«Η μητέρα μου, μου λέει ''δεν προλάβαινα να σε κρατήσω στα χέρια γιατί όλοι σε θέλαν αγκαλιά τους, ποια θα προλάβει να σε κρατήσει στα χέρια''. Γιατί κάποιοι απ’ αυτούς είχαν πάει χωρίς τα παιδιά τους, τους λείπαν τα παιδιά τους, ήταν μόνοι». Πρόκειται για μία από τις μαρτυρίες που καταγράφονται στο ντοκιμαντέρ της Κωστούλας Τωμαδάκη με τίτλο «Η μητέρα του σταθμού», που αφορά στις «αόρατες» γυναίκες, μετανάστριες του ’60 που εργάζονταν στις φάμπρικες της Γερμανίας. Δίχως να κατέχουν γνώση των γραμμάτων, ούσες επίσης ξένες και γυναίκες, ήταν τρεις φορές ξένες ευρισκόμενες στη Γερμανία – «εμείς ήμασταν ξένοι και πηγαίναμε στη Γερμανία, και δουλεύαμε, και λεγόμασταν γκασταρμπάιτερ» όπως αναφέρει μία από αυτές στο ντοκιμαντέρ.
Τις γυναίκες αυτές δεν τις κατέγραψε η Ιστορία, τις κατέγραψε και τις ανέδειξε η κάμερα της Κωστούλας Τωμαδάκη και με τη σειρά της, η Ταινιοθήκη της Ελλάδος περιλαμβάνει (από 22/2) στο πρόγραμμά της το ντοκιμαντέρ, μένοντας «πιστή» στον σκοπό της να αναδείξει ιστορίες που αξίζει να κρατηθούν, ιστορίες που εν προκειμένω συνδέονται με την Ιστορία της Ελλάδας.
Με τη φτώχεια και την ανεργία να κυριαρχούν στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, η μετανάστευση ήταν μονόδρομος για χιλιάδες γυναίκες, κυρίως, από τα χωριά της Βορείου Ελλάδας που ερήμωσαν μέσα σε μια δεκαετία. Χωρίς να γνωρίζουν κάποια άλλη γλώσσα πλην της ελληνικής, νέες γυναίκες, με τρένα, καράβια και εισιτήριο χωρίς επιστροφή έφτασαν στις φάμπρικες της Γερμανίας. Οι περισσότερες από αυτές έχοντας αφήσει πίσω τους την οικογένεια, ενώ τα παιδιά μεγάλωσαν μέσα σε μια συνεχή μετακίνηση· κάποια έμεναν στο χωριό με τη γιαγιά, ανάμεσα σε δύο γλώσσες, δύο εκπαιδευτικά συστήματα, δύο πατρίδες.
Φτάνοντας στην τρίτη γενιά μεταναστριών, σε εκείνες τις νέες γυναίκες με επαγγελματικά εφόδια που έχουν εξισωθεί πλήρως με τη δυναμική των υπόλοιπων Ευρωπαίων γυναικών και επιλέγουν οι ίδιες πού και πώς θα ζήσουν. Και αποτείνουν το δικό τους φόρο τιμής στις γκασταρμπάιτερ μανάδες που πάλεψαν για να τους προσφέρουν αυτήν την ευκαιρία.
Αρχείο Ελληνικής Κοινότητας Γκέρλιγκεν. Πηγή φωτ.: Ταινιοθήκη της Ελλάδος
«Η κάμερα ακολουθεί σε απόσταση αναπνοής τις ''αόρατες'' γυναίκες που κουβάλησαν τις πίκρες και τις χαρές, την ιστορία τους, φωτίζοντας τα κίνητρα της μετανάστευσης, την ανάγκη και το όνειρο για ένα καλύτερο κόσμο. Οι αναμνήσεις, οι μαρτυρίες, συνδυάζονται με τα επίσημα αρχεία που μέχρι σήμερα δεν έχουν δει το φως, αλλά κυρίως τα προσωπικά αρχεία των γυναικών που από μόνα τους αποτελούν ιστορικό αρχείο ανεκτίμητου πλούτου για την ιστορία της ελληνικής μετανάστευσης», τονίζει στο σημείωμά της η σκηνοθέτις Κωστούλα Τωμαδάκη, και προσθέτει: «Προσπάθησα να πλησιάσω τα σύνθετα στοιχεία της Ιστορίας μεταθέτοντας την οπτική γωνία στην πλευρά του καθαρού βλέμματος αυτών των γυναικών. Η μνήμη λειτούργησε ως κάθαρση και το ασπρόμαυρο super 8 μπορεί να διαβαστεί και ως χρονικό της δεκαετίας του `60 και του `70 με μουσική υπόκρουση το ''Συννεφιασμένη Κυριακή''».
Από τη «μητέρα του σταθμού». Πηγή φωτ.: Ταινιοθήκη της Ελλάδος
«Η Μητέρα του Σταθμού» έκανε πρεμιέρα τον Αύγουστο του 2022, ως υποψήφια για βραβείο, στο Mumbai International Film Festival στη Βομβάη, ενώ προβλήθηκε στους Ανοιχτούς Ορίζοντες του 25ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Μέχρι σήμερα, το ντοκιμαντέρ της Τωμαδάκη έχει προβληθεί και αποσπάσει βραβεία σε κινηματογραφικά φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ανάμεσα τους στις πόλεις: Μουμπάι, Μπουένος Άιρες, Μόντρεαλ, Τορόντο, Νέα Υόρκη, Λονδίνο, Χόλυγουντ, Αττάλεια, Χιούστον, Σικάγο, Σίδνεϊ, Τζαϊπούρ, Ντουμπάι, Μελβούρνη, Βαρσοβία, Μπογκοτά, Βοστώνη, Χιούστον, Σαν Φρανσίσκο.
Το ντοκιμαντέρ είναι παραγωγής του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, της ΕΡΤ και της Τζίνας Πετροπούλου. Στη διεύθυνση φωτογραφίας η Κατερίνα Μαραγκουδάκη, η μουσική είναι του Δημήτρη Μαραμή, το μοντάζ έκανε ο Στέλιος Τατάκης.
Ταινιοθήκη της Ελλάδας: Ιερά Οδός 48 & Μεγ. Αλεξάνδρου 134-136, Γκάζι
Κεντρική φωτ.: Από το Αρχείο Ευτυχίας- Αλεξάνδρας Λουκίδου που αφορά στο ντοκιμαντέρ «Η μητέρα του σταθμού». Πηγή φωτ.: Ταινιοθήκη της Ελλάδος
