Με το βλέμμα του πολιτισμού να είναι στραμμένο στο Βρετανικό Μουσείο και το σκάνδαλο που αποκαλύφθηκε σχετικά με την κλοπή περίπου 2.000 αντικειμένων από τις συλλογές του, συστηματικά, από το 2013, από μέλος τoυ προσωπικού του Μουσείου, αναδύονται ζητήματα για τους θύτες και τα θύματα μιας τέτοιας (εγκληματικής) πράξης, για την άρτια ή μη εποπτεία που έχει στη λειτουργία του ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία παγκοσμίως στο οποίο εκτίθενται –ανάμεσα σε άλλα– τα Γλυπτά του Παρθενώνα.
Ένα ακόμη ζήτημα –σε ευρύτερο επίπεδο– κατά πόσο είναι πλέον ασφαλή τα μουσεία ώστε να επιτελούν το έργο τους ως θεματοφύλακες του πολιτισμού και της Ιστορίας, στυλοβάτες του πολιτισμού, εάν το προσωπικό τους έχει διαφορετικές βλέψεις· πώς μπορεί η διεύθυνση του μουσείου να εγγυηθεί για το προσωπικό της;
Έκαστο μέλος του προσωπικού ενός μουσείου –σε όποια θέση και εάν βρίσκεται, από την κατώτερη έως την ανώτερη– κοπιάζει για την εύρυθμη λειτουργία του και τις συλλογές του καθότι ένα μουσείο είναι οι συλλογές του. Όταν αυτό το μέλος εκμεταλλεύεται τη θέση που κατέχει με σκοπό το κέρδος δεν είναι παρά ένας κοινός εγκληματίας· ένας εγκληματίας που έχει νώση της υλικής αξίας του πολιτισμού όπως και ότι ορισμένοι επιφανείς διατίθενται σε ένα μη νόμιμο εμπόριο τέχνης προκειμένου να αποκτήσουν τέτοιους θησαυρούς.
Ο «διακινητής» του θησαυρού και ο αποδέκτης είναι οι θύτες. Θύματα της υπόθεσης είναι οι υπόλοιποι μετέχοντες στο προσωπικό του μουσείου, είναι οι επισκέπτες και οι ερευνητές του μουσείου, είναι το ίδιο το μουσείο που με κάθε κλοπή ή αφαίρεση μέρους της συλλογής του χάνει κομμάτι/α από την «οντότητά» του.
Πόσω μάλλον όταν οι θησαυροί που αναφέρθηκαν στο Βρετανικό Μουσείο ως «αγνοούμενοι, κλεμμένοι ή κατεστραμμένοι», χρονολογούμενοι από τον 15ο αιώνα π.Χ. έως τον 19ο αιώνα μ.Χ. (μεταξυ αυτών και ένα αρχαιοελληνικό ασημένιο νόμισμα), φυλάσσονταν «κυρίως για ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς σκοπούς», όπως είχε ανακοινώσει το Μουσείο. Υπό αυτή την οπτική, μπορεί να θεωρηθεί ότι υπάρχει «κενό» σε έρευνα η οποία εκπονείτο σε περίοδο κατά την οποία είχαν ηδη αρχίσει να λείπουν αντικείμενα από τη συλλογή;
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Οι ευρισκόμενοι σε εξέχουσα θέση στη διοίκηση του Βρετανικού Μουσείου, όταν ειδοποιήθηκαν το 2021 από πληροφοριοδότη ότι είχε αγοράσει (από το 2014) 70 αντικείμενα από τις συλλογές του μουσείου και δεν προέβησαν άμεσα σε ενέργειες, είναι θύτες ή θύματα; Θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι υπήρχε προσπάθεια συγκάληψης;
Ερωτηθείς γιατί οι ανησυχίες που εκφράστηκαν το 2021 δεν λήφθηκαν σοβαρά υπόψη, ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου και πρώην υπουργός Οικονομικών, Τζορτζ Όσμπορν, είπε ότι ήταν «πιθανό» η «ομαδική σκέψη» μεταξύ των ανώτερων υπαλλήλων του μουσείου να σήμαινε ότι «δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι υπήρχε κάποιος εκ των έσω» που έκλεβε θησαυρούς. Προσθέτοντας ότι «ήμασταν θύματα κλοπών για μεγάλο χρονικό διάστημα και ειλικρινά θα έπρεπε να έχουμε κάνει περισσότερα για να τις αποτρέψουμε».
Ωστόσο, πόσα από τα περίπου 2.000 αντικείμενα πωλήθηκαν μεταξύ 2021 και του Ιουλίου 2023 οπότε και απολύθηκε ο επιμελητής των ελληνικών αρχαιοτήτων, ελληνικής γλυπτικής και ελληνιστικής περιόδου, Πίτερ Τζον Χικς, ο όποιος έβαζε προς πώληση τα ανεκτίμητης αξίας αντικείμενα στο eBay;
Της απόλυσής του ακολούθησε η δήλωση του –τότε– διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου, Χάρτγουιγκ Φίσερ, ότι «το Μουσείο έβαλε τέλος σε αυτό». Επουλώνεται όμως ένα τέτοιο σκάνδαλο με μια απόλυση;
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Ο Φίσερ παραιτήθηκε χαρακτηρίζοντας την κατάσταση «εξαιρετικά σοβαρή» και σημειώνοντας ότι θα παραμείνει στη θέση του έως ότου βρεθεί προσωρινός αντικαταστάτης. Λίγο μετά το Βρετανικό Μουσείο ανακοίνωσε ότι ο αναπληρωτής διευθυντής του Μουσείου, Τζόναθαν Ουίλιαμς, δέχτηκε να αποχωρήσει οικειοθελώς έως ότου ολοκληρωθούν οι έρευνες.
Ενώ, το Σάβατο (26 Αυγούστου) και σύμφωνα με το BBC, ο Τζόρτζ Όσμπορν, αποκάλυψε ότι ορισμένοι από τους θησαυρούς που αγνοούνται άρχισαν να ανακτώνται, δίχως να διευκρινίζει το πώς ανακτήθηκαν, ούτε τον αριθμό. Υπογράμμισε, επίσης, ότι δεν έχουν καταγραφεί σωστά όλες οι συλλογές του Βρετανικού Μουσείου, κάτι που –όπως εξήγησε– συμβαίνει σε μεγάλα μουσεία που έχουν συγκεντρώσει τις συλλογές τους σε διάστημα εκατοντάδων ετών.
Ταχεία προσπάθεια επούλωσης της άσχημης εικόνας του Βρετανικού Μουσείου μετά την αποκάλυψη του αδεχθούς σκανδάλου η δήλωση περί ανάκτησης αντικειμένων; Υπόνοια για παραπάνω κλεμμένα αντικείμενα του Μουσείου η παραδοχή περί μη καταγραφής όλων των αντικειμένων των συλλογών του Μουσείου; Τι μέλλει γενέσθαι για τον επιμελητή που πούλησε τα αντικείμενα, θα αποδοθεί δικαιοσύνη; Εάν ένα μουσείου τέτοιου βεληνεκούς δεν είναι σε θέση να κάνει ορθή και έγκαιρη καταγραφή των θησαυρών του για ποιο λόγο να συγκεντρώνει θησαυρούς ανά τον κόσμο;
Υπενθυμίζουμε ότι το εν λόγω μουσείο δεν εκθέτει μόνο τα Γλυπτά του Παρθενώνα και άλλες ελληνικές αρχαιότητες, αλλά θησαυρούς πολιτισμών ανά τον κόσμο. Που βρίσκεται πλέον το Βρετανικό Μουσείο στη ζυγαριά της επιστροφής των Γλυπτών στην Ελλάδα και της ανταλλαγής με ελληνικούς θησαυρούς; Κάθε σκάνδαλο ζημιώνει και η διεθνής κατακραυγή κάνει εκείνον που ζημιώνεται να οπισθοχωρεί, έστω λίγο. Η απέναντι πλευρά μπορεί να εκμεταλλευτεί το χαμένο έδαφος και στρατηγικά η κίνηση να είναι ματ. Θα δεχτεί, όμως, ένα μεγάλο μουσείο να υποχωρήσει χάρην της κατακραυγής; Τι παραπάνω θα αποκαλυφθεί στις επόμενες ημέρες;
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Τη στιγμή που γράφεται το παρόν κείμενο το Βρετανικό Υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει πάρει θέση για το σκάνδαλο, η υπουργός Πολιτισμού γνωστοποίησε (18 Αυγούστου 2023) ότι «είναι εξαιρετικά σοβαρό και λυπηρό το γεγονός που πρόσφατα γνωστοποίησε το Βρετανικό Μουσείο. Το Υπουργείο Πολιτισμού παρακολουθεί με πολύ μεγάλη προσοχή την εξέλιξη του θέματος».
Αναμένουμε τον τελικό αριθμό των αντικειμένων που πουλήθηκαν από τις συλλογές του Βρετανικού Μουσείου, εκ των έσω, διερωτώμενοι εάν ο εμπλεκόμενος σε ένα τέτοιο σκάνδαλο είναι μόνον ένας. Άθελά μας, ανακαλέσαμε τον κλοπέα τριών έργων της Εθνκής Πινακοθήκης, το 2012· κατά την ομολογία του, ενήργησε μόνος του και με κίνητρο την αγάπη του για την τέχνη.
Είναι πλέον ασφαλή τα μουσεία για τη φύλαξη σημαντικών και σπάνιων αντικειμένων –οποιονδήποτε αντικειμένων εν πάσει περιπτώση– ποια μέτρα ασφαλείας και ελέγχου πρέπει να υιοθετηθούν ώστε να μην λεηλατώνται; Διότι η κλοπή είναι μία πράξη βίας απέναντι στα μουσεία και μειώνει το έργο τους ως στυλοβάτες του πολιτισμού.
