Τις προκλήσεις, τις τάσεις αλλά και τις ευκαιρίες της εγχώριας αγοράς φωτοβολταϊκών αναλύει σε συνέντευξή του στο Liberal ο Χάρης Χρηστίδης, Managing Director BayWa r.e. Solar Trade Ελλάδας.
Ακόμα, εξηγεί ποιο είναι το καίριο πρόβλημα του κλάδου, αλλά και πώς θα κινηθούν οι τιμές των φωτοβολταϊκών πλαισίων μέσα στο έτος.
Ιδιαίτερη μνεία κάνει στο πώς μπορεί ένα ιδιώτης ή μια επιχείρηση να απαλλαγεί από τις διακυμάνσεις του ενεργειακού κόστους αλλά και ποια είναι τα πλεονεκτήματα της διεσπαρμένης παραγωγής.
Συνέντευξη στη Μαργαρίτα Ασημακοπούλου
Κύριε Χρηστίδη, το 2024 ήταν μια χρονιά ορόσημο για τα φωτοβολταϊκά στην Ελλάδα, με ρεκόρ νέων εγκαταστάσεων και τη συνολική ισχύ να φτάνει κοντά στα 10 GW. Ωστόσο, η εντυπωσιακή ανάπτυξη του κλάδου συνοδεύεται από προκλήσεις. Μιλήστε μας για αυτές.
Από το 2022 η ελληνική αγορά φωτοβολταϊκών έχει καταγράψει τρία συνεχόμενα ιστορικά ρεκόρ νέας ετήσιας εγκατεστημένης ισχύος. Συγκεκριμένα, το 2024 έκλεισε με αξιοσημείωτη νέα ισχύ της τάξεως των 2,5 GWp, προσεγγίζοντας πλέον τα 10 GWp αθροιστική ισχύ.
Με περίπου 1 kWp ισχύ κατά κεφαλήν και αισθητά υψηλότερους δείκτες στην παραγωγή ηλιακής ενέργειας εν συγκρίσει με άλλες σημαντικές αγορές στην Ευρώπη, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στο κλαμπ των ισχυρών στα κατά κεφαλήν μεγέθη.
Παρά τη ραγδαία ανάπτυξη, αυτοί οι εντυπωσιακοί ρυθμοί αύξησης της εγκατεστημένης ισχύος δεν μεταφράστηκαν αντίστοιχα και σε υγιή ανάπτυξη του κλάδου των φωτοβολταϊκών με το πρόβλημα της ελληνικής αγοράς φωτοβολταϊκών να εντοπίζεται με σαφήνεια στο μείγμα των έργων που μας κρατάει μακριά από τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές.
Πώς εκτιμάτε ότι θα κινηθούν οι τιμές των φωτοβολταϊκών πλαισίων το 2025;
Οι τιμές των φωτοβολταϊκών πλαισίων έχουν γνωρίσει κατακόρυφη πτώση τα δύο τελευταία χρόνια αφού η αύξηση της παραγωγικής ικανότητας ξεπέρασε κατά πολύ την αύξηση της παγκόσμιας αγοράς φωτοβολταϊκών. Στο επίπεδο τιμών του 2024 όλοι οι παραγωγοί στην εφοδιαστική αλυσίδα γράφουν σημαντικές ζημίες. Ήδη βλέπουμε φέτος, και ειδικότερα μετά την Κινέζικη Πρωτοχρονιά, μία ήπια αλλά σταθερή αυξητική τάση στις τιμές των πλαισίων.
Σε πρόσφατη μελέτη που παρουσιάστηκε στο pv magazine φαίνεται ότι οι παραγωγοί Tier 1 δεν έχουν μειώσει την παραγωγική τους ικανότητα, έχουν περιορίσει όμως αισθητά την παραγωγή τους από τον Δεκέμβριο, όπως συμφώνησαν από κοινού στην οδηγία που επέβαλε η κινεζική κυβέρνηση. Η συμφωνία προβλέπει περίπου 650 GW αθροιστικής παραγωγής για φέτος, αρκετή για να καλύψει την παγκόσμια ζήτηση φωτοβολταϊκών που προβλέπεται να κυμανθεί μεταξύ 600 GW και 700 GW.
«Οι τιμές των φωτοβολταϊκών πλαισίων αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά από τα τρέχοντα επίπεδα τους επόμενους έξι μήνες», σύμφωνα με τη Yana Hryshko, επικεφαλής της Solar Supply Chain Research για την Wood Mackenzie. «Οι τιμές του πυριτίου ήδη αυξάνονται, με τις τιμές των wafers και των κυψελών να αναμένεται να ακολουθήσουν».
Η Hryshko σημειώνει επίσης ότι οι περισσότερες από τις προσφάτως ανακοινωθείσες επενδύσεις σε νέες παραγωγικές μονάδες στην Κίνα αφορούν τεχνολογίες Heterojunction (HJT) ή Back-Contact. «Δεν έχει υπάρξει καμία ανακοίνωση νέων εγκαταστάσεων TOPCon μέχρι στιγμής φέτος, ενώ το PERC πρόκειται να καταργηθεί σταδιακά μέχρι το τέλος του 2025 ή ακόμα και νωρίτερα. Η τεχνολογική μετάβαση συμβαίνει πολύ πιο γρήγορα από ό,τι περίμεναν όλοι».
Ποιο πιστεύετε ότι είναι το κύριο πρόβλημα της ελληνικής αγοράς φωτοβολταϊκών;
Το 2024 επικράτησαν κατά κράτος τα πολύ μεγάλα φωτοβολταϊκά έργα επί εδάφους που κατείχαν το συντριπτικά μεγαλύτερο μερίδιο επί της συνολικής νέας εγκατεστημένης ισχύος. Τα οικιακά φωτοβολταϊκά έμειναν άδοξα πέρυσι στο χαμηλό επίπεδο των 100 MWp, ενώ τα συστήματα αυτοκατανάλωσης σε επαγγελματικές και εμπορικές εφαρμογές δεν ξεπέρασαν τα 300 MWp. Με 400 MWp να εγκαθίστανται αθροιστικά σε στέγες στην Ελλάδα πέρυσι, το ποσοστό των έργων αυτοκατανάλωσης που άγγιξε το 2024 το 16% κρίνεται ανησυχητικά χαμηλό και ειδικά όταν το αντίστοιχο μέσο ποσοστό στην Ευρώπη ξεπερνά το 50%. Η συνολική ιστορικά εγκατεστημένη ισχύς σε συστήματα αυτοκατανάλωσης έφτασε το 2024 στα 850 MWp, ποσοστό δυστυχώς μονοψήφιο επί του συνόλου της αγοράς και υπολείπεται προφανώς κατά πολύ των προσδοκιών.
Αυτή η ασυμμετρία της ελληνικής αγοράς προβλέπεται να επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο το 2025 καθώς όλα δείχνουν ότι η αγορά θα καταγράψει για τέταρτο συναπτό έτος νέο ρεκόρ ετήσιας εγκατεστημένης ισχύος και θα κυμανθεί στο φάσμα από 2,5 έως 3 GWp. Ωστόσο, η αγορά αυτοκατανάλωσης, που καλείται να βρει τον βηματισμό της μετά την «άτσαλη» μετάβαση από το net-metering στο net-billing, προβλέπεται να υποχωρήσει συνολικά σε οικιακό και εμπορικό τομέα κατά 10% και να καταγράψει περίπου 350 MWp. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που η πλειονότητα των εταιρειών του κλάδου δεν μπορεί να πανηγυρίσει για τον ξέφρενο ρυθμό ανάπτυξης του 2024 και για τις θετικές προοπτικές του 2025.
Το πέρασμα από το net-metering στο net-billing αναζωογόνησε τελικά την αγορά φωτοβολταϊκών;
Στις 15 Μαΐου 2024 έκλεισε πρόωρα το πρόγραμμα «Φωτοβολταϊκά στη Στέγη» για net-metering σε οικιακές εφαρμογές και η αγορά έμεινε ξεκρέμαστη για μήνες χωρίς κανένα πρόγραμμα σε ισχύ αφού καθυστέρησε σημαντικά η έλευση του νέου προγράμματος, net-billing. Τις συνέπειες αυτού του χρονικού κενού πληρώνει σήμερα η αγορά με κατακόρυφη πτώση των πωλήσεων αλλά και του ενδιαφέροντος των καταναλωτών.
Το net-billing και το zero feed in (μηδενική έγχυση) δεν σοκάρουν επί της αρχής την αγορά και αποτελούν σήμερα τα κύρια εργαλεία λειτουργίας για φωτοβολταϊκά συστήματα σε οικιακές, εμπορικές και βιομηχανικές στέγες στις αγορές της Ευρώπης, και προφανώς τα καλωσορίζουμε στρατηγικά ως το νέο βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης.
Το net-billing, που πρακτικά είναι ο συμψηφισμός λογαριασμών αγοράς και πώλησης ενέργειας, διαχωρίζει την παραγόμενη ενέργεια που καταναλώνεται σε πραγματικό χρόνο από τον χρήστη, σε αξία λιανικής τιμής, από την πλεονάζουσα ενέργεια που διοχετεύεται στο δίκτυο.
Μέχρι σήμερα με το net-metering είχαμε μάθει να αξιοποιούμε το δίκτυο ως μια μπαταρία άπειρης χωρητικότητας, στην οποία όχι μόνο μπορούσαμε να αποθηκεύσουμε την παραγόμενη ενέργεια από το φωτοβολταϊκό μας σύστημα την ημέρα, για να την καταναλώσουμε το βράδυ, αλλά ακόμα και να αποθηκεύσουμε την περίσσεια της ηλιακής ενέργειας το καλοκαίρι, για να την αξιοποιήσουμε τον χειμώνα. Σαφώς, μια πολύ ευέλικτη και αποδοτική λύση για τον χρήστη που διαστασιολογούσε κατά κανόνα την ισχύ του φωτοβολταϊκού συστήματος με βάση τη μέση ετήσια κατανάλωση και αποκόμιζε μέσα από τον συμψηφισμό παραγόμενης και καταναλισκόμενης ενέργειας το μέγιστο όφελος, αφού η τιμή πώλησης της ηλιακής ενέργειας στο net-metering είναι ίση με τη λιανική τιμή.
Πλέον, με τη μετάβαση στο net-billing, τα δεδομένα και τα μαθηματικά αλλάζουν. Κοινό χαρακτηριστικό στα δύο σχήματα παραμένει ότι η ενέργεια που θα καταναλώνεται την ώρα που παράγεται, θα έχει αξία λιανικής. Αντίθετα, η ενέργεια που δεν θα μπορεί να αξιοποιηθεί εκείνη τη στιγμή θα πωλείται με μια σαφώς χαμηλότερη τιμή από τη λιανική. Αυτό το σχήμα ωθεί τον χρήστη να μεταφέρει ευέλικτα ηλεκτρικά φορτία, όπως η ηλεκτροκίνηση και οι αντλίες θερμότητας, μέσα στην καμπύλη παραγωγής του φωτοβολταϊκού συστήματος κατά τις μεσημεριανές ώρες και παράλληλα να αποθηκεύει την περίσσεια ενέργειας σε μπαταρία, για να την αξιοποιήσει μετά τη δύση του ηλίου, μεγιστοποιώντας το όφελος και την απόδοση της επένδυσής του. Το net-billing δίνει, συνεπώς, σημαντικό κίνητρο για την ενσωμάτωση μεγαλύτερης μπαταρίας για την αύξηση του ποσοστού ταυτοχρονισμού. Το net-billing αποτελεί ένα βιώσιμο εργαλείο και θα είναι το νέο μοντέλο αυτοκατανάλωσης για τα επόμενα χρόνια.
Πώς μπορεί ένα ιδιώτης ή μια επιχείρηση να απαλλαγεί από τις διακυμάνσεις του ενεργειακού κόστους; Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της διεσπαρμένης παραγωγής;
Η πράσινη μετάβαση και η περαιτέρω διείσδυση των φωτοβολταϊκών στο ενεργειακό μείγμα δεν αποσκοπούν αποκλειστικά και μόνο στη στροφή από τα ορυκτά καύσιμα στην πράσινη ενέργεια αλλά και στα οφέλη της διεσπαρμένης παραγωγής, φέρνοντας την παραγωγή ενέργειας στις στέγες των κτηρίων ακριβώς πάνω από τις καταναλώσεις και μειώνοντας τις απώλειες δικτύου και μεταφοράς ενέργειας. Οι απώλειες ενέργειας στα δίκτυα διανομής αποτελούν σημαντική συνιστώσα του συνολικού κόστους ενέργειας για τον τελικό καταναλωτή. Σύμφωνα με τον τρέχοντα σχεδιασμό της αγοράς, το κόστος προμήθειας αυτής της ενέργειας επιβαρύνει τους παρόχους οι οποίοι με τη σειρά τους το ενσωματώνουν στα τιμολόγια λιανικής.
Πρέπει να ενισχυθεί άμεσα η εγκατάσταση μικρών και μεσαίων φωτοβολταϊκών συστημάτων και να δίνεται η δυνατότητα σε κάθε ιδιώτη και επιχείρηση να υλοποιήσουν μια βιώσιμη επένδυση στη στέγη τους, να αποκομίσουν άμεσα τα οφέλη των φωτοβολταϊκών και της αποθήκευσης και να απαλλαγούν από τις διακυμάνσεις του ενεργειακού κόστους.
Ειδικά στις εμπορικές εφαρμογές, η άμεση επένδυση σε φωτοβολταϊκά σε συνδυασμό και με αποθήκευση αποτελεί τον ασφαλέστερο τρόπο για να κερδίσει η επιχείρηση μακροπρόθεσμα μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της.
Επίσης, οι μικρής και μεσαίας ισχύος εγκαταστάσεις σε οικιακές και εμπορικές εφαρμογές προσφέρουν και μακροοικονομικά τη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για τη Χώρα, κινούν αποδοτικότερα την οικονομία, εκδημοκρατίζουν την παραγωγή ενέργειας και παράγουν τις περισσότερες θέσεις εργασίας ανά εγκατεστημένη ισχύ. Ελπίζουμε οι στρατηγικές ανάπτυξης του κλάδου να ακολουθήσουν το παράδειγμα των ώριμων ευρωπαϊκών αγορών και να εστιάσουμε και στην Ελλάδα στο άμεσο μέλλον με μεγαλύτερη έμφαση στη στήριξη των φωτοβολταϊκών σε οικιακές και εμπορικές στέγες.
Πώς πιστεύετε ότι θα κινηθεί η αγορά τα επόμενα χρόνια;
Tα τελευταία 20 χρόνια η τεχνολογία των φωτοβολταϊκών έκανε κοσμογονικά άλματα και φτάσαμε από ένα ρομαντικό πράσινο αφήγημα να μιλάμε σήμερα για την τεχνολογία που τοποθετεί ετησίως τη μεγαλύτερη νέα ισχύ παγκοσμίως.
Τα φωτοβολταϊκά πλαίσια το 2005 κόστιζαν 3,8€/Wp ενώ ένα έργο 100kWp «με το κλειδί στο χέρι» κοστολογούνταν τότε στην Ελλάδα στις 600.000€. Σήμερα, μόνο 20 χρόνια μετά, ο συντελεστής απόδοσης του πλαισίου έχει διπλασιαστεί, η ισχύς του πλαισίου έχει τετραπλασιαστεί, ενώ η τιμή του κυμαίνεται κάτω από τα 15€cents/Wp, ήτοι μείωση μεγαλύτερη του 95%, χωρίς να λαμβάνεται υπόψιν ο πληθωρισμός.
Τα φωτοβολταϊκά είναι πλέον ο πιο οικονομικός τρόπος ιστορικά να παράγουμε ενέργεια!
Σε συνδυασμό με τον εξηλεκτρισμό, τη μεταφορά ευέλικτων ηλεκτρικών φορτίων κατά τις μεσημεριανές ώρες, την αποθήκευση ενέργειας με μπαταρίες και το πράσινο υδρογόνο, τα επόμενα 20 χρόνια προβλέπεται να δούμε ακόμα πιο συναρπαστικές εξελίξεις.
Τελευταία οι εξελίξεις τρέχουν σημαντικά γύρω από την αποθήκευση ενέργειας με τις επενδύσεις στις μπαταρίες να πατάνε «γκάζι» στη χώρα.
Με την εγκατεστημένη ισχύ από τη μία να αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια, με βάση τα αδειοδοτημένα έργα που έχουν εξασφαλίσει όρους σύνδεσης, και τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας από την άλλη να μην ακολουθεί αναλογικά την αύξηση της ενσωμάτωσης ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, η ανάγκη να εισάγουμε την αποθήκευση ενέργειας ως προτεραιότητα στην ενεργειακή ατζέντα γίνεται επιτακτική.
Οι μπαταρίες αποτελούν, ήδη, σήμερα μέρος των φωτοβολταϊκών συστημάτων στον οικιακό τομέα, και το πρόγραμμα «Φωτοβολταϊκά στη Στέγη» στήριξε την ενσωμάτωση συστημάτων αποθήκευσης στα συστήματα net-metering μέχρι και 10,8kWh.
Τα προγράμματα αυτοκατανάλωσης με το νέο σχήμα net-billing για νοικοκυριά, αγρότες και μικρές επιχειρήσεις, αλλά και το σχήμα μηδενικής έγχυσης στη βιομηχανία θα δώσουν ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα στην αποθήκευση για την επίτευξη του μέγιστου ταυτοχρονισμού μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης. Σύντομα, θα δούμε και συστήματα αποθήκευσης βιομηχανικής κλίμακας να ενσωματώνονται στο σύστημα και να αυξάνουν τη ζήτηση, αξιοποιώντας την περίσσεια ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις μεσημεριανές ώρες. Ένα ακόμα βήμα προς τη διαχείριση της αποθήκευσης θα αποτελέσει στο προσεχές μέλλον και η αξιοποίηση της ηλεκτροκίνησης, όπου οι μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα μπορούν να στηρίξουν το δίκτυο. Αυτή η τεχνολογία, γνωστή ως Vehicle-to-Grid (V2G), θα επιτρέπει στα ηλεκτρικά οχήματα να επιστρέφουν ενέργεια στο δίκτυο κατά τις βραδινές ώρες, προσφέροντας έναν επιπλέον μηχανισμό αποθήκευσης και ισχυροποιώντας την ευστάθεια του ενεργειακού συστήματος.
Πόσο αναμένεται να ωφελήσει την αγορά η αύξηση των ηλεκτρικών φορτίων και της αποθήκευσης;
Η ενεργειακή μετάβαση αποτελεί μια σύνθετη εξίσωση που περνάει μέσα από τον εξηλεκτρισμό και την αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα. Η Ευρώπη δείχνει τον δρόμο προς την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, επενδύοντας με το πρόγραμμα REPowerEU στο ηλεκτρικό ρεύμα. Με γενναία μέτρα στήριξης οδηγεί στρατηγικά τις καταναλώσεις σε αυτοκίνηση και θέρμανση και ψύξη κτηριακών υποδομών σε αμιγώς ηλεκτρικές επιλογές.
Το μερίδιο των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και των αντλιών θερμότητας δεν αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα αντίστοιχα με την αύξηση ενσωμάτωσης νέων ΑΠΕ και έτσι δημιουργήθηκε μία απόκλιση μεταξύ συνολικής παραγωγής και κατανάλωσης, η οποία γίνεται κυρίως αντιληπτή σε περιόδους υψηλής ηλιοφάνειας και χαμηλών καταναλώσεων. Αυτή η τάση ελπίζουμε να αναστραφεί, ενώ παράλληλα αναπτύσσεται στην Ελλάδα με γρήγορους ρυθμούς και ο κλάδος των Data Centers που θα αποτελέσει μία ακόμα σημαντική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας.
Ο εξηλεκτρισμός καταναλώσεων από ορυκτά καύσιμα και η προσθήκη νέων ευέλικτων ηλεκτρικών φορτίων θα μεγαλώσει μελλοντικά τη συνολική ηλεκτρική «πίτα» και σε συνδυασμό με την προσθήκη μπαταριών και επενδύσεων στην ανάπτυξη των δικτύων και των διασυνδέσεων, μπορούν τα φωτοβολταϊκά να αποτελέσουν την κύρια ενεργειακή πηγή.
