Το τι σηματοδοτεί η απόφαση της κυβέρνησης να ανοίξει την πόρτα εισόδου των δυνητικών κοιτασµάτων του Νότιου Κρητικού Πελάγους στη Chevron αναλύει σε συνέντευξή του στο Liberal, ο Καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Δρ. Θεόδωρος Τσακίρης.
Τονίζει γιατί η συγκεκριμένη εξέλιξη αποτελεί ορόσημο για το εθνικό πρόγραµµα εξερεύνησης και παραγωγής υδρογονανθράκων και πώς δημιουργείται μια «ασπίδα» για τα κυριαρχικά μας δικαιώματα.
Κάνοντας μια αναδρομή στα βήματα που έχουν γίνει στο story των υδρογονθράκων στη χώρα, σκιαγραφεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των συγκεκριμένων περιοχών, εξηγώντας ποια είναι τα επόμενα στάδια που ακολουθούν.
Συνέντευξη στη Μαργαρίτα Ασημακοπούλου
Κύριε Τσακίρη, το ενδιαφέρον της αμερικανικής Chevron για έρευνες σε δύο οικόπεδα νοτίως της Κρήτης φέρνει νέα δεδομένα. Τι σηματοδοτεί αυτό για τη χώρα μας;
Αρχικά, η γεωπολιτική της ενέργειας είναι ένας μοχλός κυβερνητικής πρακτικής, η οποία μπορεί να προκαλέσει συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού συμφέροντος για να μπορέσει να εξυπηρετήσει κάποιους ευρύτερους σκοπούς. Αυτό είναι μια πρακτική η οποία ακολουθείται ασχέτως από τη δομή οργάνωσης της εσωτερικής οικονομίας ενός κράτους, οι πρώτες διδάξασες είναι οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής εδώ και πολλά χρόνια. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου, μια από τις πιο φιλελεύθερες οικονομίες του πλανήτη δεν δίστασε ποτέ να χρησιμοποιήσει κρατικά μέσα προκειμένου να κατευθύνει συγκεκριμένα επιχειρηματικά συμφέροντα προς συγκεκριμένες επιλογές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τρόπος με τον οποίο η αμερικανική εξωτερική πολιτική εδραίωσε και χρησιμοποίησε το σύστημα των λεγόμενων «επτά αδελφών» που ήταν το ολιγοπώλιο των εταιρειών, οι οποίες και ήλεγχαν για περίπου 30 χρόνια το μεγαλύτερο κομμάτι της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου, καθορίζοντας κατά τρόπο, σχεδόν αποκλειστικό, τις τιμές, από τα τέλη δεκαετίας το ’40 μέχρι και λίγο πριν το 1973. Αυτό το σύστημα δεν θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει χωρίς την άμεση ή έμμεση επίπτωση της αμερικανικής διπλωματικής πρακτικής, παρά το γεγονός ότι η ίδια η αμερικανική κυβέρνηση ουδέποτε παρενέβη για να αποκτήσει τον έλεγχο των συγκεκριμένων εταιρειών, ούτε στο διοικητικό της συμβούλιο ούτε στο μετοχικό της κεφάλαιο.
Αυτό το οποίο γίνεται τώρα, λοιπόν, με τη Chevron είναι ότι μοχλεύεται το ενδιαφέρον μιας μεγάλης πετρελαϊκής εταιρείας, της τρίτης μεγαλύτερης στον κόσμο, μετά και το ενδιαφέρον που έχει δείξει κι ένας από τους μεγαλύτερους ανταγωνιστές της, η ExxonMobil. Οπότε, ο τρόπος με τον οποίο γίνεται αυτή η κίνηση είναι σημαντικός διότι αφενός επιβεβαιώνει και το ενδιαφέρον που υπάρχει για την περιοχή, στο νότιο κρητικό πέλαγος και πρέπει να χρησιμοποιούμε τον όρο αυτό—και όχι «λυβικό» μετά την αμφισβήτηση των αυτονόητων κυριαρχικών μας δικαιωμάτων από την κυβέρνηση της Τρίπολης.
Θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι ο όρος «τουρκολιβυκό» μνημόνιο στην πραγματικότητα δεν είναι σωστός, διότι δεν ήταν το σύνολο του λιβυκού κράτους το οποίο συναίνεσε στη συγκεκριμένη οριοθέτηση. Ήταν μια κυβέρνηση, μέρους του συγκεκριμένου κράτους, η οποία δεν είχε καν το νόμιμο δικαίωμα να προχωρήσει σε μια τέτοια συμφωνία, ασχέτως του τι περιελάμβανε. Δεν είχε τη νομιμοποίηση να κάνει τέτοια συμφωνία το 2019 η συγκεκριμένη κυβέρνηση, ούτε και η παρούσα το έχει.
Οπότε, από τη μια επιβεβαιώνεται το γεωλογικό ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη περιοχή, αν και ακολουθούν πολύ συγκεκριμένα βήματα ωρίμανσης των συγκεκριμένων περιοχών, τα οποία μένει να δούμε στη συνέχεια. Από την άλλη, μας δίνουν την ευκαιρία να αντιμετωπίσουμε το σοβαρότατο γεωπολιτικό πρόβλημα που έχουμε στη συγκεκριμένη περιοχή και το οποίο δημιουργήθηκε λόγω της προαναφερθείσας παράνομης συμφωνίας, με την οποία η Τουρκία και η κυβέρνηση της Τρίπολης οριοθέτησαν μια τεράστια θαλάσσια ζώνη, η οποία καλύπτει το σύνολο του Νότιου Κρητικού Πελάγους ως τμήμα πιθανών λιβυκών διεκδικήσεων. Επικαλύπτει, μάλιστα, το σύνολο σχεδόν της ζώνης, η οποία οριοθετήθηκε ως ελληνική διεκδίκηση με το νόμο 4001/ 2011, ο οποίος είχε περάσει επί υφυπουργείας Μανιάτη και άνοιξε τον δρόμο για τα δικά μας βήματα κυριαρχικών δικαιωμάτων σε μια περιοχή που ωστόσο δεν έχει υπάρξει οριοθέτηση. Από άποψη νομικών τίτλων, η περιοχή η οποία έχει οριοθετηθεί στα ανατολικά της Κρήτης μέχρι και τον 27ο μεσημβρινό που περίπου τέμνει στο ήμισυ τη Ρόδο, η οποία είναι συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο, έχει πολύ ισχυρότερους τίτλους σε σχέση με τη μονομερή διεκδίκηση που βρίσκεται στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος.
Το παράδοξο είναι ότι στη συγκεκριμένη περιοχή έχουμε ενασκήσει συστηματικά κυριαρχικά δικαιώματα εδώ και πάρα πολλά χρόνια, από το 2012 κιόλας όταν έγιναν τα πρώτα σεισμογραφικά, μικρής ποιότητας μεν, αλλά ικανά να προκαλέσουν το ενδιαφέρον διεθνών πετρελαϊκών εταιρειών. Μέχρι και τα αποκλειστικά σεισμικά που έκανε το 2022-2023 η Exxon προκειμένου να αποκτήσει στόχους προς γεώτρηση, εντελώς διαφορετικής ποιότητας και πολύ μεγαλύτερης αξίας.
Υπάρχει, λοιπόν, μια συστηματικοποίηση, η οποία έρχεται και εδραιώνεται στην συγκεκριμένη περιοχή με και «κλειδώνει» όλο το κομμάτι εκείνο που δυνητικά θα μπορούσε να διεκδικηθεί από τη Λιβύη. Μάλιστα, είναι κάτι που έχει διεκδικηθεί ξανά στο παρελθόν. Διότι αν κοιτάξετε στην ιστορία, μένουν όλοι στο λεγόμενο «τουρκολιβυκό» μνημόνιο αλλά θυμηθείτε τι διεκδικούσαν οι Λίβυοι επί Καντάφι θεωρώντας ότι ο κόλπος της Σύρτης θα πρέπει να είναι ανοιχτός φτάνοντας σε σημείο τη δεκαετία του 2000 να δημοσιεύσει γύρους παραχωρήσεων οι οποίες φτάνανε μέχρι και τη Γαύδο. Οπότε, θα πρέπει να εξετάσουμε το όλο θέμα σε σχέση και με την αρχική αυτή ιστορική διεκδίκηση της Λιβύης στις συγκεκριμένες περιοχές.
Οπότε, η εν λόγω εξέλιξη είναι πολύ σημαντική ως γεγονός γιατί όχι μόνο δείχνει πόσο πιο πλεονεκτική είναι η θέση μας σε σχέση με αυτό που διεκδικούσε η Λιβύη επί Καντάφι αλλά και το γεγονός ότι μια εβδομάδα πριν ανακοινωθούν τα τεμάχια αυτά (νοτίως και νοτιανατολικώς της Κρήτης) έχουμε και την οριοθέτηση των αντίστοιχων διεκδικήσεων από την πλευρά της Λιβύης, τα οποία σέβονται τη γραμμή οριοθέτησης του 2011, γιατί από την άλλη πλευρά υπάρχει και η Exxon. Δεν αποφάσισαν, δηλαδή, ξαφνικά να σεβαστούν το διεθνές δίκαιο το οποίο και παραβίασαν, είδαν πολύ απλά ότι τα συμφέροντά τους έχουν να συγκρουστούν με αυτά της Exxon.
Κι αυτό εννοώ όταν λέω ότι πρόκειται για μια επιτυχή γεωπολιτική μόχλευση για την εξυπηρέτηση των εθνικών διεκδικήσεων.
Κι όσον αφορά την απάντηση που αναμένουμε σε λίγους μήνες από την Exxon για πιθανή γεώτρηση;
Αναμένουμε, πράγματι, την ανακοίνωση της εταιρείας για το αν θα κάνει γεώτρηση, αν δηλαδή τα στοιχεία που έχει συλλέξει και η ανάλυση που έχει κάνει για τις συγκεκριμένες περιοχές σε σχέση και με τους παράγοντες που σχετίζονται με το κόστος της γεώτρησης, την αξία του δυνητικού κοιτάσματος όταν αυτό θα βρεθεί, ωριμάσει και παραχθεί.
Αν όλα αυτά, λοιπόν, συναινούν στο να παρθεί η τελική επενδυτική απόφαση για να πάμε για εξερευνητική γεώτρηση. Από τη στιγμή που θα έχουμε θετική απάντηση είτε για τη μία είτε και για τις δύο περιοχές, το οποίο το εύχομαι, πλέον θα μπούμε στο χρονοδιάγραμμα για τη διαδικασία της γεώτρησης που είναι και η τελική φάση της άδειας εξερεύνησης.
Η Exxon είναι, λοιπόν, πολύ πιο κοντά τόσο στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος όσο και στο Ιόνιο στο να φτάσει στο στάδιο της γεώτρησης.
Αναφορικά με τα διαθέσιμα δυνητικά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα; Δώστε μας μια εικόνα για τη διαδικασία και τα βήματα μέχρι να φτάσουμε σε αυτά.
Καταρχάς θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη η διάκριση του τι σημαίνει κοίτασμα και τι απόθεμα. Κοίτασμα δεν ξέρει κανείς ότι διαθέτει μέχρι να γίνει η γεώτρηση και είναι κάτι που πρέπει να είναι εκμεταλλεύσιμο. Το πρώτο πράγμα που θα δώσει μια εταιρεία ως αποτέλεσμα της γεώτρησης είναι ένα εύρος κοιτασμάτων. Ο χαμηλότερος αριθμός του όγκου του κοιτάσματος είναι εκείνο που είναι πιο πιθανό να επιβεβαιωθεί, εκείνο που έχει το μεγαλύτερο ποσοστό πιθανότητας εκμεταλλευσιμότητας, μια πρώτη γεώτρηση εκτίμησης.
Σε συνέχεια αυτού, θα έρθει μια δεύτερη γεώτρηση, η οποία επιβεβαιώνει την πρώτη, είτε με θετικό είτε με αρνητικό πόρισμα. Κάτι που έχουμε δει πάρα πολλές φορές να γίνεται στην περίπτωση της Κύπρου με διάφορα κοιτάσματα κατά καιρούς.
Οπότε, όταν φτάνουμε σε ένα σημείο όπου η επιβεβαιωτική γεώτρηση θα σου δώσει κι αυτή ένα δεύτερο εύρος κοιτάσματος, τότε προχωράμε αφενός πρώτα σε ένα test παραγωγής για να εξεταστεί η ροή που υπάρχει μέσα στις δεξαμενές προκειμένου να έχουμε μια σφαιρική εικόνα και για τον όγκο και την εκμεταλλυσιμότητά του. Έπειτα, παύει το γεωλογικό κομμάτι και αρχίζει το οικονομικό, η οικονομική ανάλυση. Αν δηλαδή οι γεωλογικές ποσότητες που υπάρχουν επί του πεδίου είναι δυνατόν με την υπάρχουσα τεχνολογία και τιμή να τα εκμεταλλευτείς σε οικονομικό επίπεδο. Άλλη η γεωλογική πιθανότητα εκμετάλλευσης και άλλη η οικονομική. Αν έχουμε θετική απάντηση και σε αυτό το ερώτημα, τότε προχωράμε σε αυτό που ονομάζουμε commercial declaration, στην ανακήρυξη δηλαδή της εμπορευματικής τους αξιοποίησης. Τότε ξεκινά η διαδικασία της δεύτερης μεγάλης φάσης, η οποία σχετίζεται με μια σειρά βημάτων που δίνουν τη δυνατότητα να πάρει κανείς την άδεια εκμετάλλευσης, η οποία φτάνει μέχρι τα 25 +10 ενδεχομένως χρόνια και εν συνεχεία ακολουθούν πολύ συγκεκριμένα βήματα μέχρι να προχωρήσει κανείς στην ανάπτυξη του πεδίου.
Αυτή είναι η διαδικασία, η οποία είναι απαράβατη και ο ρόλος του κράτους είναι να κάνει ό,τι μπορεί για να επιταχύνει αυτή τη διαδικασία εφόσον έχει πάρει την απόφαση να αξιοποιήσει τον δυνητικό ενεργειακό του πλούτο.
Για αυτό και ακούμε τώρα για τη δημιουργία ενός ενιαίου διαγωνισμού από το υπουργείο Ενέργειας;
Αυτό είναι το πιο λογικό και το πιο άμεσο από διοικητικής άποψης αλλά και διαχείρισης. Δεν υπάρχει λόγος να κάνεις δύο διαγωνισμούς όταν μπορείς να καλύψεις τα πάντα με έναν, δεδομένου ότι πλέον μιλάμε για διεύρυνση των δύο ζωνών περιοχής.
Το σημαντικό είναι να επιταχυνθούν οι διαδικασίες που θα οδηγήσουν στη γεώτρηση. Πριν από αυτήν έχουμε θεωρίες και εκτιμήσεις, κι αυτό ακριβώς είναι που κάνει η γεώτρηση, τις επιβεβαιώνει ή τις διαψεύδει.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η βιομηχανία αυτή έχει πολύ μεγάλους παράγοντες ρίσκου, και γεωλογικού ρίσκου με δεδομένο ότι όταν κάνεις μια γεώτρηση οι πιθανότητες είναι συνήθως εναντίον σου. Ο μέσος όρος επιτυχημένων γεωτρήσεων είναι 1/6 για εντόπιση κοιτάσματος. Κι ένα ακόμη μικρότερο ποσοστό, γύρω στο 1/8 ή 1/10 βρίσκεται τελικά και αναπτύσσεται.
Η ειδοποιός διαφορά που εντοπίζεται στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος επειδή πρόκειται για πολύ βαθιά νερά και η περιοχή είναι εντελώς «παρθένα» καθώς δεν έχει γίνει καμία εξερεύνηση στο παρελθόν είναι ότι τα κόστη γεωτρήσεων σε τέτοια βάθη είναι πολύ υψηλά, άρα το ενδεχόμενο ρίσκο που πρέπει να πάρει μια εταιρεία στο να προχωρήσει ή όχι, μεταφράζεται σε εκατομμύρια δολάρια ανά γεώτρηση.
Πώς βλέπετε τα άλλα παράλληλα ενεργειακά projects στα οποία εμπλέκεται η χώρα και μπορούν να μας καταστήσουν ενεργειακό hub;
Για μένα ένα φιλόδοξο project που ξεχωρίζω ακριβώς επειδή είναι παγκόσμιας εμβέλειας και είναι και αυτό το οποίο υλοποιεί ουσιαστικά τον διάδρομο του IMEC (Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης) και αναφέρομαι στην ηλ. διασύνδεση Σ. Αραβίας-Ελλάδος.
Αυτή τη στιγμή το έργο βρίσκεται στη φάση της αναλυτικής προμελέτης (feasibility study), η οποία μόλις ολοκληρωθεί μέσα στους επόμενους μήνες θα έχουμε μια πολύ καλύτερη σαφή εικόνα για τα κόστη και τις οδεύσεις.
Τέτοια σημαντικά έργα σαν κι αυτό, έχουν μεν μεγάλη κόστη αλλά και δυνητικά ακόμα μεγαλύτερα οφέλη. Πρόκειται για ένα project που ξεπερνά την Ελλάδα και πρέπει να καταστεί ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος γιατί υλοποιεί γεωτρατηγικές επιδιώξεις αλλά και ενεργειακές επιταγές, οι οποίες είναι πολύ ευρύτερες από τον «στενό» ελληνικό χώρο αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύουν τον ρόλο της χώρας μας ως διαμετακομιστή. Φυσικά, απαιτεί ακόμα χρόνια ωρίμανσης αλλά και μια διαφορετική αντίληψη ευρωπαϊκής στήριξης.
