Το μύθο ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη οξύνει το φαινόμενο της ανεργίας καταρρίπτει ο καθηγητής Πληροφορικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με εξειδίκευση στον τομέα του Artificial Intelligence, Γιάννης Βλαχάβας, σε συνέντευξή του στο Liberal.gr και τον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο.
Ο καθηγητής Βλαχάβας χαρακτηρίζει αδήριτη την ανάγκη της νομοθετικής ρύθμισης σε ό,τι αφορά τους μηχανισμούς και τις εφαρμογές που άπτονται της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Παράλληλα, επισημαίνει την αναγκαιότητα για αλλαγή παραδείγματος σε ό,τι αφορά το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας, ώστε οι νέοι άνθρωποι να αναπτύσσουν περισσότερο την κριτική σκέψη και το ομαδικό πνεύμα και να προετοιμάζονται καλύτερα - μέσω των νέων τεχνολογιών - για την είσοδό τους στην αγορά εργασίας.
Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης του Γιάννη Βλαχάβα στο Liberal.gr
Κύριε καθηγητά, τι μας επιφυλάσσει η Τεχνητή Νοημοσύνη; Τι θα αλλάξει από εδώ και στο εξής στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου; Είναι απλώς μια μόδα ή είναι κάτι που ήρθε για να μείνει;
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να πούμε ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι μια παλιά επιστημονική περιοχή, καθώς υπάρχει από το 1958, εδώ και πάνω από 60 χρόνια. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν άπειρα δεδομένα και πανίσχυρη υπολογιστική δύναμη, ώστε να δίνεται η δυνατότητα να αναπτυχθούν εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης που χρειάζονται και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά.
Αυτό που μας επιφυλάσσει η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι διαφορετικό από αυτό που μας επιφυλάσσουν γενικότερα η Τεχνολογία, τα δίκτυα επικοινωνιών, η αυτοκινητοβιομηχανία, η φαρμακευτική τεχνολογία και πολλοί άλλοι τομείς.
Θα μας εκπλήσσει η Τεχνητή Νοημοσύνη; Δεν νομίζω. Οι εκπλήξεις, άλλωστε, κρατούν λίγο: Τις συνηθίζουμε και περιμένουμε τις επόμενες. Αν δούμε στο δρόμο ξαφνικά να περπατάνε ρομπότ, θα εκπλαγούμε τόσο πολύ πια; Μάλλον θα λέγαμε ότι άργησαν κιόλας να εμφανιστούν. Αυτό που θα μας εξέπληττε, βέβαια, θα ήταν κάποιες εφαρμογές που λύνουν χρόνια, παγκόσμια προβλήματα: Για παράδειγμα, η καταπολέμηση σοβαρών ασθενειών όπως ο καρκίνος, όπου μπορεί και έχει ρόλο η Τεχνητή Νοημοσύνη. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορούσε να συμβάλει στην εξεύρεση νέων εναλλακτικών ενεργειακών λύσεων. Ο μηδενισμός των τροχαίων ατυχημάτων. Αυτά είναι που θα μας εξέπλητταν, μπορώ να πω, και αφορούν όλο τον πλανήτη και σίγουρα θα ήταν ένα θετικό βήμα από τη χρήση της Τεχνητή Νοημοσύνη.
Όλα τα υπόλοιπα, όπως το ChatGPT ή κάποιο έξυπνο κινητό, αυτά αφορούν μια μικρή μερίδα του κόσμου και φυσικά αυτοί που είναι ενημερωμένοι για τα τεχνολογικά θέματα, δεν εντυπωσιάζονται. Εκπλήσσονται μεν, αλλά αυτό διαρκεί για λίγο.
Πιάνομαι από την αναφορά που κάνατε αναφορικά με το ChatGPT και θα ήθελα να σας πω ότι πρόσφατα αποκαλύφθηκε ένα σφάλμα στο ChatGPT που εξέθεσε τα ιστορικά συνομιλιών σε άλλους χρήστες. Εγείρει ηθικά ζητήματα η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης; Ποιοι είναι οι βασικοί κίνδυνοι;
Θα πρέπει να πούμε ότι αυτό το σφάλμα της OpenAI που διαχειρίζεται το ChatGPT δεν ήταν και τόσο φοβερό ή καταστροφικό όπως παρουσιάστηκε. Ευτυχώς, ανέδειξε μόνο τίτλους συνομιλιών, χωρίς το περιεχόμενο και χωρίς τους χρήστες. Αλλά μπορεί να συμβούν κι άλλα τέτοια σφάλματα, όπως έχουν συμβεί στο παρελθόν, με δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων από τράπεζες ή από άλλους οργανισμούς. Άρα, ας είμαστε έτοιμοι να δούμε σφάλματα, δεν μπορεί να το αποκλείσει κανείς και γι’ αυτό θα έλεγα ότι τα προσωπικά μας δεδομένα δεν θα πρέπει να τα δημοσιοποιούμε. Ακόμα κι από τότε που δεν υπήρχε η τεχνολογία και η επικοινωνία του ανθρώπου γινόταν με αλληλογραφία, μπορούσε ένα γράμμα να πέσει στα χέρια ενός άλλου και να μάθει για τα προσωπικά στοιχεία και δεδομένα του αποστολέα. Άρα, χρειάζεται προσοχή, γιατί κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει τα σφάλματα.
Τώρα, σε ό,τι αφορά τα ηθικά ζητήματα, κάθε εφαρμογή που χρησιμοποιεί προσωπικά δεδομένα εγείρει θέματα ηθικής. Ειδικότερα, η Τεχνητή Νοημοσύνη, που στηρίζεται αποκλειστικά στη χρήση δεδομένων, για να γίνει αυτή η εφαρμογή, χρειάζεται ακόμη μεγαλύτερη προσοχή. Η νομοθεσία GDPR κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, ήτοι να αντιμετωπίζει και να μη δημιουργεί ηθικά προβλήματα.
Η συγκεκριμένη νομοθεσία εφαρμόζεται ήδη στην ΕΕ, η οποία πάντοτε είχε ένα προβάδισμα στις ευαισθησίες και ήταν πολύ πιο ανθρωποκεντρική και προστατεύει όσο μπορεί τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών της.
Πόσο και για ποιους λόγους είναι σημαντική η νομοθετική ρύθμιση της Τεχνητής Νοημοσύνης;
Απαιτείται νομοθετική ρύθμιση για κάθε σύστημα που επηρεάζει την ελευθερία και γενικότερα τη ζωή ενός ανθρώπου. Πρέπει να υπάρχει διαφάνεια για τον τρόπο λήψης μιας απόφασης. Δεν είναι μόνο τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης που έχουν έναν τέτοιο ρόλο. Και στην τράπεζα υπάρχουν συστήματα που βοηθούν τον εκάστοτε διευθυντή ή υπάλληλο να εγκρίνει ή να απορρίψει ένα δάνειο ή την έκδοση μιας πιστωτικής κάρτας. Αυτή η διαδικασία γίνεται με την εφαρμογή κάποιων κριτηρίων.
Συνεπώς, θα πρέπει να υπάρχει διαφάνεια σε όλα τα συστήματα που αφορούν την ελευθερία και γενικότερα τη ζωή αλλά και την ευζωία του ανθρώπου.
Σε ό,τι αφορά, ειδικότερα, την Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία, για να λειτουργήσει, χρειάζεται πολλά δεδομένα, ομολογουμένως απαιτείται μεγαλύτερη προσοχή. Χρειάζεται νομοθετική ρύθμιση.
Στην Ελλάδα ψηφίστηκε πρόσφατα ο νόμος για τις αναδυόμενες τεχνολογίες (πληροφορικής και επικοινωνιών). Το συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο αναφέρει ότι κάθε φορέας του Δημοσίου που χρησιμοποιεί συστήματα αλγοριθμικής λήψης αποφάσεων, παρέχει πλήρη και επαρκή ενημέρωση σε κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, στο οποίο αφορά η λήψη της απόφασης σχετικά με τη χρήση του συστήματος.
Αυτή είναι μια κοινοτική οδηγία, η οποία εφαρμόζεται στη κράτη – μέλη, γιατί στην ΕΕ έχει ψηφιστεί ένας κανονισμός – το A.I. ACT* – που ρυθμίζει πολλά θέματα παραγωγής και διάθεσης λογισμικών ΤΝ, όπου κυρίως αναφέρεται στον τρόπο συλλογής και το είδος των δεδομένων. Για παράδειγμα, πού βρήκες τα δεδομένα; Έχεις τη συγκατάθεση του χρήστη; Είναι αντιπροσωπευτικά αυτά τα δεδομένα που χρησιμοποιεί η εφαρμογή ΤΝ που έχεις δημιουργήσει και μέσω αυτών παράγει αποφάσεις;
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι απασχολεί και την Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη το θέμα και προσπαθεί να προστατεύσει. Ωστόσο, αυτό το πλαίσιο προστασίας έχει αρνητικό αντίκτυπο στο θέμα του ανταγωνισμού. Μόνο η ΕΕ επιδεικνύει τέτοια ευαισθησία, ούτε η Κίνα ούτε οι ΗΠΑ. Και φυσικά δεν μπορώ να μιλήσω για την Ρωσία, όπου εκεί οι εταιρείες κάνουν ό,τι θέλουν, άρα θα είναι πιο ανταγωνιστικές στην ανάπτυξη εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης σε σύγκριση με την Ευρώπη. Προσωπικά, είμαι υπέρ της νομοθετικής ρύθμισης.
Έχει εκφραστεί η άποψη ότι στο απώτερο μέλλον η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορούσε να αντικαταστήσει τον ανθρώπινο παράγοντα, ιδίως σε συγκεκριμένους τομείς εργασίας. Πόσο ρεαλιστικό είναι το σενάριο που θέλει την Τεχνητή Νοημοσύνη να αποστερεί την εργασία από τον άνθρωπο;
Η Τεχνολογία είναι υποχρεωμένη – και η Τεχνητή Νοημοσύνη ακόμη περισσότερο – να αντικαταστήσει τον άνθρωπο σε επικίνδυνες, βαρετές και μονότονες εργασίες, έτσι ώστε να αυξηθεί ο ελεύθερος χρόνος του ανθρώπου.
Μακάρι να μπορέσει να το κάνει σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι το κάνει τώρα, ώστε ο άνθρωπος να κάνει κάτι πιο παραγωγικό από το να πρωτοκολλάει έγγραφα ή να βάζει ένα εξάρτημα σε μια γραμμή παραγωγής και όλες αυτές τις μονότονες και βαρετές δουλειές που δεν αρμόζουν σε άνθρωπο.
Αναφέρεστε στο φορντικό μοντέλο, με άλλα λόγια…
Ακριβώς. Η Τεχνολογία – και κατ’ επέκταση η Τεχνητή Νοημοσύνη - δεν προκαλεί ανεργία. Αντιθέτως, για κάθε μία θέση που χάνεται δημιουργούνται 4 – 5 νέες θέσεις εργασίας με άλλα χαρακτηριστικά, κυρίως τεχνικά. Για παράδειγμα, για να φτιάξεις ένα αυτοματοποιημένο σύστημα που παρακολουθεί μια γραμμή παραγωγής, εργάζονται πάρα πολύ άνθρωποι, για να το φτιάξουν, να το εγκαταστήσουν, αλλά και να το συντηρήσουν.
Σκεφτείτε κάτι πολύ απλό: Αν η Τεχνολογία δημιουργούσε ανεργία, αυτή τη στιγμή έτσι όπως αυξάνεται ο πληθυσμός της Γης, θα έπρεπε το ποσοστό των ανέργων να έχει φτάσει στο 70%.
Άρα, μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να αντικασταστήσει παντού τον άνθρωπο; Είναι, μάλλον, απίθανο. Ο άνθρωπος διαθέτει τέτοια χαρακτηριστικά που δεν μπορούν να εμφυτευθούν σε έναν αλγόριθμο, σε μια μηχανή. Έχει συνείδηση, αυτογνωσία, πρωτοβουλία, δημιουργικότητα, συναισθηματική ευφυία, κοινή λογική. Όλα αυτά δεν μπορεί να τα αντικαταστήσει ένα τεχνητό κατασκεύασμα, το οποίο διαθέτει αλγόριθμους Τεχνητής Νοημοσύνης.
Συνεπώς, η απάντηση στο ερώτημά σας είναι όχι. Πού θα τον αντικαταστήσει σίγουρα; Στις βαρετές, επικίνδυνες και μονότονες δουλειές.
Τι πρέπει να αλλάξει στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας, ώστε να προετοιμάζει τα παιδιά για τον κόσμο στον οποίο ζουν τώρα και που θα ζήσουν στο μέλλον, με φόντο την έλευση της Τεχνητής Νοημοσύνης;
Είναι πολύ καλή η συγκεκριμένη ερώτηση που μου κάνετε. Όσον αφορά τα τεχνολογικά μαθήματα, δεν νομίζω ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας υστερεί. Κάνουμε πολλά μαθηματικά και φυσική και πληροφορική διδάσκουμε στα σχολεία, βέβαια όχι στο βαθμό που θα έπρεπε.
Άρα θα μπορούσα να πω ότι πρέπει να αυξηθούν οι ώρες διδασκαλίας της Πληροφορικής και του Προγραμματισμού και για έναν άλλο λόγο, πέρα από το να είναι προετοιμασμένα τα παιδιά, όταν θα πάνε στο πανεπιστήμιο ή όταν θα βγουν στην αγορά εργασίας. Η Πληροφορική αναγκάζει το μαθητή να βρει ένα σωστό τρόπο, ώστε να βάλει τις εντολές σε μια τέτοια σειρά, ώστε να επιλυθεί ένα πρόβλημα, με τη χρήση ενός αλγόριθμου.
Πέρα, όμως, από αυτό, βοηθά το μαθητή να αυξήσει τις ικανότητές του και να λύνει και προβλήματα της καθημερινότητας. Δημιουργεί, όπως λέμε, ένα πρακτικό μυαλό. Έχει πολλές χρησιμότητες να αυξηθεί η διδασκαλία του Προγραμματισμού στα σχολεία, που βρίσκεται σε χαμηλό επίπεδο.
Αυτό, όμως, που λείπει κυρίως από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και είναι εύκολο να γίνει, γιατί είναι απλά μια απόφαση, είναι η κριτική σκέψη και το ομαδικό πνεύμα. Αυτά πρέπει να καλλιεργηθούν σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, όχι μόνο αποστήθιση. Άλλωστε, όλοι έχουμε πρόσβαση στο Google και το ChatGPT που υποβαθμίζουν την ανάγκη της αποστήθισης. Αυτό που λείπει από οποιαδήποτε βαθμίδα της εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι το να μπορείς να αξιολογήσεις αυτά που διαβάζεις, να μπορείς να καταλάβεις αυτά που διαβάζεις. Δεν εξετάζεσαι αν θυμάσαι απ’ έξω κάποια πράγματα, δηλαδή στην αποστήθιση, αλλά στο εάν καταλαβαίνεις αυτά που διαβάζεις. Κι επίσης δεν έχουμε μάθει να αναθέτουμε ομαδικές εργασίες και είναι κάτι που το ζητούν επιτακτικά και οι εταιρείες, όταν βγαίνει κανείς στην αγορά εργασίας, γιατί καλείσαι να δουλέψεις και συνεργαστείς και με άλλους.
Όπως μας είπε πρόσφατα εδώ στο ΑΠΘ μια μεγάλη εταιρεία τηλεπικοινωνιών, μεταξύ ενός εξαιρετικού τεχνικού, ο οποίος δεν μπορεί να δουλέψει με άλλους, δουλεύει μόνος του, κι ενός μεσαίου επιπέδου τεχνικού, ο οποίος είναι συνεργάσιμος, προτιμάται ο δεύτερος.
*Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το A.I. ACT κάντε κλικ και εδώ
