Οι πανηγυρισμοί για την κατάρρευση ενός αδιαμφισβήτητα βάναυσου καθεστώς ξεγελούν και η ιστορική εμπειρία άλλα δείχνει ως προς το επιχειρούμενο «rebranding» των τζιχαντιστών που έρχονται με τουρκική ώθηση στα ηνία της Συρίας. Πώς θα εξαργυρώσει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την πτώση Άσαντ και ποιες παγίδες κρύβει η επόμενη ημέρα. Ο διεθνολόγος Δρ. Αφεντούλης Λαγγίδης μιλά στο Liberal και την Ευαγγελία Μπίφη.
Η ιστορική εμπειρία επιτάσσει η Δύση να σταθεί εξαιρετικά επιφυλακτική έναντι της υπό διαμόρφωση διάδοχης κατάστασης στη Συρία επισημαίνει ο κ. Λαγγίδης, σημειώνοντας αναφορικά με τη μεταβατική περίοδο που ανοίγει με την Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS) και τον Αμπού Μοχάμαντ αλ-Τζολάνι στην πρωτοκαθεδρία πως ουδέν μονιμότερο του προσωρινού για τα δεδομένα της Μέσης Ανατολής. Το κεκαλυμμένο σήμερα πίσω από διακηρύξεις συμπεριληπτικότητας και μετριοπάθειας πραγματικό πρόσωπο των σουνιτών ισλαμιστών θα περιμένει να εμφανιστεί μετά την παγίωση του νέου καθεστώτος.
Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης:
Κύριε Λαγγίδη, χαιρετίζονται διεθνώς οι τίτλοι τέλους για ένα αιμοσταγές δικτατορικό καθεστώς και την μπααθική δυναστεία στη Συρία, όμως τι έπεται; Ντε φάκτο ηγέτης αναδεικνύεται ο Αλ-Τζολάνι. Πείθει ή θα έπρεπε να πείθει η επιχείρηση «εξευγενισμού» του προφίλ της τζιχαντιστικής οργάνωσης και του ιδίου;
Φαίνεται να πείθει πολλούς, και κυρίως όσους ακολουθούν το δυτικό τρόπο σκέψης, δηλαδή ότι θα υπάρχει κάποιο πεδίο συνεννόησης. Αλλά ξέρετε, σε αυτές τις περιπτώσεις και όχι μόνο στην περίπτωση του Αλ-Τζολάνι έχουμε πρόσωπα τα οποία έχουν εκπαιδευτεί, γαλουχηθεί, μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον και με ιδέες που από τη μία τους επιβάλλουν να είναι πιστοί στο βασικό στόχο που στην προκειμένη είναι φυσικά είναι η επέκταση της επικράτειας του Ισλάμ σε όλο τον κόσμο, όμως από την άλλη να κρατούν και ένα προφίλ που θα χαϊδεύει τα αυτιά, όπως λέμε, κυρίως Δυτικών αλλά και πολιτών της ίδιας τους της χώρας.
Υπό αυτή την έννοια, ο Αλ-Τζολάνι επέλεξε και αυτός, και αυτός το τονίζω, μία επικοινωνιακή τακτική για να καθησυχάσει ορισμένους κύκλους στη Δύση. Όσον αφορά τον ίδιο, στέκομαι σε δύο στοιχεία, μεταξύ πολλών. Το Αλ-Τζολάνι, το nom de guerre που χρησιμοποιεί προέρχεται από το Γκολάν· είναι η αραβική εκφορά του όρου για τα υψώματα του Γκολάν, κάτι το οποίο υποδηλώνει όχι απλά και την καταγωγή του, αλλά και τι κρύβεται ως πρόθεση πίσω από την επιλογή του συγκεκριμένου «πολεμικού» ονόματος.
Το οποίο όνομα τώρα το εγκαταλείπει «επιστρέφοντας» στο κανονικό του όνομα Αχμέντ Χουσεΐν αλ-Σάαρα. Από επικηρυγμένος τζιχαντιστής, τώρα «πολιτικός ηγέτης» προσδοκώντας στην αποδοχή της Δύσης;
Ναι, το εγκαταλείπει θεωρώ για να χαϊδέψει αυτιά, σε αυτή την περίπτωση και των Ισραηλινών. Να μην δώσει την εντύπωση ότι «φέρνει» κάτι που θα πρέπει να φοβούνται στη συνέχεια. Αλλά, το τονίζω δεν είναι ο πρώτος που το κάνει. Επειδή γίνεται πολύς λόγος ότι το 2016 υποτίθεται διέκοψε όλες τις σχέσεις με το Ισλαμικό Κράτος και την Αλ Κάιντα, δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Ο Αλ-Τζολάνι έχει γεννηθεί στη Σαμάρα του Ιράκ. Ήταν πνευματικό παιδί του Αλ-Ζαουάχρι, ο οποίος ανέλαβε μετά τη δολοφονία του Οσάμα μπιν Λάντεν. Στη συνέχεια διέρρηξε τις σχέσεις με τον Αλ-Μπαγκντάντι, ο οποίος ανέλαβε την ηγεσία του ISIS.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν υπάρχουν μόνο προσωπικές αντιπάθειες, φυσικά υπάρχουν και ιδεολογικές διαφορές ιδίως όσον αφορά τον τρόπο που πρέπει να επεκταθεί η εξουσία -εάν θα είναι η πρώτη, απευθείας κίνηση το χαλιφάτο ή εάν θα ακολουθηθεί άλλος δρόμος, και εν πάση περιπτώσει με ποιο τρόπο θα υλοποιηθεί ο απώτατος στόχος, ο οποίος είναι κοινός σε όλους: η απαλλαγή από τις δυτικές αξίες στο σύνολό τους και κατά δεύτερο λόγο με ποιο τρόπο θα επιτευχθεί αυτό -πού θα φτάσουμε και με ποιο τρόπο θα φτάσουμε εκεί.
Είναι παράμετροι που επιλέγω να αναφέρω για να αναδείξω την επιφυλακτικότητα που ούτως ή άλλως θα πρέπει να χαρακτηρίζει όλους. Και τη Δύση συνολικά και εμάς τους Έλληνες γιατί είμαστε και ιδιαίτερα ευεπίφοροι σε μηνύματα τύπου ‘θα τα βρούμε, δεν είναι και τόσο φανατικός’ κλπ.
Σας επισημαίνω ως δεύτερο στοιχείο την αραβική λέξη «taqiyya» που υποδηλώνει δύο πράγματα: είναι το κάλυμμα της κεφαλής, το ισλαμικό σκουφάκι, όπως λέμε, όπως είναι και το εβραϊκό κιπά, αλλά ταυτόχρονα σημαίνει η κάλυψη, δηλαδή να μην αποκαλύπτεται η πραγματική ταυτότητα και τα προσωπικά πιστεύω έτσι ώστε να μην τεθεί σε κίνδυνο η προσωπική ακεραιότητα και ασφάλεια του καθενός. Υποτίθεται αυτή η έννοια υπάρχει μόνο στους σιίτες. Όμως, τις τελευταίες δεκαετίες και όχι μόνο έχουμε χιλιάδες παραδείγματα σουνιτών που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν ή εκπαιδεύτηκαν στη Δύση και έκρυβαν τις πραγματικές τους προθέσεις και τελικά αποδείχθηκαν τρομοκράτες. Αυτό σημαίνει ότι και ο Αλ-Τζολάνι, όπως και χιλιάδες πριν από αυτόν και μετά από αυτόν, μπορούν να κρύβουν τις πραγματικές του πεποιθήσεις και προθέσεις. Εκεί είναι, λοιπόν, που πρέπει να σταθούμε και να μην βλέπουμε ότι τυπικά ισχύει η «taqiyya» μόνο για τους σιίτες μουσουλμάνους. Στην πράξη εκατοντάδες τρομοκράτες ήταν σουνίτες και έκρυβαν πάρα πολύ καλά τις πραγματικές τους προθέσεις. Όπως και ο ίδιος ο Οσάμα μπιν Λάντεν που ανήκε σε σαουδαραβική οικογένεια ελίτ, αλλά κατέληξε στην άλλη πλευρά.
Συνεπώς η Δύση πρέπει να είναι εξαιρετικά επιφυλακτική αναμένοντας δείγματα γραφής. Πώς βλέπετε αυτή τη μεταβατική κυβέρνηση που επίκειται να συγκροτηθεί;
Είμαι εκ φύσεως επιφυλακτικός, αλλά εδώ μιλάμε με ιστορικά γεγονότα και μιλά η εμπειρία όσον αφορά το χειρισμό και την αντιμετώπιση ανάλογων προσώπων. Ο Αλ-Τζολάνι θεωρώ θέλει να καθησυχάσει και φυσικά να μην προκαλέσει άμεσα αντιδράσεις. Θα ήταν τρελός πριν παγιωθεί το ίδιο το καθεστώς να μην φυλάει τα νώτα του και να αποκαλύψει από τώρα τις πραγματικές του προθέσεις, είτε προς το Ισραήλ, είτε προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, είτε προς οποιαδήποτε πλευρά. Δίνω λίγες πιθανότητες σε κάποια άλλη εξήγηση.
Δεν έχουμε καν αντιληφθεί πόσο σχετική είναι αυτή η έννοια της μεταβατικής κυβέρνησης για χώρες όπως η Συρία. Μεταβατική κυβέρνηση σε αυτή την περίπτωση αλλά και τη Μέση Ανατολή ευρύτερα σημαίνει και κάτι το οποίο θα μπορούσε να είναι ουδέν μονιμότερο του προσωρινού. Μπορεί να συμπεριλάβει ο Αλ-Τζολάνι στην πρώτη του κυβέρνηση, τη μεταβατική όπως αποκαλείται, άτομα που δεν θα προκαλέσουν αντιδράσεις, αλλά σας θυμίζω ξανά την ιστορική εμπειρία. Στην Ισλαμική Επανάσταση, όταν ανετράπη ο Σάχης και επανήλθε ο Χομεϊνί, οι πρώτες κυβερνήσεις συμπεριλάμβαναν και άτομα που ήταν μεν αντίπαλα προς τον Σάχη αλλά δεν ήταν ισλαμιστές. Και μέσα σε δύο χρόνια, εξαφανίστηκαν όλοι -και φυσικώς. Σε άλλες περιπτώσεις είχαμε μεταβατικές υποτίθεται κυβερνήσεις που τελικά ήταν απλά και μόνο ένα προσωπείο για να εξασφαλιστεί η αρχική σταθερότητα που χρειάζεται κάθε καθεστώς.
Είναι νεοπαγές το καθεστώς αυτό και επίσης ξεγελάει ο πανηγυρισμός. Το αιμοσταγές του χαρακτήρα του καθεστώτος του Μπασάρ αλ-Άσαντ και του πατρός του φυσικά είναι δεδομένο και εξαφάνισε ισλαμιστές από τη Χομς χρόνια και δεκαετίες πριν. Και το ίδιο περίπου συμβαίνει με σχεδόν όλα τα καθεστώτα παρόμοιου χαρακτήρα. Είναι αυταρχικά, απολυταρχικά και δεν διστάζουν να θέσουν υπό την κόψη του ξυραφιού τον μέσο πολίτη, τον οποιοδήποτε αντίπαλο. Άρα δεν ήταν εγγενές χαρακτηριστικό. Ο Μπασάρ αλ-Άσαντ δεν ήταν εκείνος που καταδίωξε όλες τις υπόλοιπες θρησκευτικές δοξασίες. Ήταν αρκετά ανεκτικός, αλλά και ο ίδιος είχε ένα θρησκευτικό υπόβαθρο όντας αλαουίτης που φυσικά συνέβαλε στην ανατροπή του. Δε σημαίνει ότι το νέο καθεστώς είναι καλύτερο όσον αφορά το αίμα που χύθηκε ή θα χυθεί από το προηγούμενο.
Η ανατροπή Άσαντ ήλθε από έναν συνασπισμό ετερόκλητων ομάδων που ενώθηκαν απέναντι στον κοινό εχθρό, τον Μπασάρ αλ-Άσαντ, με τουρκικό «δάκτυλο». Και σαφώς η Τουρκία έχει αναδειχθεί σε σημαντικό, αν όχι τον σημαντικότερο, ξένο παράγοντα στη Συρία. Είναι εγγυημένη όμως και στην επόμενη ημέρα η συνύπαρξή τους; Ή Άγκυρα έχει παροτρύνει τις ομάδες της συριακής «αντιπολίτευσης» να ενωθούν, αποφεύγοντας θριαμβολογίες. Απηχούν κάποια ανησυχία οι σχετικές δηλώσεις του Χακάν Φιντάν;
Επειδή αναφέρετε τον Χακάν Φιντάν, λίγα χρόνια πριν, δηλαδή μετά την αραβική άνοιξη και την εμφάνιση του ISIS/ISIL, είχαμε αν θυμάστε πληροφορίες όσον αφορά τον ρόλο των τουρκικών υπηρεσιών, των οποίων τότε ήταν επικεφαλής ο Χακάν Φιντάν, για ολόκληρα κοντέινερ τα οποία περάσανε τη μεθόριο γεμάτα με πολεμικό εξοπλισμό για τους αντάρτες, τους φανατικούς τους τρομοκράτες. Υπήρχαν επίσης πληροφορίες για τις διόδους εισόδου εξόδου και εισόδου προς την Ευρώπη και τη Δύση μέσω τουρκικού εδάφους και κυρίως μέσα από την Κωνσταντινούπολη. Ο ρόλος του Χακάν Φιντάν, ιδίως εκείνη την περίοδο, αλλά νομίζω και στη συνέχεια, παραμένει ένας ρόλος αρκετά σκοτεινός, και παρά το γεγονός ότι τώρα πλέον μιλάει για προσπάθεια για να τηρηθούν οι ισορροπίες και να μην χυθεί άλλο αίμα -νομίζω ότι αυτό θα έκανε και οποιοσδήποτε. Δεν θα υπήρχε κανείς που θα έβγαινε ανοικτά ότι στηρίζει τον έναν ή τον άλλον αυτή τη στιγμή.
Άρα λοιπόν πάμε και στο άλλο κομμάτι, ότι είναι όντως ένας ετερόκλητος σχηματισμός. Πρώτος στόχος ήταν η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ. Αυτό έγινε. Μέχρι στιγμής -κρατήστε τις λέξεις- έγινε αναίμακτα. Δηλαδή, δεν υπήρξαν αντίποινα προς του αλαουίτες κλπ. Αλλά ένας ακόμα κοινός εχθρός είναι οτιδήποτε υποτίθεται ότι απειλεί τον ενιαίο σουνιτικό χαρακτήρα της Συρίας. Και μάλιστα με εθνοτικό υπόβαθρο. Άρα, αυτό μας οδηγεί στη σκέψη ότι το επόμενο βήμα μπορεί να είναι οι Κούρδοι. Εδώ έχουμε κάτι ακόμη πολύ πιο σημαντικό: Οι Κούρδοι δεν ελέγχουν απλά έδαφος. Ελέγχουν πλουτοπαραγωγικές πηγές, δηλαδή οι πετρελαιοπηγές βρίσκονται στα βορειοανατολικά της Συρίας. Αυτό είμαι σίγουρος ότι είναι στην επόμενη σκέψη των ανταρτών του συνασπισμού αυτού. Δηλαδή, ναι μεν οι Κούρδοι βγήκαν και δήλωσαν ικανοποιημένοι για την ανατροπή του Άσαντ, αλλά νομίζω ότι οι ίδιοι είναι πάρα πολύ πιο επιφυλακτικοί από ό,τι δηλώνουν. Το ξέρουν και οι ίδιοι ότι είναι επισφαλές, γιατί δεν είναι μόνο οι Σύροι αλλά είναι και οι Τούρκοι οι οποίοι θέλουν την εξαφάνιση των κουρδικών δυνάμεων ή την αφομοίωσή τους.
Εκτιμάτε ότι υπάρχει κίνδυνος να δούμε την Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ και τον αμιγώς υποστηριζόμενο από την Άγκυρα Ελεύθερο Συριακό Στρατό και άλλες δυνάμεις να καταλήξουν να συγκρούονται για το ποιος θα έχει το πάνω χέρι;
Άμεσα όχι. Και αυτό εξαρτάται και από τη χρονική συγκυρία. Ξέρετε, η όλη εκστρατεία ξεκίνησε μέσα σε μία περίοδο μεταβατική στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι που επηρεάζει και την Τουρκία. Αυτό το -εντός και εκτός εισαγωγικών- κενό εξουσίας, το λεγόμενο «transitional period» στην Αμερική, δεν αλλάζει εντελώς τα δεδομένα, αλλά όποτε έχουμε πολιτική αν θέλετε ανακατάταξη, όχι αναταραχή απαραίτητα, συμβαίνουν γεγονότα. Και ιστορικά, θυμηθείτε τι έγινε το 1974. Τότε η εισβολή έγινε στην περίοδο του σκανδάλου Watergate, όπου όλοι είχαν λόγο από την Αμερική και κανένας δεν λάμβανε τις αποφάσεις. Δηλαδή η πραγματική εξουσία ήταν στα χέρια προσώπων, συγκεκριμένα ήταν ο Κίσινγκερ, όμως δεν ήταν ο πρόεδρος, ήταν απλά ο υπουργός Εξωτερικών. Θέλω να πω ότι οποιαδήποτε μεταβατική περίοδος είναι ευνοϊκή για να μην υπάρχουν αντιδράσεις. Η κυβέρνηση Μπάιντεν ήταν «περιβόλι». Δεν υπήρχε περίπτωση να αντιδράσει. Όπερ και εγένετο. Δεν έγινε τίποτα. Δεν είδαμε τίποτα. Ούτε πλήγματα, ούτε καν περαιτέρω ενίσχυση των κουρδικών δυνάμεων. Το timing είναι πολύ σημαντικό. Και το timing μετράει και στην περίπτωση αυτού που είπατε, δηλαδή αν θα έχουμε άμεσες προστριβές μεταξύ αυτών των δύο κύκλων. Αν θα γίνει τώρα; Νομίζω όχι. Αλλά δοθείσης ευκαιρίας θα γίνει. Η στόχευση δεν έχει αλλάξει. Είναι δηλαδή μία ενιαία Συρία -φαντάζομαι ενιαία, ίσως δοθεί ένα κομμάτι στην Τουρκία, θα δούμε τι θα γίνει- αλλά μία ενιαία Συρία με κυρίαρχο στοιχείο το σουνιτικό Ισλάμ και όχι του Κούρδους, όχι τους Αλαουίτες, όχι του Δρούζους κ.ο.κ.
Τι αναμένουμε τώρα από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν;
Αυτό που θα κάνει σίγουρα είναι να υιοθετήσει μία ρητορική ότι «εμείς υπήρξαμε σταθεροποιητικός παράγοντας για τη Δύση και ότι εξακολουθείτε να με χρειάζεστε πολύ περισσότερο από όσο εμείς σας χρειαζόμαστε για να συνεχίσουμε να παίζουμε αυτό τον ρόλο μιας κατ’ όνομα χώρας του ΝΑΤΟ, η οποία βρίσκεται στην περιοχή της Μέσης Ανατολής». Θα το εκμεταλλευτεί όσο δεν πάει άλλο. Αν δείτε μάλιστα και το έγγραφο που διέρρευσε και στις ελληνικές πηγές θα καταλάβετε. Αναφέρονται όλα αυτά. Επικοινωνιακή καμπάνια, δηλαδή επικοινωνιακή καταιγίδα που θα κρύβουν τις πραγματικές προθέσεις.
Θα του «βγει» όλο αυτό δείχνοντας ότι κατάφερε να επιβάλλει μια ειρήνη και να στείλουμε πρόσφυγες πίσω. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες, εκατομμύρια πρόσφυγες. Άρα, «στηρίξτε μας περισσότερο εσείς οι Ευρωπαίοι για να συνεχίσουμε να το κάνουμε αυτό».
Υπάρχουν πληροφορίες ότι ήδη κάποιοι Σύροι πρόσφυγες αρχίζουν να επιστρέφουν από τη Γερμανία και την Τουρκία, ενώ ήδη η μία ευρωπαϊκή χώρα μετά την άλλη «παγώνουν» την εξέταση αιτημάτων ασύλου. Είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε ότι οι πρόσφυγες θα επιστρέψουν;
Πληροφορίες είναι αυτές. Είναι δηλώσεις προθέσεων. Οι περισσότεροι από αυτούς που εγκατέλειψαν τη Συρία και έχουν εγκατασταθεί στην Ευρώπη δεν είναι απαραίτητα πολιτικοί πρόσφυγες. Κατ' ουσίαν είναι οικονομικοί μετανάστες. Αναζήτησαν έναν καλύτερο τρόπο ζωής. Δεν θα λειτουργήσουν αυτοματισμοί. «Τέλειωσαν όλα, φύγετε πίσω»… Νομίζω ότι όλα αυτά είναι προθέσεις. Θα δούμε τι θα γίνει. Θα δούμε τους αριθμούς. Γιατί ξέρετε, άλλο είναι οι δηλώσεις και άλλο είναι τα νούμερα.
Πώς μεταφράζονται τα γεγονότα στη Συρία για τη νέα ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή;
Το κύριο ζητούμενο είναι όχι μόνο τι θα συμβεί στο εσωτερικό της Συρίας, αλλά τι θα γίνει και στην περίπτωση άλλων χωρών. Αυτό το μοντέλο που «βγαίνει» από την εξέγερση αυτών των δυνάμεων σημαίνει ότι μπορούν να αντιδράσουν και κατά της Δύσης. Έγινε στο Ιράν. Πέτυχε η επανάσταση και ήταν φωτεινό παράδειγμα για πολλούς. Πέτυχε στο Αφγανιστάν με τους Ταλιμπάν. Επίσης φωτεινό παράδειγμα για πολλούς. Τι θα γίνει αν επικρατήσει ως μοντέλο και για άλλους, οι οποίοι θέλουν να απαλλαγούν από τα δικά τους καθεστώτα, στον αραβικό και μεσανατολικό χώρο; Μήπως πρέπει να ανησυχούν και άλλα καθεστώτα από αυτή την εξέλιξη; Φαντάζομαι το ξέρουν. Δεν είναι τόσο αφελείς. Δηλαδή πανηγυρίζουν όλοι για τις ελευθερίες που ήρθαν στη Συρία. Κανείς δεν το κάνει νομίζω. Τι γίνεται επίσης στην περίπτωση της Ρωσίας. Η Ρωσία είναι μεγάλη χαμένη. Το Ιράν είναι ο μεγαλύτερος ηττημένος. Έχασε τον Λίβανο, δηλαδή τη Χεζμπολάχ, και έχασε τώρα τη Συρία. Το μόνο που έχει μείνει από τον λεγόμενο «άξονα της αντίστασης» είναι οι Χούθοι και αυτοί νομίζω δεν θα αργήσει να έρθει η σειρά τους. Και το Ιράκ βεβαίως που είναι τριχοτομημένο. Βορράς Κούρδοι, μέσω σουνίτες και Νότος σιίτες. Είναι ένα μωσαϊκό που μπορεί να ανακατευτεί ξανά με αυτό που έγινε στη Συρία ως παράδειγμα. Μία οργάνωση που συνασπίστηκε με άλλες και ανέτρεψαν ένα καθεστώς 53 ετών. Είναι κάτι που έστω και συμβολικά επηρεάζει πολλούς και ιδίως φανατικούς ή αναποφάσιστους. Κάποιος μπορεί να πάρει την απόφαση επειδή «ναι, έγινε και πέτυχε».
Και βάσει όσων αναφέρετε ποιες χώρες πρέπει να ανησυχούν πιο πολύ;
Ο Λίβανος, το Ιράκ, η Ιορδανία και πάνω από όλα ανησυχούν και οι Ισραηλινοί. Είχαμε τις πρώτες αντιδράσεις. Δύο ημέρες πριν πέσει η Δαμασκός, οι Ισραηλινοί είχαν μετακινήσει δυνάμεις στο Γκολάν και μία μέρα μετά είχαμε πλήγματα, τα οποία έφτασαν μέχρι και τα προάστια της Κουνέιτρα. Η Κουνέιτρα είναι η πρώτη πόλη την οποία συναντά κανείς από τα Υψώματα στη Δαμασκό. Η Δαμασκός είναι ορατή από τα Υψώματα του Γκολάν. Σε αυτήν έχουν αποσταλεί ισραηλινές δυνάμεις για να ελέγξουν αποθήκες με πυρομαχικά και άλλο υλικό, το οποίο θα μπορούσε να καταλήξει στα χέρια των αντικαθεστωτικών.
Το Ισραήλ θα πρέπει να αποφασίσει και τι θα κάνει με τους Κούρδους. Δηλαδή, εάν θα στηρίξει τους Κούρδους ή αν θα συμβιβαστεί, πιστεύοντας ότι θα τα βρει με το νέο καθεστώς. Υπάρχουν κύκλοι στο Ισραήλ, οι οποίοι πιστεύουν ότι μπορούν να τα βρουν με τους ισλαμιστές. Εγώ αμφιβάλλω…
Σε αυτό το πλαίσιο, μένει να δούμε αν ο Τραμπ θα αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις ή θα στηρίξει τους Κούρδους. Η Τουρκία κινήθηκε δίχως να γνωρίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες;
Περιμένουμε να δούμε αν ο Ντόναλντ Τραμπ θα μειώσει το ίχνος της αμερικανικής παρουσίας. Πόσο ακόμα όμως; Και πόσο ακόμα βολικά; Δηλαδή χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η αμερικανική παρουσία συνολικά στη Μέση Ανατολή. Αν φύγουν εντελώς από τη Συρία, δεν χάνουν μόνο τις πετρελαιοπηγές, αλλά χάνουν τον συμβολισμό της παρουσίας τους στη Μέση Ανατολή.
Η Τουρκία από τη μία υιοθέτησε μια ρητορική πολύ επιδέξια. Μέχρι και την τελευται στιγμή ο Ερντογάν υποτίθεται καλούσε τον Μπασάρ αλ Άσαντ να συνομιλήσουν και στη συνέχεια είπε ότι αυτός φταίει γιατί δεν συνομιλούσε με την Τουρκία. Δηλαδή έφταιξε που «έπεσε» επειδή δεν μίλησε με την Τουρκία. Αλλά νομίζω ότι οι πραγματικές προθέσεις κρύβονται πολύ μακριά από αυτά που έλεγε. Δεν επεδίωκε πραγματικά την προσέγγιση, αλλά ετοίμαζε ουσιαστικά παράλληλα και το λεγόμενο «σχέδιο Β», το οποίο μάλλον ήταν το «σχέδιο Α». Εδώ είναι ένα ερώτημα. Δεν το θέτω με απόλυτο τρόπο, αλλά μπορεί να ήταν και αυτό. Το κατά πόσο γνώριζαν οι Αμερικανοί: σίγουρα γνώριζαν, όχι από τουρκική πληροφόρηση, από δικές τους πηγές. Το πώς αντέδρασαν όμως το ξέρουμε από την πράξη. Ουδέν κρυπτόν ιδίως στην περίπτωση της Συρίας και η βόρεια Συρία δεν προσφέρει και πολλές δυνατότητες για κάλυψη των δυνάμεων. Πιστεύω ότι οι Αμερικανοί θα μπορούσαν να έχουν ενημερωθεί για το τι ετοιμάζεται. Η τουρκική ηγεσία νομίζω δεν τους πληροφόρησε τους Αμερικανούς. Αυτή είναι η δική μου εκτίμηση.
Και αν ο Άσαντ είχε τελικά αποφασίσει να μιλήσει στον Ερντογάν, θα θα είχαμε αυτή την κατάληξη;
Δεν νομίζω να είχαμε αυτή την κατάληξη. Και εξαρτάται και με ποιους όρους. Ο Μπασάρ αλ Άσαντ δεν αρνήθηκε συνάντηση. Αλλά αρνούνταν το περιεχόμενο της συνάντησης. Στη Μόσχα, αν θυμάστε, ο Βλαντιμίρ Πουτιν είχε προφερθεί να δώσει κοινό τραπέζι για συνομιλίες, αλλα αυτό που ζητούσε ο Ερντογάν ήταν ουσιαστικά η παγίωση της τουρκικής εξουσίας σε αυτή τη ζώνη ασφαλείας που δημιούργησαν οι Τούρκοι στη βόρεια Συρία, κάτι που ήταν απαγορευτικό για τον Άσαντ. Ήταν απαγορευτικό και για έναν επιπλέον ιστορικό λόγο. Η επαρχία Χατάι ήταν επαρχία της συνολικής, μεγάλης Συρίας επί γαλλικής εντολής η οποία περιελάμβανε και τον Λίβανο. Δόθηκε επίσημα το 1939 στην Τουρκία. Αυτό επιβάρυνε τις πολιτικές σχέσεις των δύο πλευρών επί γενιές. Οι Σύροι πολύ απλά δεν «χώνεψαν» ότι η Τουρκία τους απέσπασε ένα κομμάτι της δικής τους επικράτειας.
Διακρίνετε, τέλος, κίνδυνο αναβίωσης της τζιχαντιστικής απειλής σε αυτό το ρευστό και αβέβαιο σκηνικό; Ήδη βομβάρδισαν οι Ηνωμένες Πολιτείες θέσεις του Ισλαμικού Κράτους.
Εκτιμώ ότι αυτά είναι προληπτικά πλήγματα για να δώσουν το στίγμα ότι «ναι με έγιναν όλα αυτά, αλλά μην προχωρήσετε περαιτέρω». Νομίζω ότι αυτό είναι το σκεπτικό των Αμερικανών και πάνω στο οποίο θα κινηθούν και το επόμενο διάστημα, μέχρι και την ανάληψη της εξουσίας από τον Τραμπ.
Ο Αφεντούλης Λαγγίδης είναι Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων, διδάσκων στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είναι επίσης εξωτερικός επιστημονικός συνεργάτης του ΙΔΙΣ.
