Ο Αντρέ Μαλρό εγκαινίαζε ως υπουργός πολιτισμού μιαν έκθεση όταν, πριν κόψει την ταινία με το ψαλίδι, ένας ζωγράφος έσπασε τον κλοιό των επισήμων και τον καπέλωσε μ’ ένα κουβά μπογιά. Οι αστυφύλακες όρμησαν να συλλάβουν το δράστη, αλλά ο Μαλρώ τους εμπόδισε κραυγάζοντας: «Μην τον πειράζετε! Γι’ αυτόν αγωνιζόμαστε!».
Ο Μαλρό βεβαίως δεν υπήρξε τυχαία περίπτωση. Προτού αναδειχθεί σε κεντρική μορφή της μεταπολεμικής πολιτικής σκηνής στη Γαλλία, συμμετείχε στην επανάσταση της Κίνας, στον ισπανικό εμφύλιο, στις ταραχές της Ινδονησίας και στη γαλλική αντίσταση. Από τις θεαματικές φυσιογνωμίες του ευρωπαϊκού στοχασμού, αυτό που λέμε άνθρωπος της δράσεως, μας έδειξε ότι η επανάσταση είναι μια ευθεία στο διάστημα κι όχι ο συντομότερος δρόμος για να φθάσουμε στην καλύτερη κοινωνία. Πως την ελευθερία μπορούμε να τη διευρύνουμε, όχι όμως να την καταργήσουμε με σκοπό να την ξαναφτιάξουμε τάχα καλύτερη, γιατί απλούστατα δεν υπάρχει καλύτερη ή χειρότερη ελευθερία. Ο ευρωπαίος Αντρέ Μαλρό υπερασπιζόμενος τον ζωγράφο, δεν θέλησε να προστατεύσει τις δημοκρατικές ελευθερίες - δεν ήταν άλλωστε δημοκρατική η ενέργειά του - αλλά τον άνθρωπο που υψώνεται ενάντια στον ίδιο τον Νόμο, στην ίδια την εξουσία. Τον «τρελό που δεν λογαριάζει» θέλησε να προστατεύσει.
Μόνο τρελούς που δεν λογαριάζουν, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τους διαδηλωτές που υψώνουν καθημερινά το παράστημά τους στη Μόσχα απέναντι στη ρωσική εισβολή. Ανάμεσα στους Ρώσους εξεγερμένους δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε στο παράδειγμα της Έλενας Κοβάλσκαγια που πριν λίγες μέρες παραιτήθηκε από τη θέση της ως καλλιτεχνική διευθύντρια από το κρατικό θέατρο Μέγερχολντ. «Δεν μπορείς να δουλεύεις για έναν δολοφόνο και να παίρνεις μισθό από αυτόν» δήλωσε με δημόσια ανάρτησή της στα σόσιαλ μίντια.
Μπορούμε άραγε να φανταστούμε πόση γενναιότητα ψυχής χρειάζεται η στάση αυτής της γυναίκας; Ποια μοίρα περιμένει αυτή ή τους μοσχοβίτες διαδηλωτές που συλλαμβάνονται από το καθεστώς του Πούτιν; Δύσκολο να το φανταστούμε όσοι απολαμβάνουμε τον αέρα του δυτικού κόσμου. Αν σε πείσμα του συβαριτισμού μπορούμε, τότε θα καταλάβουμε τι σημαίνει να κατεβαίνεις στους δρόμους της Μόσχας και να δίνεις αγώνα απέναντι στον ολοκληρωτισμό.
Η ομάδα των 15 συνδικαλιστών που θέλησε να διατρανώσει τα αντιπολεμικά της αισθήματα επάνω στη σκηνή της Λυρικής, το ξέρει καλά πως η επόμενη ημέρα θα είναι όπως η προηγουμένη. Το ξέρει πως μπορεί να κάνει «επαναστατική γυμναστική», κάθε φορά που η Μεγάλη και Αλάθητη Ιδεολογία της το ζητά. Και έχει επίγνωση ότι θα βγαίνει με τα ίδια ξύλινα συνθήματα για να σταυρωθεί ή να θαυμαστεί από μερίδα του κοινού. Κι ευτυχώς, λέμε εμείς. Γιατί; Διότι αυτόν τον πολιτικό πολιτισμό κληρονομήσαμε από τον Μαλρό, γι’ αυτόν παλεύουμε στην Ενωμένη Ευρώπη. Και βεβαίως, το όνομα του ζωγράφου - και των συνδικαλιστών - αγνοούμε οι πάντες. Τον Μαλρό τον θυμόμαστε όλοι.
