Το στοίχημα δεν είναι απλώς να εκταμιευτούν κοινοτικοί πόροι 58 δισ ευρώ, αλλά να απορροφηθούν, εγχείρημα τιτάνιο που απαιτεί συνεχή αγώνα απ’ όλη την κυβέρνηση, λέει στο Liberal, ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας Νίκος Παπαθανάσης, ο οποίος μιλά για τη συνεχή μάχη με τα προβλήματα, τον συντονιοσμό των φορέων και τα προσκόμματα από δικαστικές διενέξεις.
Κυρίως όμως περιγράφει τον αγώνα, κάτω από τα φώτα της δημοσιότητας, να τηρηθούν τα ορόσημα, να ανταποκριθεί στους στόχους η δημόσια διοίκηση, η οποία θέλει μεταρρυθμίσεις, να μην χαθούν προθεσμίες, τώρα που μπαίνουμε στο σκληρό πυρήνα του ταμείου Ανάκαμψης, όπου δεν υπάρχουν περιθώρια, καθώς «Αύγουστο του 2026 όλα τελειώνουν».
Αναφέρεται με αφορμή την κλιματική κρίση στο «υπερωκειάνιο Ευρώπη που στρίβει αργά, αλλά τελικά στρίβει», στην ανάγκη να επανασχεδιαστούν τα ευρωπαϊκά ταμεία που έχουν σχεδιαστεί για μια άλλη εποχή, όπως το ταμείο Αλληλεγγύης, αλλά και τις επενδύσεις, όπως τα data centers από τη Microsoft, των οποίων η κατασκευή έχει ξεκινήσει, και φυσικά στη μάχη με την ακρίβεια.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Βρίσκεστε στο επίκεντρο της επικαιρότητας υπό την έννοια ότι είστε ο εποπτεύων υπουργός της αξιοποίησης των κοινοτικών πόρων, τόσο του ΕΣΠΑ όσο και του Ταμείου Ανάκαμψης, σε μια κρίσιμη συγκυρία, καθώς αυτοί οι πόροι έρχονται να συμβάλουν να βοηθήσουν στην αποκατάσταση ζημιών από τις καταστροφές στη Θεσσαλία και τον Έβρο. Αλλά και σε μια ευρύτερη συγκυρία, πολύ κρίσιμη για τη χώρα που καλείται να αξιοποιήσει ένα τεράστιο ποσό, της τάξεως των 55 δισ. μέσα στα επόμενα 4 με 6 χρόνια και να μπορέσει, πράγματι, να εκμεταλλευθεί αυτή την ευκαιρία. Δεν είναι τόσο αυτονόητο όσο ακούγεται. Επομένως, ας ξεκινήσουμε από τις καταστροφές και τη συμβολή των κονδυλίων στην αποκατάσταση των ζημιών. Είπατε στην πρόσφατη συνέντευξη Τύπου ότι μέχρι τις 8 Δεκεμβρίου θα έχουμε πάρει την έγκριση για το αίτημα αναθεώρησης του Ταμείου Ανάκαμψης, καθώς επίσης ότι 686 εκατ. θα διατεθούν για έργα άμεσης αποκατάστασης. Πότε θα ξεκινήσει, ωστόσο η υλοποίηση των πρώτων έργων;
Κύριε Φιντικάκη, νομίζω ότι η Ελλάδα και η κυβέρνηση αυτή αποδεικνύει συνεχώς ότι είμαστε σε έναν σωστό δρόμο. Έναν δρόμο με μια δημοσιονομική πειθαρχία και ένα δρόμο που ακολουθεί αυτά τα οποία λέμε. Είναι σημαντικό ό,τι λέμε να το κάνουμε πράξη. Γιατί έτσι έχουμε αποκτήσει την εμπιστοσύνη της διεθνούς οικονομικής κοινότητας και έτσι έχουμε καταφέρει να πάρουμε την πρώτη επενδυτική βαθμίδα. Ακολουθεί, να σημειώσω, η επόμενη αξιολόγηση που είναι τον Οκτώβριο της Standard and Poor’s και τον Νοέμβριο από την Fitch.
Επομένως πρέπει να στεκόμαστε σε αυτά που λέμε. Γιατί το λέω αυτό; Γιατί μέσα στη ζωή και στην καθημερινότητα υπάρχουν έκτακτα γεγονότα. Βιώνουμε φέτος τα αποτελέσματα της κλιματικής κρίσης και επομένως έχουμε έκτακτα γεγονότα τα οποία πρέπει να είναι έτοιμο το κράτος να αντιμετωπίσει. Να σας πώ ότι τα χρήματα τα οποία παίρνουμε από τους ευρωπαϊκούς πόρους είναι πολύ σημαντικά - βοηθούν, αν θέλετε, στην υλοποίηση του προϋπολογισμού μας για να επιτύχουμε τον στόχο του 0,7 % πρωτογενές πλεόνασμα για το 2023 - αλλά δεν φτάνουν μόνο αυτά. Πρέπει και το ίδιο το κράτος να έχει εθνικούς πόρους. Αυτό, λοιπόν, καταφέραμε. Να έχουμε και εθνικούς πόρους για να συμπληρώσουμε τους ευρωπαϊκούς.
Το Ταμείο Ανάκαμψης και γενικά, όλα τα ευρωπαϊκά προγράμματα έχουν κανονισμούς. Τι σημαίνει αυτό, πρακτικά ; Ότι το κάθε τι μπαίνει στην ώρα του. Είχαμε προθεσμία και καταθέσαμε στις 31 Αυγούστου την αναθεώρηση του προγράμματος. Εν τω μεταξύ συνέβη το τραγικό γεγονός στη Θεσσαλία. Αυτή η μεγάλη καταστροφή. Μας δόθηκε ευκαιρία με την άμεση πρωτοβουλία του πρωθυπουργού, με την επιστολή που έστειλε στην πρόεδρο Φον Ντερ Λάιεν και ταυτόχρονα με την επίσκεψη που είχε εκεί, όπου πήγαμε και όλοι εμείς, σε συνέχεια και με το Task Force, να μας δοθεί αυτή η ευελιξία. Όμως, η ευελιξία αυτή δεν σημαίνει ότι παρατείνεται η προθεσμία για να υλοποιήσουμε όλα αυτά τα οποία έχουμε υποσχεθεί ως προς την αναθεώρηση. Η αναθεώρηση, λοιπόν, της αναθεώρησης γίνεται μέσα στην τακτική αυτή ημερομηνία που τελειώνει στις 8 Δεκεμβρίου με τη συνεδρίαση του ECOFIN.
Άρα αντιλαμβάνομαι ότι τα έργα αυτά, επειδή είναι άμεσης επέμβασης - και τα αντιδιαβρωτικά στη Θεσσαλία και στον Έβρο δεν μπορούν να περιμένουν μέχρι τις 8 Δεκεμβρίου - θα ξεκινήσουν να υλοποιούνται με εθνικούς πόρους;
Εννοείται. Μην μπερδεύουμε την εκταμίευση με τις προκαταβολές. Η εκταμίευση έρχεται σε υλοποίηση αυτών που έχεις υποσχεθεί. Δηλαδή λες ότι εγώ θα κάνω αυτά τα έργα. Θα έρθει, λοιπόν, το Ταμείο μετά να πεί «έκανες αυτά τα έργα;». Άρα σου εκταμιεύω. Χρησιμοποιούμε εθνικούς πόρους, αυτό δεν εγγράφεται ούτε στο χρέος, ούτε στο έλλειμμα, και έρχονται μετά οι πόροι αυτοί και συμπληρώνονται. Αυτή είναι η λογιστική απεικόνιση των χρημάτων. Επομένως ξεκινήσαμε ήδη από αυτούς τους ευρωπαϊκούς πόρους, από αυτό το οποίο καταθέσαμε τώρα για αναθεώρηση με την πρώτη αρωγή. Άρα τα χρήματα αυτά τα οποία χρησιμοποιούμε είναι ευρωπαϊκά κατ΄ ουσία.
«Το Ταμείο Αλληλεγγύης έχει σχεδιαστεί μια άλλη εποχή»
Παραμένουμε στο κεφάλαιο κλιματική κρίση. Αντιλαμβάνομαι ότι τα ευρωπαϊκά ταμεία έχουν σχεδιασθεί, σε μια άλλη εποχή. Έχουν σχεδιασθεί όταν δεν υπήρχαν πυκνά και σε τόση ένταση μεγάλα κλιματικά φαινόμενα. Άρα δεν έχουν την ευελιξία να ανταποκριθούν σε περιπτώσεις, όπως οι πλημμύρες στην Ελλάδα, αλλά και ευρύτερα.
Κατ΄ αρχήν υπάρχουν τόσο οι πόροι για να καλυφθούν τέτοιες έκτακτες καταστάσεις από Ταμεία, όσο και τα αντανακλαστικά της ευρωπαϊκής ηγεσίας, ώστε να αναπροσαρμόσει τα εργαλεία και γρήγορα;
Είναι δυο θέματα. Το πρώτο θέμα είναι οι ευρωπαϊκοί πόροι που χρησιμοποιούμε από τα υφιστάμενα προγράμματα και τα νέα χρήματα που έρχονται πάνω σ΄αυτό, όπως π.χ χρήματα τα οποία δεν θα έρχονταν στην Ελλάδα. Περίπου 330 εκατ., είναι νέα χρήματα, ενώ συνολικά από το Ταμείο Ανάκαμψης φτάνουν τα 686 εκατ. ευρώ. Είναι κατ΄ ουσία νέα χρήματα και είναι και ένας επανακαθορισμός κάποιων άλλων χρημάτων που έρχονται πάλι από ευρωπαϊκά χρήματα.
Υπάρχει, όμως, σ΄αυτό που αναφερθήκατε, και το Ταμείο Αλληλεγγύης. Πράγματι, το Ταμείο Αλληλεγγύης έχει σχεδιασθεί μια άλλη εποχή. Δεν φθάνουν τα χρήματα στο Ταμείο Αλληλεγγύης για να αντιμετωπίζουν τα αποτελέσματα της κλιματικής κρίσης. Να σας πώ ποιο είναι το ποιό σπουδαίο. Σχεδιάζουμε για την επόμενη μέρα. Η Ευρώπη σχεδιάζει για την απολιγνιτοποίηση την επόμενη ημέρα, έχουμε πόρους για το τι θα συμβεί μετά από 5, 10, 15 χρόνια. Ξεχνάμε, όμως, ότι η κλιματική κρίση είναι εδώ σήμερα. Επομένως θα πρέπει να επανασχεδιάσει το Ταμείο Αλληλεγγύης, προφανώς πρέπει να ενισχυθεί έτσι ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει την κρίση στην Ελλάδα, σήμερα, στη Σλοβενία, χθες στην Ισπανία, στην Πορτογαλία. Χρειάζονται, λοιπόν, παραπάνω πόροι στο Ταμείο Αλληλεγγύης.
Μου έκανε πολύ εντύπωση, δεν το ήξερα, ότι ο κανονισμός του Ταμείου Κοινωνικής Αλληλεγγύης προβλέπει την καταβολή από ευρωπαϊκούς πόρους μέχρι του 6% της ζημιάς που έχει υποστεί μια χώρα. Δεν ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες..
Αυτό είναι που είπε και ο πρωθυπουργός. Ο πρωθυπουργός ανέφερε ότι πρέπει να ενισχυθεί. Είμαστε σε μια εποχή που η κλιματική κρίση υπάρχει τώρα αλλά πρέπει να σχεδιάσουμε γι' αυτό που θα συμβεί τα επόμενα 10, 15 χρόνια με το μυαλό στα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής. Πράγματι το Ταμείο Αλληλεγγύης καλύπτει το 6% της δημόσιας δαπάνης για τις ζημιές που έχει υποστεί το Δημόσιο.
Επομένως, πράγματι, είναι χαμηλό, όμως εδώ αυτό που πρέπει να πούμε ότι τα 2,25 δισ. ευρώ έρχονται από ευρωπαϊκούς πόρους, θα συμπληρωθούν από το Ταμείο Αλληλεγγύης και υπάρχει και άλλο ένα Ταμείο για την αγροτική αλληλεγγύη. Επομένως στην ουσία έρχονται πόροι ευρωπαϊκοί και νέα χρήματα, αλλά θα έλεγα ότι το Ταμείο Αλληλεγγύης θα πρέπει να ενισχυθεί. Είναι κάτι το οποίο, νομίζω, αναγνωρίζει η Ευρώπη. Έχει σχεδιασθεί, δηλαδή σε άλλες εποχές.
«Η Ευρώπη είναι υπερωκεάνιο. Στρίβει αργά, αλλά στρίβει»
Αυτή η συνειδητοποίηση εκ μέρους της Ευρώπης ότι έχει σχεδιασθεί σε άλλες εποχές, θα μετουσιωθεί σε πράξη, σε άμεση αλλαγή, σύντομα;
Η Ευρώπη είναι ένα υπερωκεάνιο. Στρίβει αργά , αλλά στρίβει . Έχει δείξει ότι στο τέλος πρυτανεύει η αλληλεγγύη. Και νομίζω ότι το έχει κάνει αυτό και στην περίπτωση του COVID και σε όλες τις άλλες περιπτώσεις. Επομένως θεωρώ ότι μπορεί να πάρει λίγο χρόνο αλλά το τέλος θα γίνει αυτό. Δηλαδή θα ενισχύσει το Ταμείο Αλληλεγγύης για τις φυσικές καταστροφές, αναγνωρίζοντας ότι η κλιματική κρίση είναι εδώ και τα αποτελέσματά της πρέπει να αντιμετωπισθούν, όταν ξαφνικά συμβαίνει κάτι τέτοιο σε μια χώρα και διαταράσσει, αν θέλετε τη δημοσιονομική σταθερότητα. Σε εμάς δεν συμβαίνει αυτό, διότι έχουμε κάνει ένα καλό κουμάντο, μέχρι τώρα και δεν έχούμε να φοβηθούμε τίποτα. Δεν ξέρουμε όμως ποσό συχνά θα έχουμε αυτά τα γεγονότα.
Έχετε προσεγγίσει, περίπου, το ύψος των ζημιών; Δηλαδή αυτά τα 2,2 δισ.ευρώ των ευρωπαϊκών πόρων, συν τα 400 από το Ταμείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, εφόσον τα πάρουμε, αρκούν;
Δεν θα είναι 400 εκατ, θα είναι μέχρι 400 εκατ ανάλογα με τη ζημιά. Κοιτάξτε. Αυτή τη στιγμή γίνεται η αποτίμηση, δεν θα ήθελα να προτρέξω, πρέπει να είμαστε σοβαροί. Ξέρετε, όταν λέμε κάτι πρέπει να το έχουμε τεκμηριωμένο. Να περιμένουμε λίγο ακόμα. Βλέπετε ότι αυτή τη στιγμή που μιλάμε έχουμε στο Βόλο πάλι μια νέα καταιγίδα. Επομένως, βλέπετε ότι η αποτίμηση είναι ένα δύσκολο γεγονός, πάντως ξέρουμε ότι πρέπει να γίνουν γέφυρες και οδικά έργα. Έχει αρχίσει και γίνεται η αποτίμηση της ζημιάς, έχουμε εκτιμήσει 180 εκατομμύρια τον σιδηρόδρομο, 420 εκατομμύρια σε οδικά έργα και βεβαίως έχουμε και 86 εκατομμύρια για αντιδιαβρωτικά έργα στον Έβρο. Είναι αυτά που βάλαμε τώρα στο Ταμείο Ανάκαμψης. Ξέρετε, δεν μπορεί να περιμένουν αυτά τα έργα, διότι ο χειμώνας είναι εδώ, επομένως πρέπει γρήγορα να γίνουν. Γι΄αυτό θα γίνουν και με γρήγορες διαδικασίες. Έχει σημασία αυτό.
«Οπου και να κοιτάξετε, θα βρείτε κοινοτικά χρήματα»
Το ΕΣΠΑ στην καθημερινότητά μας, θα έλεγα ότι είναι ένα θέμα ενδιαφέρον προς συζήτηση. Συχνά ακούμε για τα κοινοτικά κονδύλια από το ΕΣΠΑ αλλά δεν έχουμε μια άμεση αντίληψη για το πώς αυτά μεταφράζονται στην πραγματική οικονομία. Για παράδειγμα, διάβαζα πρόσφατα ότι τα νέα τμήματα επειγόντων περιστατικών στο Θριάσειο Νοσοκομείο έχουν χρηματοδοτηθεί με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Δώστε μας ένα - δυο φρέσκα παραδείγματα έργων, ώστε να καταλάβει ο κόσμος πού πηγαίνουν τα κοινοτικά χρήματα τα κοινοτικά.
Όπου και να κοιτάξετε, θα βρείτε κοινοτικά χρήματα. Στο σχολείο που πηγαίνει το παιδί σας και τα παιδιά μας, υπάρχουν κοινοτικά χρήματα στο κομμάτι της ενεργειακής αναβάθμισης. Στην Υγεία, αυτή τη στιγμή διοχετεύονται 400 εκατομμύρια ευρώ για την αναβάθμιση 80 νοσοκομείων και 156 Κέντρων Υγείας. Είναι ένα πρόγραμμα το οποίο τρέχει, που αλλάζει την εικόνα σε 80 νοσοκομεία και 156 κέντρα Υγείας στη χώρα.
Γέφυρες, οδικά δίκτυα, αλλά ταυτόχρονα εδώ, οι συμπολίτες μας έχουν το «Εξοικονομώ». Το «Εξοικονομώ» απευθύνεται στους συμπολίτες μας και απευθύνεται και σε μικρές επιχειρήσεις. Επειδή πάντα γίνεται μια συζήτηση «μα το ΕΣΠΑ, το Ταμείο Ανάκαμψης, αφορούν τις μικρές επιχειρήσεις;» έχω να σας πω ότι πάνω από 100.000 μικρές επιχειρήσεις έχουν λάβει πόρους από τα Ταμεία αυτά. Και ταυτόχρονα, ο ηλεκτρολόγος, ο υδραυλικός που θα τρέξει στο «Εξοικονομώ» ή κάποιος, ο οποίος θα υλοποιήσει ένα πρόγραμμα σε μια κατοικία ενός συμπολίτη μας, τι είναι; Δεν είναι μια μικρή επιχείρηση δεν είναι ένας μικρός επαγγελματίας;
Επομένως οι πόροι πάνε και στην κοινωνία αλλά πάνε και στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Βεβαίως, πάνε και στις μεγάλες, γιατί και οι μεγάλες επιχειρήσεις μέσω των δανειακών πόρων που έχουμε δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Αυτό που μας ενδιαφέρει κ. Φιντικάκη, είναι να δημιουργηθούν περισσότερες θέσεις εργασίας, γιατί μόνο έτσι θα πετύχουμε την αύξηση και των μισθών του ιδιωτικού τομέα.
Για τον δημόσιο τομέα έχουμε μιλήσει. Αυξήσεις έρχονται. Αλλά είναι και ο ιδιωτικός τομέας. Νοιαζόμαστε πολύ για τους μισθούς αυτούς και αν δεν υπάρξει ανταγωνισμός και περισσότερες θέσεις δεν θα αυξηθούν οι μισθοί. Αυτό είναι που κάνουμε με την ανάπτυξη. Περισσότερες θέσεις εργασίας, έτσι ώστε οι νέοι να βρουν δουλειά, να πέσει η ανεργία, και να βελτιωθούν και οι μισθοί. Άλλωστε, έχουμε βάλει και ένα στόχο, 1.500 ευρώ μέσος μισθός στο τέλος της τετραετίας για τον ιδιωτικό τομέα. Είναι ένας στόχος πολύ καλός. Νομίζω αυτό είναι η έννοια της αύξησης του διαθέσιμου εισοδήματος. Μόνο έτσι αυξάνεται το διαθέσιμο εισόδημα.
«Αύγουστο 2026 τελειώνουν όλα στο Ταμείο Ανάκαμψης»
Να πάμε στο Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο είναι ένα πραγματικά ασύλληπτου μεγέθους project, όχι για τα δεδομένα της Ελλάδας αλλά για οποιαδήποτε χώρα. Και έχει μια ουσιώδη διαφορά από το παραδοσιακό ΕΣΠΑ. Δεν υπάρχουν προγράμματα «γέφυρες», όπου μπορείς, ας πούμε, τα αχρησιμοποίητα κονδύλια να τα μεταφέρεις στην επόμενη προγραμματική περίοδο. Αν τα έργα δεν γίνουν στον συμφωνημένο χρόνο και δεν τηρηθούν συγκεκριμένα ορόσημα, δεν θα γίνουν. Και αν δεν τηρηθεί ένα ορόσημο δεν εκταμιεύεται η δόση. Και η τρίτη δόση, ενώ έχουμε εκπληρώσει σχεδόν όλα τα ορόσημα που τη συνοδεύουν, δεν μπορεί ακόμη να εκταμιευθεί, διότι δεν την έχει εγκρίνει η Κομισιόν, καθώς μια συγκεκριμένη κοινοπραξία που διεκδικούσε ένα έργο έχει προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Εως ότου εκδοθεί η απόφαση του δικαστηρίου, η εκταμίευση της δόσης θα τελεί υπό αίρεση. Σας ανησυχεί αυτό σαν φαινόμενο ; Όχι, μόνο, δηλαδή ως προς το συγκεκριμένο περιστατικό αλλά σαν κάτι, το οποίο μπορεί να δείτε να αρχίσει να πυκνώνει τους επόμενους μήνες, όσο θα μπαίνουμε στην καρδιά του Ταμείου Ανάκαμψης;
Πράγματι, το Ταμείο Ανάκαμψης έχει χρόνο που πρέπει να ολοκληρωθεί, δεν υπάρχουν περιθώρια, είναι πολύ αυστηρό. Αύγουστο του 2026 όλα τελειώνουν. Αυτό πρακτικά τι σημαίνει; Πρέπει να τηρούμε τα αιτήματα τα οποία καταθέτουμε, έτσι ώστε να έχουμε τις εκταμιεύσεις. Τώρα, όταν γίνεται ένα αίτημα υπάρχει και ένα περιθώριο αξιολόγησης του αιτήματος, έτσι ώστε να γίνει η εκταμίευση. Το 2023 έχουμε δικαίωμα να κάνουμε δυο αιτήματα. Έγινε το πρώτο - το τρίτο αίτημα όπως λέτε (σσ: από την έναρξη ισχύος του Ταμείου Ανάκαμψης) - και τον Δεκέμβριο υπολογίζουμε ότι θα κάνουμε το δεύτερο αίτημα, κυρίως δανειακό. Γιατί τώρα δεν είχε δανειακό σκέλος μέσα το συγκεκριμένο αίτημα, καθ' ότι το ορόσημο για να μπορέσουμε να ζητήσουμε χρήματα για δανειακούς πόρους είναι συγκεκριμένο και ολοκληρώνεται μέσα στον Νοέμβριο. Επομένως μέσα στο Νοέμβριο θα κανούμε το αίτημα για το δανειακό σκέλος, περίπου 1,8 δισ. ευρώ.
Πράγματι, όταν ένα από τα ορόσημα δεν επιτυγχάνεται, αυτό σημαίνει πρακτικά ότι περιμένουμε, έτσι ώστε να ολοκληρωθεί. 'Η διαφορετικά θα πρέπει να κάνουμε αίτημα ώστε να αφαιρεθεί το ποσό που αντιστοιχεί στο συγκεκριμένο αίτημα. Εμείς, όμως, αυτή τη στιγμή είμαστε στη φάση αξιολόγησης του αιτήματος. Πιστεύουμε ότι θα έχουμε κάποια απόφαση γρήγορα έτσι ώστε να μπορέσουμε να πάρουμε φέτος τα χρήματα.
Προφανώς, όταν υπάρχουν δικαστικές διενέξεις, αυτό μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα. Είμαστε λοιπόν σε άμεση συννενόηση με τα υπουργεία, έχουμε πολύ στενή συνεργασία. Δεν είναι εύκολο, είναι δύσκολο, αλλά γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια από όλους τους υπουργούς της κυβέρνησης έτσι ώστε να πετύχουμε τα ορόσημα. Γι' αυτό άλλωστε και στην αναθεώρηση έχουμε επισημάνει ορισμένα, τέτοια σημεία.
Έχουμε ζητήσει την παράταση κάποιων οροσήμων, κάποια άλλα τα φέραμε νωρίτερα, που αισθανόμασταν ότι θα τα πετύχουμε νωρίτερα αλλά στο τέλος την ημέρας πράγματι στις 9 Δεκεμβρίου θα πετύχουμε την αναθεώρηση, που μας δίνει το δικαίωμα να κάνουμε το τέταρτο αίτημα. Να πετύχουμε 800 εκατομμύρια από το REPower EU, να εισπράξουμε 5 δισ. ευρώ για δανειακούς πόρους και βεβαίως θα ετοιμαστούμε για να καταθέσουμε για τις επόμενες εκταμιεύσεις.
«Δίνουμε ένα συνεχή αγώνα»
Ήταν το πρώτο περιστατικό αυτό της προσφυγής ή έχουν συμβεί και άλλα;
Έχουν συμβεί και άλλα, τα οποία ολοκληρώθηκαν στην πορεία. Γι' αυτό λέω ότι είναι μια αέναη προσπάθεια να μην φεύγουμε από τους στόχους που έχουμε βάλει. Πράγματι, όταν υπάρχουν δικαστικές διενέξεις, δημιουργείται αυτό το θέμα.
Σας ρωτώ, γιατί δεν είναι μόνο οι δικαστικές διενέξεις. Είναι ότι εδώ διαφαίνεται μια αντικειμενική δυσκολία, καθώς έχει φύγει, πλέον το Ταμείο από τη φάση του σχεδιασμού και έχει περάσει στη σκληρή πραγματικότητα της υλοποίησης. Των διαγωνισμών. Και δεν είναι μόνο οι δικαστικές διενέξεις, αλλά και ότι και τα έργα φθάνουν σε ένα σημείο όπου όλο και περισσότερο θα εξαρτώνται από περιφερειακές και τοπικές αρχές και λιγότερο από την κεντρική διοίκηση. Και θα εμφανίζονται, ενδεχομένως, αδυναμίες διοικητικές, εφαρμοστικές…
Πράγματι. Γι΄αυτό είμαστε σε μία εγρήγορση. Έχουμε άμεση συνεργασία, κάθε μήνα, καταγράφουμε όλη την πορεία της εξέλιξης των υποχρεώσεων του κάθε υπουργείου και έχουμε άμεση επαφή και συνεργασία, τόσο σε υπουργικό, όσο και σε στελεχιακό επίπεδο, ακριβώς για να προλαμβάνουμε αυτή την κατάσταση. Κοιτάξτε. Η Ελλάδα βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση από πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης. Άλλωστε, είμαστε ένα παράδειγμα προς μίμηση αυτή τη στιγμή. Τα προβλήματα αυτά έχουν άλλες χώρες σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό.
Εννοείτε σε ό,τι αφορά την πρόοδο;
Σε ό,τι αφορά την πρόοδο και τις απορροφήσεις. Επομένως, ναι, μπαίνουμε στο σκληρό πυρήνα, αν θέλετε, όπου πλέον τα έργα ωριμάζουν και φθάνουν σε ένα σημείο υλοποίησης και προφανώς θα έχουμε διάφορα τέτοια ζητήματα. Ο αγώνας που κάνουμε είναι να προβλέπουμε, όσο μπορούμε, να είμαστε εντός χρόνου, αλλά όταν φθάνουμε σε δικαστικές διενέξεις δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι πάνω σε αυτό.
«Δεν θα σταματήσουμε τις μεταρρυθμίσεις στην δημόσια διοίκηση»
Ένας κρατικός μηχανισμός που έχει μάθει να δουλεύει με συγκεκριμένο τρόπο μπορεί να αλλάξει ρυθμό και νοοτροπία; Δηλαδή μπορεί να μπεί στην διαδικασία να δουλέψει με σφιχτά χρονοδιαγράμματα και προθεσμίες, όπως στον ιδιωτικό τομέα;
Θέλει αγώνα αυτό. Θέλει μεγάλη προσπάθεια. Καταβάλλουμε όλοι αυτή την προσπάθεια αλλά εκ του αποτελέσματος κρινόμαστε. Δηλαδή 31-12-2023 θα έχουμε απορροφήσει όλους του πόρους του ΕΣΠΑ; Η απάντηση είναι ναι. Άρα, έχουμε πετύχει τον στόχο.
Οι πόροι ως νούμερο, πόσοι είναι;
Το αρχικό ΕΣΠΑ ήταν 20 δισ. ευρώ. Άρα ολοκληρώσαμε αυτόν τον στόχο, πήραμε άλλα 3 δισ.ευρώ και αυτά θα τα έχουμε απορροφήσει. Επομένως, πετύχαμε τον στόχο. Πρακτικά τι σημαίνει αυτό; Οτι όταν υπάρχει η παρακολούθηση, η εγρήγορση και η προσπάθεια στο τέλος επιτυγχάνουμε τους στόχους. Το έχουμε αποδείξει εμείς, ως Έλληνες.
Εν τω μεταξύ παραλάβαμε μικρή απορρόφηση από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, δεν μπορούσαμε να προχωρήσουμε με την απορρόφηση. Προφανώς είχαν προβλήματα τότε. Καταφέραμε, λοιπόν από μια χαμηλή απορρόφηση να κερδίσουμε τον δρόμο που είχαμε χάσει και τώρα είμαστε σε πολύ καλό σημείο και στο Ταμείο Ανάκαμψης. Επομένως εκ του αποτελέσματος πετυχαίνουμε τους στόχους.
Ναι. Η δημόσια διοίκηση θέλει μεταρρυθμίσεις, κάνουμε μεταρρυθμίσεις και δεν θα σταματήσουμε να κάνουμε μεταρρυθμίσεις και θα έρθουν και άλλες μεταρρυθμίσεις, τώρα.
«Το στοίχημα δεν είναι η εκταμίευση, αλλά η απορρόφηση»
Είπατε όμως και εσείς πριν, ότι ο στόχος είναι μέχρι τον Αύγουστο του 2026 να έχουμε απορροφήσει 36 δισ. ευρώ. Δηλαδή, έχουμε δυόμιση, περίπου χρόνια για να υποβάλουμε αιτήματα εκταμίευσης 36 δισεκατομυρίων. Είναι δύσκολο στοίχημα.
Μέχρι τώρα έχουμε λάβει 11 δισ. Από αυτά τα 11 δισ που έχουν έρθει στην Ελλάδα, ένα ποσοστό έχει μπεί στην οικονομία. Το στοίχημα είναι λίγο διαφορετικό. Να μπούν όλα αυτά τα χρήματα. Να μην γίνουν απλά, οι εκταμιεύσεις. Να μπούν αυτά τα χρήματα στην οικονομία.
Ακόμα πιο δύσκολο...
Αυτό είναι το πιό σημαντικό. Και επειδή αναφερθήκατε σε αυτό, έχουμε τα δύο Ταμεία, το Ταμείο Ανάκαμψης με 36 δισ. και το ΕΣΠΑ με 26 δισ. Αυτό μας κάνει 62 δισ.ευρώ. Μέχρι τώρα, έχουν μπεί στην οικονομία περίπου 3- 4 δισ ευρώ. Επομένως αντιλαμβάνεσθε ότι τα επόμενα 4- 6 χρόνια πρέπει να μπουν στην ελληνική οικονομία - όχι ακριβώς 55 δισ - αλλά 58 δισ. ευρώ. Γιατί έχουμε και το ΕΣΠΑ. Δηλαδή, είναι το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και το ΕΣΠΑ.
Αυτό τι σημαίνει πρακτικά; Σημαίνει ότι είναι ένα τεράστιο ποσό και ως ποσοστό του ΑΕΠ, θα δώσει πολύ μεγάλη ώθηση, πολύ ισχυρή και δυναμική ανάπτυξη στην οικονομία, καθώς και πολλές θέσεις εργασίας.
Και αν τα αθροίσει κανείς στα περίπου 160 δισ.ευρώ τα οποία έχει πάρει η Ελλάδα από τη δεκαετία του 1980 μέχρι και το 2020, συμπεριλαμβανομένων του πακέτου Ντελόρ, των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης, και του προηγούμενου ΕΣΠΑ αθροίζεται ένα νούμερο πάνω από 200 δισ. στη διάρκεια αυτών των πολλών δεκαετιών, ένα μεγάλο κομμάτι του οποίου, όμως, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Δεν αποτέλεσε τον αναπτυξιακό καταλύτη. Δηλαδή σε κάποια ραντεβού με την ιστορία που είχαμε ως χώρα, δεν πήγαμε ή κάποια χρήματα σπαταλήθηκαν. Επομένως το ερώτημα αν θα αξιοποιήσουμε, αν θα κερδίσουμε αυτήν την ευκαιρία είναι εύλογο.
Πάντως, δεν είναι μόνο αυτά τα χρήματα. Είναι και από το πρόγραμμα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, περίπου 17 δισ. ευρώ. Επομένως είναι αρκετά σημαντικοί οι πόροι. Εμείς, πλέον, έχουμε μια στρατηγική για τη χώρα. Η στρατηγική η οποία έχει προκύψει από το εθνικό σχέδιο του νομπελίστα Πισσαρίδη, η στρατηγική που έχουμε στο Ταμείο Ανάκαμψης, η Στρατηγική στο ΕΣΠΑ, η στρατηγική στον αναπτυξιακό νόμο, τα πάντα κάθονται πάνω στα ίδια χαρακτηριστικά.
Πράσινη ανάπτυξη, ψηφιακή μεταρρύθμιση και μετάβαση, μαζί με την κατάρτιση (upskilling - reskilling) και τις ιδιωτικές επενδύσεις που είναι πάρα πολύ σημαντικές. Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια σημαντική ανάπτυξη των επενδύσεων και υπάρχουν πάρα πολλά αιτήματα στον αναπτυξιακό νόμο. Αυτό λοιπόν που πρέπει να κάνουμε είναι να δουλέψουμε, σύμφωνα με το Πρόγραμμα Σταθερότητας, που έχουμε καταθέσει, έτσι ώστε να υπάρχει αυτή η ανάπτυξη ετησίως και να περισσεύουν περισσότερα χρήματα για να μπορούμε να στηρίζουμε περισσότερο τις επενδυτικές δραστηριότητες των συμπολιτών μας.
Εάν το κάνουμε αυτό - που το κάναμε τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια και συνεχίζουμε να το κάνουμε - θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι και η ανεργία θα μειωθεί και οι μισθοί θα βελτιωθούν και η εικόνα της πατρίδας μας θα συνεχίσει να είναι ακόμα καλύτερη, καταφέρνοντας να πάρουμε και από τους άλλους οίκους αξιολόγησης επενδυτική βαθμίδα, που σημαίνει πρακτικά τι; Οτι απελευθερώνει επενδυτικές δυνάμεις που δεν θα ερχόταν στην Ελλάδα αν η η οικονομία της δεν ήταν σε επενδυτική βαθμίδα, οι οποίες στην ουσία θα δημιουργήσουν ανάπτυξη και θέσεις εργασίας.
«Τα data centers της Microsoft προχωρούν»
Επενδυτικές δυνάμεις. Αυτό στο οποίο μόλις αναφερθήκατε. Επενδύσεις , δηλαδή. Τι γίνεται με τις ξένες επενδύσεις που έχουν δρομολογηθεί. Θυμάμαι, για παράδειγμα μια εμβληματική εξ αυτών, την ανακοίνωση της Microsoft ότι το 2024 θα ξεκινήσει η κατασκευή των data center στην Ελλάδα. Εμβληματική από κάθε άποψη. Πού βρίσκεται αυτή και αντίστοιχα άλλες ;
Είναι μια επένδυση που είχα χειριστεί από την προηγούμενη θέση μου ως αναπληρωτής υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Η Microsoft προχωρά κανονικά. Εντάχθηκε στις στρατηγικές επενδύσεις. Η Microsoft δεν ζήτησε επιδότηση. Μόνο το δικαίωμα του fast track. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε έχουν ολοκληρωθεί τα πάντα. Ήδη έχει ξεκινήσει πρόδρομες εργασίες από ό,τι γνωρίζουμε. Είναι προχωρημένες και οι αδειοδοτήσεις και έχουν προκύψει και τα σχέδια του Προεδρικού Διατάγματος. Η επένδυση είναι εκεί και γίνεται. Υπάρχουν, όμως και άλλες επενδύσεις. Δεν είναι μόνο τα data center της Microsoft, είναι και αυτά της Digital Realty, όπως και άλλων εταιρειών.
Έχουμε πολλές επενδύσεις στην αγροδιατροφή, πολλές επενδύσεις στη μεταποίηση, συνεχίζει ο τουρισμός να είναι δυνατός. Επομένως, έχουμε μια, θα έλεγα, επενδυτική άνοιξη, η οποία θα συνεχισθεί εφόσον και εμείς συνεχίζουμε στη στρατηγική που έχουμε ακολουθήσει, της σταθερής δημοσιονομικής πολιτικής, δηλαδή την εικόνα και τη δημιουργία του φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Κάτι που το πετύχαμε από την πρώτη στιγμή που αναλάβαμε γιατί επιταχύνουμε, απλοποιούμε τις διαδικασίες.
«Η γραφειοκρατία είναι τέρας»
Η γραφειοκρατία είναι τέρας. Δεν σκοτώνεται με τη μία. Θέλει πολλή δουλειά. Και πάνω σε αυτή τη δουλειά και τις μεταρρυθμίσεις δουλεύουμε. Σας θυμίζω το ρεκόρ αιτημάτων στον αναπτυξιακό νόμο. Και εδώ θα πρέπει να σταθούμε και να δούμε γιατί υπάρχει αυτό το ρεκόρ αιτημάτων. Γιατί έχουμε ρεκόρ άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα ξαφνικά;
Γιατί μιλούν όλοι για τη χώρα αυτή; Διότι ακριβώς υπάρχει μια σταθερή κυβέρνηση. Μια κυβέρνηση που θέλει την επιχειρηματικότητα, που δεν φοβίζει τον επιχειρηματία, ο οποίος ξέρει τι πρόκειται να περιμένει την επόμενη ημέρα. Αυτό το οποίο ζητάει η επιχειρηματική κοινότητα είναι σταθερότητα.
Επίσης, ανοίγουν και πολλά προγράμματα τώρα. Ανοίγουν προγράμματα του ΕΣΠΑ που έχουν σχέση με τουριστικά καταλύματα, με την γενική επιχειρηματικότητα, κυρίως για νεοφυείς επιχειρήσεις.
Αναφορικά με τα προγράμματα, εκτός από το «Εξοικονομώ» για το οποίο μιλήσατε πριν, υπάρχουν κάποια καινούργια και εμβληματικά, τα οποία ξεκινούν σύντομα;
Υπάρχουν πάρα πολλά. Εννοείτε προγράμματα στήριξης;
Εννοώ προγράμματα, όπως αυτό για τον τουρισμό που πρόκειται να ξεκινήσει, για μικρομεσαίες επιχειρήσεις κ.ό.κ.
Υπάρχουν τα προγράμματα για νεοσύστατες επιχειρήσεις, οι οποίες είτε θα συσταθούν είτε συστήνονται τώρα, είτε δεν έχουν κλείσει μια χρήση. Τι θέλουμε; Να βάλουμε περισσότερους επιχειρηματίες στην οικονομία και να στηρίξουμε και νέους για να δημιουργήσουν επιχειρήσεις. Γι' αυτό γυρνάμε σε νεοσύστατες επιχειρήσεις. Υπάρχουν τα προγράμματα για μεγάλες και φυσικά για μικρομεσαίες που έχουν σχέση με τον φθηνό δανεισμό.
«Ενδιαφέρον για επιχειρήσεις στην αγροδιατροφή»
Είναι μεγάλη η ανταπόκριση για τα προγράμματα που αφορούν νεοσύστατες επιχειρήσεις;
Ναι. Πολύ μεγάλη. Αναμένουμε ότι θα υπάρξει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Εχουμε σε πρώτη φάση 350 εκατ.ευρώ, καθώς και επιπλέον 400 περίπου εκατ.ευρώ, καθώς και για τις περιοχές της απολιγνιτοποίησης, δηλαδή για Κοζάνη, Φλώρινα, Γρεβενά, Καστοριά, αλλά και σε Μεγαλόπολη, Τρίπολη και Γορτυνία. Ας πούμε ότι κάποιος θέλει να κάνει καταλύματα σε ένα νησί ή Φ≠στην ηπειρωτική Ελλάδα, τότε μπορεί να καταθέσει ένα σχέδιο και να πάρει μέχρι και το 50% του προυπολογισμού του. Να καταθέσει ένα σχέδιο 400.000 ευρώ και να πάρει επιχορήγηση 200.000 ευρώ.
Δηλαδή εκεί όπου εκδηλώνεται το ενδιαφέρον είναι οι παραδοσιακοί κλάδοι που βλέπουμε στην ελληνική οικονομία, όπως ο τουρισμός, ή είναι και καινούργιοι τομείς και καινοτόμοι;
Και καινούργιοι και καινοτόμοι τομείς. Μπορεί π.χ. κάποιος να έχει μια ιδέα για μια νεοφυή επιχείρηση, για μια παραγωγική διαδικασία. Μπορεί να έχει για ένα πρόγραμμα αγροδιατροφής. Μπορεί να έχει μια μίσθωση οχημάτων. Υπάρχουν πολλά.
Είναι δυο τα προγράμματα. Το ένα για τουριστικά καταλύματα και το άλλο για την γενική επιχειρηματικότητα. Και εγώ θέλω να καλέσω όλες τις νέες και όλους τους νέους να δούν τα προγράμματα. Δεν χρειάζεται να είναι μεγάλο το αίτημα. Μπορεί να είναι και 50.000 - 60.000 ευρώ και να πάρουν το 50%. Οτιδήποτε μπορούν να σκεφθούν και θέλουν να επιχειρήσουν. Και ταυτόχρονα έχουμε και την Αναπτυξιακή Τράπεζα, η οποία υποστηρίζει με επιδοτούμενο επιτόκιο και εγγύηση ένα δάνειο. Επομένως έχουμε εργαλεία και επιδότησης και επιδότησης επιτοκίου. Νομίζω ότι είναι μια μεγάλη ευκαιρία για τα νέα παιδιά να προσπαθήσουν να κάνουν μια επιχειρηματική δραστηριότητα σήμερα.
«Πρόστιμα για αθέμιτες πρακτικές, έχουν κλείσει επιχειρήσεις»
Ακρίβεια. Και κλείνουμε με αυτό. Εδώ η κατάσταση μοιάζει πάρα πολύ δύσκολη. Τι μπορείτε να κάνετε;
Κοιτάξτε. Πράγματι η ακρίβεια ροκανίζει το εισόδημα των Ελλήνων. Αντιμετωπίζεται με δυο τρόπους. Ο ένας είναι η αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος. Αυτό είναι που προσπαθούμε να κάνουμε με κάθε τρόπο, δηλαδή με αύξηση του κατώτατου μισθού, μείωση των φόρων - όλα αυτά τα οποία έχουμε εξαγγείλει - με αύξηση του αφορολόγητου και αύξηση των συντάξεων. Αυτά κατ΄ουσία αυξάνουν το διαθέσιμο εισόδημα.
Και ο δεύτερος τρόπος αντιμετώπισης είναι με ελέγχους στην αγορά. Δεν μπορούμε όμως να βάλουμε διατίμηση στα προϊόντα. Πχ, ξέρουμε ότι η τιμή φέτος στο λάδι, λόγω της Ισπανίας και της Ιταλίας, έχει πάει πολύ ψηλά. Αν λοιπόν ερχόμασταν και λέγαμε ότι βάζουμε διατίμηση, στην τιμή που βρίσκονταν πριν από δυο χρόνια, δηλαδή στα 3,5 ή 4 ευρώ, αυτό τι θα σήμαινε πρακτικά; Όλο το λάδι, θα γινόταν εξαγωγή στο εξωτερικό με αποτέλεσμα να υπάρξει έλλειψη. Αυτό το οποίο κάνουμε, είναι το εξής. Εχουμε ελέγχους και έχουμε βάλει και περιθώριο στο ποσοστό κέρδους των επιχειρήσεων που πωλούν προϊόντα.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Η Ελλάδα δεν βρίσκεται στον πλανήτη Άρη. Βρίσκεται στην Ευρώπη. Οταν λοιπόν εισάγουμε πρώτη ύλη από την Γαλλία όπου εκεί ο πληθωρισμός είναι μεγαλύτερος και η πρώτη ύλη είναι πολύ πιο ακριβή, αυτός ο πληθωρισμός μεταφέρεται και μέσα στην Ελλάδα. Έχουμε, όμως σταθερά τον τέταρτο χαμηλότερο γενικό πληθωρισμό στην Ευρώπη και είμαστε στις χώρες με τον χαμηλότερο πληθωρισμό στα τρόφιμα. Θα πρέπει να δούμε την Ελλάδα ως μέρος της Ευρώπης. Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως, όπως σας είπα, ότι δεν ροκανίζεται το εισόδημα των συμπολιτών μας.
Ο ανταγωνισμός, κατά τη γνώμη σας, λειτουργεί στην αγορά; Και αν όχι, σε ποιους κλάδους υπάρχει πρόβλημα;
Κατ΄αρχάς, δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν λειτουργεί ο ανταγωνισμός. Για αθέμιτες πρακτικές έχουν επιβληθεί και πρόστιμα, έχουν κλείσει και επιχειρήσεις. Και βλέπετε ότι έχουμε ανακοινώσει και εκατοντάδες χιλιάδες πρόστιμα, επωνύμως, σε μεγάλες αλυσίδες .
Επομένως δεν φοβόμαστε να πούμε ποιος παραβιάζει τους κανόνες. Αυτό το οποίο πρέπει να κάνουμε είναι και εμείς να ελέγχουμε τις τιμές, έχουμε εργαλεία, όπως τον e- Καταναλωτή, για να μπορούμε να μπαίνουμε και να βλέπουμε σε πραγματικό χρόνο τις τιμές. Πρέπει και εμείς να ελέγχουμε στις αγορές μας γιατί όσο καλύτεροι καταναλωτές γινόμαστε, τόσο καλύτερα βοηθάμε και τον ανταγωνισμό.
Προφανώς υπάρχει και δομικός λόγος αλλά βλέπετε ότι αυτό το φαινόμενο είναι ευρωπαϊκό. Είναι αποτέλεσμα του πολέμου στη Ρωσία, είναι αποτέλεσμα όλου αυτού του ενεργειακού ζητήματος. Επομένως όταν έχεις μια Ευρώπη όπου ο μέσος όρος του πληθωρισμού και στον γενικό πληθωρισμό και στον ειδικό πληθωρισμό των τροφίμων είναι υψηλότερος από την Ελλάδα σημαίνει ότι κάτι γίνεται σωστό εδώ στην πατρίδα μας για να ΄χούμε χαμηλότερο πληθωρισμό από τις υπόλοιπες χώρες.
Νομίζω είπαμε πολλά. Από τα κοινοτικά κονδύλια μέχρι τα ζητήματα της ακρίβειας. Και καταλαβαίνω ότι σύντομα θα έχετε και μια επόμενη ευκαιρία να αναπτύξετε τις δράσεις της Αναπτυξιακής Τράπεζας.
Θα έχουμε μια νέα συνέντευξη Τύπου όπου εκεί θα μιλήσουμε για την Αναπτυξιακή Τράπεζα, την επενδυτική Τράπεζα. Θα παρουσιάσουμε όλα τα εργαλεία της Αναπτυξιακής Τράπεζας, και τη συμμετοχή που μπορεί να έχει στην στήριξη της οικονομίας, ειδικά σε καινοτόμες και νεοφυείς επιχειρήσεις. Θα έχουμε το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων. Θα παρουσιάσουμε τι σχεδιάζουμε να κάνουμε, όπως και για τις συμπράξεις Δημοσίου - Ιδιωτικού Τομέα, είναι ένα εργαλείο πολύ σημαντικό. Πολλά έργα γίνονται με ΣΔΙΤ. Το Flyover στη Θεσσαλονίκη, η λειτουργία του μετρό στη Θεσαλονίκη, νοσοκομεία, σχολικά κτίρια, δρόμοι, έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον το κομμάτι των συμπράξεων Δημοσίου - Ιδιωτικού Τομέα.
