουμε επιβεβαίωση της νομολογίας του Συμβουλίου, καθώς «έχει κριθεί παγίως από το Δικαστήριο ότι σε εξαιρετικές περιπτώσεις μεγάλων τεχνικών έργων, τα οποία είναι απαραίτητα για την εθνική άμυνα της Χώρας ή έχουν μείζονα σημασία για την εθνική οικονομία και ικανοποιούν ζωτικές ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, είναι δυνατό να επιτρέπονται επεμβάσεις σε μνημείο ή μνημειακό σύνολο στο μέτρο που καθίστανται απολύτως αναγκαίες για τους παραπάνω σκοπούς, ύστερα από στάθμιση της αξίας του μνημείου ως στοιχείου της πολιτιστικής κληρονομιάς, της σοβαρότητας του επιδιωκόμενου σκοπού και της αναγκαιότητας να εκτελεστεί το έργο, εφόσον διαπιστωθεί, με βάση εμπεριστατωμένη έρευνα, ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση, με την οποία θα ήταν δυνατό να αποτραπεί η βλάβη του μνημείου. Στην όλως δε εξαιρετική αυτή περίπτωση επιτρέπεται, όπως έχει κριθεί, και η οριστική μεταφορά μνημείου, ήτοι η μετακίνηση και διατήρησή του σε άλλο τόπο από εκείνον στον οποίο βρέθηκε, εφόσον τούτο είναι αναγκαίο για την προστασία του μνημείου ή για την προστασία της ανθρώπινης ζωής».
Επομένως, η προσωρινή απόσπαση είναι απολύτως νόμιμη, κατά το ΣτΕ. Και κάτι εξίσου σημαντικό: «Αρμόδιο να διακριβώσει τη συνδρομή των ανωτέρω, σωρευτικώς απαιτουμένων, προϋποθέσεων και, εφόσον διαπιστώσει αιτιολογημένα ότι συντρέχουν, να αποφανθεί περαιτέρω, με βάση προεχόντως αρχαιολογικά κριτήρια, για το ανεκτό των επιπτώσεων της μετακίνησης στο μνημείο, ενόψει της σημασίας και των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών του, είναι το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, η γνωμοδότηση του οποίου αποτελεί και την αιτιολογία της εκδιδόμενης απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού». Αυτό και έγινε.
Προσωρινή μετακίνηση
Το ΣτΕ θεωρεί πως προσωρινή μετακίνηση του μνημείου «κρίθηκε επιβεβλημένη, προκειμένου να διασφαλιστεί η ακεραιότητα και η προστασία του μνημείου και να αποτραπεί κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία κατά την εκτέλεση ή τη λειτουργία σημαντικού τεχνικού έργου, τα ανωτέρω δε ισχύουν, κατά μείζονα λόγο, όταν πρόκειται, όπως εν προκειμένω, για μνημείο ιδιαίτερης αρχαιολογικής αξίας καθώς και για έργο κοινής ωφέλειας (αστικός σιδηρόδρομος) που χρησιμοποιείται καθημερινά από χιλιάδες επιβάτες.»
Τέλος, δικαίωσε τον Μιχάλη Τιβέριο και Μανόλη Κορρέ, για τους οποίους χύθηκαν τόνοι λάσπης. Η απόφαση λέει ότι ορθώς μετείχαν στη συνεδρίαση του ΚΑΣ, δεν τίθεται θέμα ασφάλειας δικαίου και δεν υπάρχει λόγος ακύρωσης της συμμετοχής τους.
