Πόσες ιστορίες να κρύβει ο μοναχικός βαρκάρης! Έρχεται από το μακρινό 1895 και στο σώμα της βάρκας του χαράζει την αγωνία και τις παρακλήσεις των ψαράδων να μη χαθούν στα νερά του Βοσπόρου ("Αφιέρωμα των ψαράδων '95"). Αυτά τα γράμματα, τα σκαλισμένα στο ασήμι, μαζί με άλλα αφιερώματα και λατρευτικά σκεύη των Ρωμιών σώθηκαν από το ίδρυμα Κοτς στο μουσείο Sadberk Hanum της Κωνσταντινούπολης. Για λίγους μήνες βγήκαν από τις προθήκες τους για να παρουσιαστούν δίπλα στους πίνακες του ιδρύματος Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου, στην έκθεση που φιλοξένησε η Σχολή Γαλατά. Το ιστορικό κτίριο που κρατά τη μνήμη των Ελλήνων ζωντανή από το 1885, προβάλλει κι αυτό στην καρδιά της Κωνσταντινούπολης ως ένα μνημειακό αφιέρωμα.
Χάρη στη δωρεά της Ελένης Ζαρίφη (οικογένεια εμπόρων που ανέπτυξε πλούσια τραπεζική δραστηριότητα), η Σχολή Γαλατά υπήρξε εκπαιδευτικό ίδρυμα με σημαντικό ρόλο στην πνευματική ζωή της Πόλης. Οι δάσκαλοι του Γένους δεν ήταν λίγοι, ούτε ασήμαντα πνευματικά μεγέθη.
Σήμερα, το ζεύγος Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου συνέβαλε αποφασιστικά να αποκτήσει το σχολείο δεύτερη ζωή ως πολιτιστικό κέντρο. Ανέλαβε να χρηματοδοτήσει το ανακαινιστικό έργο και η τεχνική εταιρεία του ομίλου Κοτς υλοποίησε το έργο της αποκατάστασης. Έτσι, το πρόσφατο εκθεσιακό γεγονός στο ελληνικό σχολειό γεννήθηκε μέσα από τη συνεργασία και τη φιλία που ανέπτυξαν οι δύο οικογένειες.
Στην έκθεση μάς μετέφερε η ομιλία της Φανής Μαρίας Τσιγκάκου που πραγματοποίησε την Τετάρτη το βράδυ (29/11) στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Η Ελληνίδα ιστορικός τέχνης συνεπιμελήθηκε με τη Χούλια Μπίλγκι από το Sadberk Hanum το αφιέρωμα με τίτλο «Λατρεμένη Κωνσταντινούπολη» (ομώνυμος κατάλογος αγγλικά/τουρκικά). Πίνακες ζωγραφισμένοι από το χέρι Ευρωπαίων δημιουργών και λατρευτικά σκεύη μεγάλης μαστοριάς αντανακλούν την πλούσια καλλιτεχνική ζωή και το «ψηφιδωτό των πολιτισμών» στην Κωνσταντινούπολη.
Με σαφήνεια έδειξε η πολύπειρη στην τέχνη των περιηγητών ιστορικός τέχνης ότι η ζωγραφική που ενέπνευσε η Πόλη στους Ευρωπαίους, πάλλεται ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα. Η συλλογή Μαρτίνου περιλαμβάνει έργα που εξέπληξαν ακόμη και τους Τούρκους ειδικούς: ανάμεσά τους, δύο εξαιρετικά σπάνια πανοράματα από τον 17ο αιώνα, δύο πανοράματα ελαιογραφίας του 18ου αιώνα και τρία λιθογραφημένα πανοράματα, βασισμένα σε σχέδια που έγιναν προς τα μέσα του 19ου αιώνα.
Αυτές οι εντυπωσιακές απόψεις της Κωνσταντινούπολης, μαζί με πορτρέτα και σκηνές από την καθημερινή ζωή, δημιουργήθηκαν από καλλιτέχνες οι οποίοι την έζησαν ως μέλη διπλωματικών αποστολών. Κρατούν ζωντανή τη μνήμη μιας αλλοτινής εποχής και παρέχουν πληροφορίες για την αισθητική ποικιλομορφία της Πόλης και τις διαφορετικές προσλήψεις των ευρωπαϊκών ζωγραφικών παραδόσεων.
Η Αγία Σοφία και η Κρήνη του Αχμέντ Γ' από τον Michel François Preault ή Preaulx. Συλλογή του Ιδρύματος Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου.
Τα λάδια και οι ακουαρέλες της Κωνσταντινούπολης από τη λεγόμενη «σχολή του Βοσπόρου» είναι, σαφώς, πιο περιγραφικά, με πολύτιμες πληροφορίες για ερευνητές και φιλίστορες. Από την άλλη, τα έργα των ρομαντικών καλλιτεχνών προσκαλούν τους θεατές να γνωρίσουν μια πόλη μέσα από το μύθο, σε μια ατμόσφαιρα εξωτισμού ή ερωτισμού.
Ανάμεσα σε γνωστά ονόματα όπως οι Amadeo Preziosi, Joseph Schranz, Michel-François Preault, Clara Barthold Mayer, Louis Lottier, Anton Ignaz Melling, Louis-François Cassas, Thomas Allom, Alfred- Marie-Joseph de Courville, Antoine-Laurent Castellan, συναντούμε και τον Κωνσταντίνο Κυζικινό με καταγωγή από την Κύζικο (οι Τούρκοι τον αναφέρουν ως Καπιδαγλί Κονσταντίν).
Ο Κυζικινός έδρασε την εποχή της βασιλείας του σουλτάνου Σελίμ του Γ΄ (1789-1807) και τα κοσμικά έργα του, κυρίως οι προσωπογραφίες, αποτελούν τα πρώτα οθωμανικά δείγματα της εκδυτικοποίησης στην τέχνη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αντίστοιχα, την τέχνη του εγχώριου κόσμου της Κωνσταντινούπολης απηχούν τα λειτουργικά αντικείμενα και τα αφιερώματα που δημιουργήθηκαν για ναούς. Έργα που ανάγλυφα δείχνουν το υψηλό επίπεδο στο οποίο έφτασαν τα τοπικά εργαστήρια.
Άποψη του παλατιού Τοπ Καπί από το Πέρα από τον Amadeo Preziosi. Συλλογή του Ιδρύματος Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου.
Θα ήταν ευχής έργον η έκθεση που έκλεισε μόλις πριν από λίγες ημέρες, να μην ολοκληρώσει τον κύκλο της, αλλά να συνεχίσει το ταξίδι της στην Ελλάδα. Δεν χρειάζεται να επισημανθεί το ειδικό βάρος της Πόλης, όχι μόνο στον κόσμο που έχει ρίζες από τη Μικρασία. Ο δρόμος του Ελληνισμού έπειτα από το βάπτισμά του στα νερά του Χριστιανισμού πέρασε και από την Κωνσταντινούπολη. Το φανερώνει το τάμα ψαράδων.
