Η πανδημία του κορονοϊού ανέδειξε τις αδυναμίες των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων, προκαλώντας ευρύτερη συζήτηση για τη βιωσιμότητα της παγκοσμιοποίησης και την ανάγκη για οικονομική αυτάρκεια. Από τις ελλείψεις βασικών φαρμάκων και ιατρικού εξοπλισμού μέχρι τις καθυστερήσεις στις μεταφορές προϊόντων, οι διαταραχές αυτές έδωσαν ώθηση σε μια νέα τάση οικονομικού εθνικισμού. Πολλές κυβερνήσεις άρχισαν να εξετάζουν την ανάγκη επαναπατρισμού της παραγωγής και ενίσχυσης της εγχώριας οικονομίας, προτάσσοντας την ασφάλεια και την αυτάρκεια πάνω από το ελεύθερο εμπόριο και τα οφέλη που το συνοδεύουν.
Οι δύο αυτές αντικρουόμενες κοσμοθεωρίες, ο οικονομικός εθνικισμός και το ελεύθερο εμπόριο, βρίσκονται στο επίκεντρο της συζήτησης για το μέλλον του διεθνούς οικονομικού συστήματος. Ποιες είναι όμως οι προκλήσεις και τα πλεονεκτήματα της κάθε πλευράς; Και γιατί, στο τέλος, το ελεύθερο εμπόριο είναι η πιο βιώσιμη επιλογή;
Οι υποστηρικτές του οικονομικού εθνικισμού προβάλλουν το επιχείρημα ότι οι χώρες πρέπει να μειώσουν την εξάρτησή τους από τις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες και να προωθήσουν την εγχώρια παραγωγή. Η πανδημία ανέδειξε ότι η υπερβολική εξάρτηση από διεθνείς προμηθευτές μπορεί να αποβεί καταστροφική σε περιόδους κρίσης. Το παράδειγμα της Κίνας, η οποία αποτελεί βασικό κόμβο της παγκόσμιας παραγωγής, έδειξε πώς οι διαταραχές σε μία χώρα μπορούν να προκαλέσουν ντόμινο επιπτώσεων παγκοσμίως.
Ο οικονομικός εθνικισμός υπόσχεται αυτονομία και ασφάλεια, καθώς η εγχώρια παραγωγή βασικών αγαθών διασφαλίζει ότι οι χώρες δεν θα εξαρτώνται από ξένους παράγοντες σε περιόδους κρίσης. Παράλληλα, η επιστροφή της παραγωγής στις εγχώριες οικονομίες μπορεί να ενισχύσει την απασχόληση σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας, ενώ το κράτος μπορεί να προστατεύσει κρίσιμους τομείς, όπως η γεωργία, η άμυνα και η υγεία, από εξωτερικές απειλές.
Όμως, ο οικονομικός εθνικισμός ενέχει σοβαρούς κινδύνους. Ο προστατευτισμός μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές, περιορισμένη καινοτομία και μειωμένη ανταγωνιστικότητα. Οι πολιτικές αυτές συνήθως ευνοούν τις ισχυρές επιχειρήσεις εις βάρος των καταναλωτών, ενώ η απομόνωση από τις παγκόσμιες αγορές έχει την τάση να περιορίζει μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα τις αναπτυξιακές προοπτικές.
Το ελεύθερο εμπόριο, από την άλλη πλευρά, βασίζεται στην αρχή της διεθνούς συνεργασίας και της κατανομής των πόρων με τρόπο που να μεγιστοποιεί την αποδοτικότητα και την καινοτομία. Η παγκοσμιοποίηση, παρά τα προβλήματά της, έχει μειώσει τη φτώχεια, αυξήσει το προσδόκιμο ζωής και φέρει κοντά έθνη και πολιτισμούς. Το ελεύθερο εμπόριο προσφέρει χαμηλότερο κόστος για τους καταναλωτές, καθώς η εξειδίκευση και οι οικονομίες κλίμακας μειώνουν το κόστος παραγωγής, οδηγώντας σε φθηνότερα προϊόντα.
Παράλληλα, ο ανταγωνισμός στις παγκόσμιες αγορές ενθαρρύνει την τεχνολογική πρόοδο και την αποτελεσματικότητα, ενώ προάγει τη συνεργασία και τη διατήρηση της ειρήνης, μειώνοντας τις πιθανότητες γεωπολιτικών συγκρούσεων. Παρά τις προκλήσεις που αντιμετώπισε κατά την πανδημία, το ελεύθερο εμπόριο έδειξε την ανθεκτικότητά του. Ενδεικτικά, χώρες με πιο ανοιχτές αγορές μπόρεσαν να προμηθευτούν γρηγορότερα εμβόλια και βασικό εξοπλισμό.
Η απάντηση στα προβλήματα που ανέδειξε η πανδημία δεν είναι η απομόνωση, αλλά η ενίσχυση των διεθνών συνεργασιών και η βελτίωση των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων. Η τεχνολογία, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην ανίχνευση διαταραχών και στη διασφάλιση της σταθερότητας. Η Ευρώπη και η Ελλάδα πρέπει να αντισταθούν στις σειρήνες του προστατευτισμού και να επενδύσουν σε πολιτικές που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους στις διεθνείς αγορές. Αυτό περιλαμβάνει τη μείωση των ρυθμιστικών φραγμών που εμποδίζουν την καινοτομία, την προώθηση των εξαγωγών και την ενίσχυση της διεθνούς εμπορικής παρουσίας, καθώς και τη διασφάλιση της διαφοροποίησης των προμηθευτών για μεγαλύτερη ανθεκτικότητα.
Σε έναν κόσμο που εξελίσσεται ραγδαία, το ελεύθερο εμπόριο παραμένει η μόνη βιώσιμη επιλογή για τη διασφάλιση της ευημερίας και της σταθερότητας. Ο προστατευτισμός μπορεί να φαίνεται δελεαστικός, αλλά μακροπρόθεσμα, μόνο η ανοιχτή οικονομία μπορεί να προσφέρει ανάπτυξη, συνεργασία και πραγματική ασφάλεια.
