Ένα μουσείο, στο κεντρικό κτίριο των πρώην ανακτόρων, τέσσερις εκθεσιακοί χώροι, και πλήθος χώρων αναψυχής και εξυπηρέτησης κοινού προβλέπονται στον ιστορικό πυρήνα του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου και στο κοιμητήριο. Το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού ενέκρινε ομόφωνα τις προτάσεις για χρήση κτιρίων που έχουν χαρακτηριστεί μνημεία εντός του ιστορικού πυρήνα βάσει του ισχύοντας θεσμικού πλαισίου, ως μέρος των διαδικασιών για τη συνολική προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση του π. βασιλικού κτήματος Τατοΐου.
Μετά την ομόφωνη θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, επί των προτεινόμενων χρήσεων σε χαρακτηρισμένα μνημεία, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε:
«Προχωρούμε στις διαδικασίες του σχεδίου ανάπτυξης του π. βασιλικού κτήματος στο Τατόι με συνέπεια στα χρονοδιαγράμματα που έχουμε θέσει. Με τη δημοπράτηση, προ ημερών, του έργου για την αποκατάσταση και ανάδειξη του Ανακτόρου, συνολικού προϋπολογισμού 14,3 εκατ. ευρώ, που χρηματοδοτεί το Ταμείο Ανάκαμψης, μπαίνουμε στην τελική ευθεία για την έναρξη των εργασιών με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2025. Με δεδομένο ότι οι διαδικασίες για την εκπόνηση των απαιτούμενων εξειδικευμένων μελετών για την ωρίμανση των έργων και εργασιών, που περιλαμβάνει η μελέτη βιωσιμότητας ολοκληρώθηκαν, σήμερα, με την θετική γνωμοδότηση επί των χρήσεων στα κτήρια, τα χαρακτηρισμένα μνημεία του ιστορικού πυρήνα του κτήματος, οι ρυθμοί επιταχύνονται. Με τη στενή συνεργασία και τον συντονισμό των συναρμοδίων Υπουργείων, και παρά τα προβλήματα που δημιούργησαν στο φυσικό περιβάλλον οι μεγάλες πυρκαγιές του περασμένου καλοκαιριού, καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε το Κτήμα, μέσα στους χρόνους που έχουν τεθεί, να αποκατασταθεί, όπως του αρμόζει, προκειμένου να αποτελέσει έναν πόλο εθνικού και διεθνούς ενδιαφέροντος».
Τέσσερις ενότητες
Το τμήμα του π. βασιλικού κτήματος Τατοΐου, χαρακτηρισμένο από το 2003 ως ιστορικός τόπος, περιλαμβάνει τις εξής ενότητες: 1. Την Ανακτορική με το ανακτορικό συγκρότημα και τα κτήρια με τις υποστηρικτικές λειτουργίες (Μαγειρεία, Υπασπιστήριο, Κτήριο Προσωπικού Οικία Sturm, Κτήριο Τηλεπικοινωνιών, Οικία Φροντιστή, Χώρος Στάθμευσης), 2. Τη Διοικητική με κτήρια που σχετίζονται με τη διεύθυνση και τη φύλαξη του Κτήματος (Διευθυντήριο, Δασονομείο, Φυλάκιο εσωτερικής πύλης, Οικία Αξιωματικών, Σταθμός Χωροφυλακής, Ξενοδοχείο Εργατικές Κατοικίες-Εργαστήριο Εργατών, Πρατήριο Καυσίμων), 3. Την ενότητα της Αγροτικής Παραγωγής με κτήρια με χρήσεις σχετικές με την παραγωγή προϊόντων α) Κτηνοτροφία (Παλαιό Βουστάσιο-Παλαιός Στάβλος, Ιπποστάσιο, Νέο Βουστάσιο, Χοιροστάσιο) και β) Παραγωγής Προϊόντων (Γαλακτοκομείο, Βουτυροκομείο, Οινοποιείο, Ελαιοτριβείο), 4. Την Ταφική ενότητα, που περιλαμβάνει τους βασιλικούς τάφους, το Μαυσωλείο, τον Ι. Ναό Αναστάσεως και το κτήριο της Φρουράς των Τάφων. Τα ανωτέρω κτήρια έχουν χαρακτηριστεί ως νεώτερα μνημεία. Εκτός από τα κτήρια που ανήκουν στις παραπάνω ενότητες υπάρχουν και περιφερειακά κτήρια, όπως τα Φυλάκια.
Οι χρήσεις των κτηρίων ανά ενότητα θα είναι:
1. Ανακτορική Ενότητα: Το Ανάκτορο, μετατρέπεται σε Μουσείο, ενώ στα Μαγειρεία θα λειτουργήσει το εκδοτήριο εισιτηρίων του Ανακτόρου, πωλητήριο και αναψυκτήριο. Τα υποστηρικτικά κτήρια του Ανακτόρου προορίζονται να λειτουργήσουν ως υποστηρικτικές λειτουργίες του Κτήματος αλλά και ως χώροι φιλοξενίας. Συγκεκριμένα, προβλέπεται: Στο Υπασπιστήριο φιλοξενούνται τα Γραφεία Διοίκησης του Κτήματος, το Κτήριο του Προσωπικού μετατρέπεται σε Ξενώνα Υψηλών Προσώπων, η Οικία Sturm και το Κτήριο Τηλεπικοινωνιών χρησιμοποιούνται ως εκθεσιακοί χώροι επιμέρους θεματικών συλλογών, η Οικία Φροντιστή θα φιλοξενήσει το Αστυνομικό Τμήμα, η Αποθήκη διατηρείται ως αποθηκευτικός χώρο, οι Χώροι Στάθμευσης μετατρέπονται σε εργαστήρια συντήρησης, η Οικία Οδηγών θα στεγάσει τον Πυροσβεστικό Σταθμό και τους προσκόπους από το Κατσιμίδι, το Συγκρότημα των Στρατώνων μετατρέπεται σε εστιατόριο και χώρο κοινωνικών εκδηλώσεων, η Οικία Αρχικηπουρού θα στεγάσει το Κέντρο Ελέγχου του Κτήματος (τηλεπικοινωνίες, ασφάλεια, διοίκηση Κτήματος), η Οικία Δασοφύλακα θα φιλοξενήσει το Κέντρο Πληροφόρησης, η Γεννήτρια Ηλεκτρικού Ρεύματος θα στεγάσει αποδυτήρια και τους χώρους υγιεινής.
2. Διοικητική Ενότητα: Το Διευθυντήριο, το Δασονομείο, η Οικία Αξιωματικών, ο Σταθμός Χωροφυλακής, το Ξενοδοχείο, τα Κτήρια Α, Β και Γ των Εργατικών Κατοικίων, η Αποθήκη και το Εργαστήριο Εργατών διαμορφώνονται σε ξενώνες για παροχή υπηρεσιών φιλοξενίας, το Φυλάκιο εσωτερικής πύλης θα λειτουργήσει ως Κέντρο Πληροφόρησης Τατοΐου, το Θερμοκήπιο και το Πρατήριο Καυσίμων διατηρούν την ίδια χρήση.
3. Παραγωγική Ενότητα: Το Παλιό Βουστάσιο μετατρέπεται σε έκθεση Αμαξών, το Ιπποστάσιο θα υποστηρίξει τη λειτουργία καφέ, πωλητηρίου, χώρου δημιουργικής απασχόλησης παιδιών, ψηφιακού κέντρου ενημέρωσης για άλογα, στο Νέο Βουστάσιο δημιουργείται σε ένα μέρος του έκθεση αγροτικής παραγωγής και στο υπόλοιπο έκθεση των Αυτοκινήτων-Μνημείων, συνεδριακό κέντρο, και αναψυκτήριο, στο Χοιροστάσιο θα λειτουργήσει το κύριο πωλητήριο αναμνηστικών ειδών, το Οινοποιείο, το Εμφιαλωτήριο, ο Χώρος Στάθμευσης Οινοποιείου αξιοποιούνται για τη λειτουργία Οινοποιείου, το Σιδηρουργείο, το Ξυλουργείο, το Πεταλωτήριο, οι Κατοικίες Εργατών και η Πλάστιγγα στο συγκρότημα της «Μάνδρας», θα φιλοξενήσουν χρήσεις για τη διάθεση αγροτικών προϊόντων και για αναψυκτήρια, το Βουτυροκομείο θα φιλοξενήσει το Μουσείο Βουτυροκομείου και το ιατρείο, ο Χώρος Στάθμευσης θα χρησιμοποιηθεί για τη στάθμευση Ασθενοφόρου, το Κτήριο Εποχικών Εργατών προορίζεται για χρήσεις εκπαίδευσης μικρής κλίμακας και για χρήσεις εκπαιδευτικές σε συνεργασία με Πανεπιστήμια, το Γαλακτοκομείο θα φιλοξενήσει αναψυκτήριο–καφέ, το Ελαιοτριβείο και το Βοηθητικό Κτίσμα του Ελαιοτριβείου θα λειτουργήσουν ως Ελαιουργείο.
4. Ταφική Ενότητα: Περιλαμβάνει το Μαυσωλείο και τον Ιερό Ναό της Αναστάσεως, για τα οποία διατηρείται η αρχική χρήση τους, ενώ στο Φυλάκιο Φρουράς των Τάφων, δημιουργείται έκθεση αρχαιοτήτων Δεκέλειας και ιστορίας του βασιλικού κοιμητηρίου.
Για τα περιφερειακά κτήρια προβλέπεται: Τα Φυλάκια Βαρυμπόμπης και Κρυονερίου να λειτουργήσουν ως εγκαταστάσεις υποδοχής στο Κτήμα, ελέγχου στάθμευσης και πώλησης προϊόντων του Κτήματος, ο Στάβλος Κρυονερίου να λειτουργήσει ως Κέντρο Ιππασίας, ο Αστυνομικός Σταθμός Βαρυμπόμπης να διαμορφωθεί σε κεντρικό πωλητήριο προϊόντων του Κτήματος, το Φυλάκιο της Κιθάρας να φιλοξενήσει υπαίθριες δραστηριότητες (πεζοπορία/trekking/παρατήρηση/ιππασία) και αναψυκτήριο, ο Στάβλος Πλατάνου να λειτουργήσει ως αναψυκτήριο, καφέ και εστιατόριο, ενώ το Κτήριο Κατσιμιδίου προορίζεται για τη μεταστέγαση των Φίλων του Δάσους Τατοΐου από το κτήριο των Στρατώνων.
Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας
Το πρώην βασιλικό κτήμα Τατοΐου βρίσκεται 28χλμ. από το κέντρο της Αθήνας, στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας, αλλά αποτελεί ξεχωριστή ενότητα λόγω ιστορικών και ιδιοκτησιακών ιδιαιτεροτήτων που καθόρισαν τη χρήση και, τελικά, τον χαρακτήρα του.
Το κτήμα προέκυψε από συνενώσεις παλαιών οθωμανικών τσιφλικίων στα τέλη του 18ου αιώνα. Η πρώτη αγορά έγινε το 1871. Το “βασιλικό κτήμα Τατοΐου” ολοκληρώθηκε μετά από αλλεπάλληλες επόμενες αγορές του Βασιλιά Γεωργίου του Α' και την παραχώρηση προς τον τότε Βασιλέα των Ελλήνων από το ελληνικό δημόσιο έκτασης 15.000 στρεμμάτων του Εθνικού κτήματος Μπάφι. Στα τέλη της δεκαετίας του 1870 η συνολική έκταση του κτήματος Τατοΐου ανήλθε στα 45.000 στρέμματα. Το 1891 ο Γεώργιος ο Α' προέβη σε αμοιβαία ανταλλαγή έκτασης 1.000 στρεμμάτων στη θέση Αδάμες με διάφορους κατοίκους του Μενιδίου.
Ο χαρακτηρισμένος από το ΥΠΠΟΑ (2003) ιστορικός τόπος, τμήμα του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου, περιλαμβάνει το ανακτορικό συγκρότημα και κτήρια που ανήκουν στην ενότητα του αγροκτήματος, της Δ/νσης του κτήματος και το ταφικό συγκρότημα, τα οποία χαρακτηρίσθηκαν ως νεώτερα μνημεία με την προαναφερόμενη Υπουργική Απόφαση, κάποια εκ των οποίων έχουν αποκατασταθεί, ενώ άλλα βρίσκονται σε μέτρια ή κακή κατάσταση διατήρησης.
Το κτήμα παρουσιάζει μεγάλη επισκεψιμότητα λόγω του φυσικού τοπίου αλλά και της ιστορικότητας του χώρου, ο οποίος ως χώρος κατοικίας της βασιλικής οικογένειας από το 1880 συνδέθηκε με τις νεώτερες πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις της χώρας καθώς και τις σχέσεις της με τις βασιλικές οικογένειες της υπόλοιπης Ευρώπης.
Ο αγροτικός χαρακτήρας του κτήματος και η ένταξη σε αυτό αγροκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων ήταν από την αρχή της λειτουργίας του, κύρια μέριμνα του βασιλιά Γεωργίου Α’. Οι ίπποι αλλά και τα παραγωγικά ζώα, ήταν τα περισσότερα εισαγόμενα από τη Δανία και την Ελβετία και πολλά από αυτά ήταν δώρα ξένων ηγεμόνων.
Σύμφωνα με τοπογραφικό σχέδιο του Kaupert (1875) στην αρχικά αδόμητη έκταση εμφανίζονται τα πρώτα κτίσματα βοηθητικής και αγροτικής χρήσης γύρω από το παλάτι. Η αγροτοκτηνοτροφική παραγωγή του βασιλικού κτήματος συνεχίστηκε, με ιδιαίτερη άνθηση κατά τα μέσα του 20ού αιώνα. Η αγορά και ανταλλαγή βοοειδών αποτελούσε σημαντική δραστηριότητα και το βούτυρο επωλείτο στο πρατήριο του κτήματος στο Κολωνάκι.
Μάρτιο οι προσφορές για το ανάκτορο
Στις 9 Μαρτίου υποβάλλονται οι προσφορές για το έργο αποκατάστασης των θερινών ανακτόρων στο Τατόι προϋπολογισμού 14,3 εκατ. ευρώ, που προκήρυξε το υπουργείο Πολιτισμού. Με την ολοκλήρωση των εργασιών, σε 900 ημέρες από την υπογραφή της σύμβασης, όπως προβλέπει η προκήρυξη, το θερινό ανάκτορο, όπως και άλλες πρώην βασιλικές κατοικίες στο εξωτερικό, «θα γίνει επισκέψιμο στο κοινό, στους χώρους του θα εκτίθενται η επίπλωση και τα αντικείμενα της πρώην βασιλικής οικογένειας, ενώ παράλληλα στους χώρους του υπογείου, θα υπάρχουν αίθουσες για εκπαιδευτικά προγράμματα ή μικρές θεματικές περιοδικές εκθέσεις, ενώ στον κινηματογράφο, που προτείνεται να διατηρηθεί, θα υπάρχει η δυνατότητα να γίνονται προβολές».
Τα έργα αφορούν στην αποκατάσταση στοιχείων τόσο στην όψη του ανακτόρου όσο και στο εσωτερικό του. Οι παρεμβάσεις στο εξωτερικό του κτιρίου επικεντρώνονται στην εξασφάλιση πληρέστερης των λειτουργικών αναγκών, με νέες κατασκευές που υπαγορεύονται από την νέα χρήση και τις σύγχρονες απαιτήσεις, στην απομάκρυνση μεταγενεστέρων στοιχείων που αλλοιώνουν λειτουργικά και μορφολογικά το κτήριο, καθώς και στην αποκατάσταση της αρχικής μορφής του κτηρίου με επισκευή και επαναφορά των αυθεντικών μορφολογικών και δομικών στοιχείων.
Επιπλέον, στην εξασφάλιση της στατικής επάρκειας του κτηρίου, ώστε να δεχθεί επισκέπτες, στην ενεργειακή αναβάθμιση του κτηρίου με βάση την ισχύουσα νομοθεσία στον βαθμό που αυτή δεν θίγει την αυθεντικότητα του κτηρίου και του δομικού του συστήματος.
Για την επαναφορά των όψεων προωθούνται εργασίες απομάκρυνσης των στοιχείων οπλισμένου σκυροδέματος και κεραμοσκεπών στεγάστρων, που προστέθηκαν στη 2η φάση κατασκευής στη νότια όψη και επαναφορά των μεταλλικών χυτοσιδηρών στοιχείων που υπήρχαν στην 1η φάση, επαναφορά μέρους των ανοιγμάτων που σφραγίστηκαν στη 2η φάση και σφράγιση μέρους των νέων ανοιγμάτων που δημιουργήθηκαν στη 2η φάση. Θα γίνει επίσης επαναφορά δύο εκ των τριών εισόδων της βόρειας όψης στις αρχικές τους θέσεις και ανακατασκευή των περίτεχνων φουρουσιών μεταλλικών στεγάστρων καθώς και αποκατάσταση του δυτικού αετώματος στην αρχική του μορφή.
