Στην εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού, και απλοποίηση των διαδικασιών σε ό,τι αφορά τις ηλεκτρονικές συναλλαγές αποτελεί μείζον θέμα, ώστε να διευκολυνθεί η καθημερινότητα για τους πολίτες της Ευρωζώνης.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2021 την υλοποίηση ενός ιδιαίτερα φιλόδοξου πρότζεκτ, που είναι το ψηφιακό ευρώ.
Στο περιθώριο της σημαντικής εκδήλωσης Fin Forum 2023: The Day After που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, το Liberal.gr συνομίλησε για το ψηφιακό ευρώ με τον Jürgen Schaaf, σύμβουλο της ΕΚΤ που εξειδικευεται στις Υποδομές Αγορών και Πληρωμών.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε Schaaf, τι θα είναι το ψηφιακό ευρώ; Γιατί το χρειαζόμαστε και με ποιον τρόπο θα αλλάξει την καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών;
Θα ήθελα κατ’ αρχάς να σας ευχαριστήσω γι’ αυτή τη συζήτηση. Συνοψίζοντας, με απλά λόγια, το τι ακριβώς είναι το ψηφιακό ευρώ, θα σας έλεγα ότι πρόκειται για μια ψηφιακή εκδοχή αυτού που θα αποκαλούσαμε «ρευστό χρήμα» στον αναλογικό κόσμο. Δεν διαφέρει σε τίποτα από τα τραπεζογραμμάτια, αλλά πρόκειται για ψηφιακό ρευστό χρήμα.
Σε περίπτωση που αυτό σας μπερδεύει, θα πρέπει να σας πω ότι η διαφορά ανάμεσα στο ρευστό και τις υπόλοιπες πληρωμές έγκειται στην ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων.
Όταν πληρώνετε με μετρητά, πληρώνετε με την ευθύνη της Κεντρικής Τράπεζας. Με ένα τραπεζογραμμάτιο έχετε μια απαίτηση έναντι της ΕΚΤ, η οποία υποστηρίζεται από το σύνολο του πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού κεφαλαίου της Ευρωζώνης και της ΕΕ. Τα τραπεζικά σας αποθεματικά ανήκουν στην ΕΚΤ. Αυτή είναι η οικονομική διαφορά: Δεν χρειάζεται να νοιάζεστε τόσο πολύ για το τι συμβαίνει όταν πληρώνετε.
Σε ό,τι αφορά το ερώτημά σας γιατί το χρειαζόμαστε, η απάντηση είναι ότι ο στόχος του ψηφιακού ευρώ είναι ότι έχετε στη διάθεσή ένα καθολικό μέσο πληρωμών, το οποίο μπορείτε να χρησιμοποιήσετε παντού, στο ταμείο μιας τράπεζας, στο μανάβικο της γειτονιάς σας. Και φυσικά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το ψηφιακό ευρώ, όταν κάνετε online αγορές, μέσω Διαδικτύου ή όταν ασχολείστε με το ηλεκτρονικό εμπόριο (e-commerce).
Για παράδειγμα, μπορώ εγώ αυτή τη στιγμή να σας στείλω χρήματα με τη μέθοδο Person to Person (p2p) μέσω κινητού τηλεφώνου. Κι εσείς, με τη σειρά σας, κύριε Παναγόπουλε, μπορείτε να πληρώσετε τους λογαριασμούς σε ΔΕΚΟ. Όλα αυτά μπορούν να γίνουν με έναν καθολικό κι ενιαίο τρόπο πληρωμής.
Και το σημαντικό είναι ότι μπορείτε να πραγματοποιήσετε πληρωμές με το ψηφιακό ευρώ στο σύνολο των χωρών που βρίσκονται στην Ευρωζώνη.
Στις μέρες μας, όταν έχουμε στη διάθεσή μας κάποιες πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες που εκδίδονται από τράπεζες της οικείας χώρας όπου ζούμε, μπορούμε για παράδειγμα να τις χρησιμοποιήσουμε στην Ελλάδα χωρίς κανένα πρόβλημα, αλλά όταν τις χρησιμοποιήσουμε από το Βέλγιο, ενδεχομένως να μην δουλέψουν. Μπορεί να έχω εκδώσει μια πιστωτική κάρτα στην Ισπανία, αλλά όταν τη χρησιμοποιήσω στη Μάλτα, για να αγοράσω κάτι, να μην τα καταφέρω. Συνεπώς το ψηφιακό ευρώ θα είναι καθολικά αποδεκτό και παντού.
Τώρα, ως προς το πώς θα μεταβάλει την καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών… Σίγουρα, το ψηφιακό ευρώ δεν έχει επαναστατικό αντίκτυπο, αλλά γενικότερα θα καταστήσει τον τρόπο που πληρώνετε πολύ πιο άνετο, υπό την έννοια ότι θα μπορείτε να το χρησιμοποιείτε, όταν ταξιδεύετε. Δεν χρειάζεται να ανησυχείτε γι’ αυτό, ούτε να έχετε στη διάθεσή σας 4-6 διαφορετικούς τρόπους πληρωμής. Έχετε μόνο έναν και είναι μόνο ζήτημα επιλογής. Είστε ελεύθεροι να επιλέξετε αν θα κάνετε χρήση του ψηφιακού ευρώ ή όχι.
Θα μπορείτε ακόμη να χρησιμοποιείτε το ρευστό σας χρήμα, θα συνεχίσετε να δίνετε τραπεζογραμμάτια, συνεπώς θα εξακολουθείτε να έχετε τη δυνατότητα να πληρώνετε μετρητοίς αλλά και με άλλες μορφές πληρωμής. Επομένως, η χρήση του ψηφιακού ευρώ είναι καθαρά ζήτημα δική σας προσωπικής επιλογής. Κι ένα τελευταίο στοιχείο ως προς αυτό – το οποίο δεν είναι τόσο εμφανές, αλλά είναι σημαντικό – είναι ότι στην παρούσα χρονική στιγμή δεν διαθέτουμε έναν μηχανισμό πληρωμής που να υλοποιείται από έναν αμιγώς ευρωπαϊκό φορέα.
Αντίθετα έχουμε μη ευρωπαϊκές, τρίτες εταιρείες που υλοποιούν διαφορετικούς μηχανισμούς και συστήματα πληρωμών. Αυτό θα αλλάξει. Επομένως, η χρήση του ψηφιακού ευρώ είναι καθαρά ζήτημα δική σας προσωπικής επιλογής. Κι ένα τελευταίο στοιχείο ως προς αυτό – το οποίο δεν είναι τόσο εμφανές, αλλά είναι σημαντικό – είναι ότι στην παρούσα χρονική στιγμή δεν διαθέτουμε έναν τρόπο πληρωμής που να υλοποιείται από έναν αμιγώς ευρωπαϊκό φορέα.
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Αντίθετα έχουμε μη ευρωπαϊκές, τρίτες εταιρείες που υλοποιούν διαφορετικές διαδικασίες πληρωμών σε διεθνές επίπεδο. Αυτό θα αλλάξει και θα σημαίνει ότι η ΕΚΤ θα προσδώσει στο νέο αυτό τρόπο πληρωμών ένα επίπεδο οικονομικής και νομισματικής ανθεκτικότητας στο ευρωπαϊκό οικοσύστημα πληρωμών.
Ποια μέτρα θα πρέπει να ληφθούν από την ΕΚΤ ώστε να θωρακιστεί η ιδιωτικότητα των χρηστών του ψηφιακού ευρώ;
Η ιδιωτικότητα συνιστά ένα θεμελιώδες δικαίωμα και αποτιμάται σε πολύ υψηλό επίπεδο στην Ευρώπη και ειδικά στην ΕΚΤ, που συνιστά ένα ευρωπαϊκό θεσμικό όργανο. Τα πρότυπα προστασίας των δεδομένων που χρησιμοποιούμε, είναι τα πιο αυστηρά στον κόσμο. Ως προς αυτά τα πρότυπα η ΕΚΤ δεν εξαιρείται και μάλιστα προχωρούμε πολύ πιο πέρα από όσα επιτάσσει η προστασία των δεδομένων.
Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι υπάρχουν διάφορα περιστατικά, ακόμη και θεωρίες συνωμοσίας, ότι δήθεν θέλουμε να παρακολουθούμε και να υποκλέπτουμε τα δεδομένα των πολιτών, κάτι που φυσικά δεν ισχύει. Προφανώς και δεν θέλουμε ούτε κάνουμε κάτι τέτοιο. Διασφαλίζουμε, άλλωστε, πως κάτι τέτοιο θα είναι ακόμη και τεχνικά αδύνατο. Επομένως, δεν θα αποθηκεύσουμε ούτε και θα δούμε τα δεδομένα των πληρωμών που αφορούν σε πολίτες και ιδιώτες.
Τεχνικά, αυτό μπορεί να αποκλειστεί. Συνεπώς η πιο μεγάλη δυνατότητα προστασίας των δεδομένων θα παρέχεται στο πλαίσιο της κείμενης νομοθεσίας και σε αυτή θα πρέπει να υπακούν τόσο η ΕΚΤ όσο και οι πάροχοι χρηματοοικονομικών υπηρεσίων, παραμένοντας εναρμονισμένοι με τους νόμους που ισχύουν κατά του ξεπλύματος μαύρου χρήματος και της φοροαποφυγής.
Άρα, οι πάροχοι του ψηφιακού ευρώ θα έχουν στη διάθεσή τους τα δεδομένα που απαιτούνται, ώστε να αποτρέψουν τέτοιου είδους οικονομικά εγκλήματα.
Δεδομένης της ανησυχίας που εγείρεται κατά καιρούς αναφορικά με το ζήτημα της Κυβερνοασφάλειας, με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να διασφαλιστούν οι συναλλαγές που θα γίνονται μέσω της χρήσης του ψηφιακού ευρώ;
Εάν σας στείλω 10 ευρώ μέσω κινητού τηλεφώνου με τη διαδικασία p2p που σας περιέγραψα και νωρίτερα, αυτό θα μπορούσε να γίνει ακόμη κι όταν είστε offline, ήτοι όταν δεν είστε συνδεδεμένος στο Διαδίκτυο.
Όλες οι συναλλαγές αυτού του είδους θα ρυθμίζονται από το Ευρωσύστημα, το οποίο απαρτίζεται από την ΕΚΤ και τις Κεντρικές Τράπεζες των χωρών – μελών της ΕΕ, για παράδειγμα την Τράπεζα της Ελλάδος.
Αυτό το σύστημα το διαχειριζόμαστε εμείς στην ΕΚΤ. Η απειλή των κυβερνοεγκλημάτων δεν συνιστά κάτι νέο για εμάς. Αυτή τη στιγμή ελέγχουμε σε καθημερινή βάση εκατομμύρια συναλλαγές, οι οποίες πραγματοποιούνται μέσω των τραπεζών. Αυτό είναι κάτι που, ούτως ή άλλως, ενυπάρχει στις υποδομές μας.
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Φυσικά, πάντοτε ελλοχεύει ο κίνδυνος των κυβερνοεπιθέσεων. Έχουμε το πλεονέκτημα ότι δεν είμαστε ένα θεσμικό όργανο κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Έχουμε εντολή να προστατεύουμε αυτές τις υποδομές και δεν συμβιβαζόμαστε με κανέναν τρόπο σε ό,τι αφορά τα ζητήματα της ασφάλειας.
Η ασφάλεια, λοιπόν, συνιστά το καθημερινό μας μέλημα. Επομένως, τέτοιου είδους απειλές πάντοτε θα υπάρχουν. Σίγουρα τα μέσα εκδήλωσης τέτοιων επιθέσεων εξελίσσονται, αλλά το ίδιο ισχύει και με την ανάπτυξη των μηχανισμών προστασίας που εξελίσσει η ΕΚΤ, με σκοπό τη διασφάλιση της ανθεκτικότητας.
Ακούμε πολύ συχνά πολίτες της ΕΕ να υποστηρίζουν ότι η έλευση του ψηφιακού ευρώ θα μπορούσε να οδηγήσει στην πλήρη εξάλειψη του πραγματικού χρήματος, δηλαδή των τραπεζογραμματίων. Συμφωνείτε με την άποψη αυτή; Τι θα συμβεί στην πραγματικότητα;
Σας το λέω κατηγορηματικά αυτό: Δεν υπάρχει καμία απολύτως περίπτωση να συμβεί κάτι τέτοιο. Και δεν θα συμβεί για δύο λόγους: ο πρώτος λόγος έχει να κάνει με το γεγονός ότι το ψηφιακό ευρώ θα συνιστά πραγματικό χρήμα. Είναι το ίδιο πραγματικό όσο κι ένα τραπεζογραμμάτιο. Απλώς θα έχει μια διαφορετική μορφή, θα είναι ψηφιακό. Όμως, θα έχει την ίδια αξία όσο ένα χαρτονόμισμα ή αντίστοιχα ένα κέρμα.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι έχουμε πει επανειλημμένως ότι διαθέτουμε μια επιπρόσθετη νομοθεσία από πλευράς Κομισιόν, βάσει της οποίας θα συνεχίσουμε να προσφέρουμε, να εκδίδουμε και να εξυπηρετούμε μετρητά. Για όσο διάστημα οι πολίτες επιθυμούν να πληρώνουν ή να κρατούν επάνω τους μετρητά, θα συνεχίσουμε να προσφέρουμε αυτές τις υπηρεσίες.
Απλώς, παρατηρούμε πως κάτι τέτοιο είναι σχετικά σημαντικό, στο πλαίσιο των πληρωμών. Ωστόσο άτομα, εστιατόρια, καταστήματα τείνουν κατ’ επανάληψη να απομακρύνονται από τα μετρητά όταν πραγματοποιούν συναλλαγές. Θα πρέπει να αντιδράσουμε απέναντι σ’ αυτό, θα πρέπει να παρέχουμε έναν ασφαλή τρόπο, που θα χρησιμοποιούν οι πολίτες για να πραγματοποιούν τις πληρωμές τους. Όμως, σε καμία περίπτωση δεν θα σταματήσουμε να εκδίδουμε χρήμα.
Ωστόσο, όπως είπατε κι εσείς, κύριε Παναγόπουλε, βρισκόμαστε συχνά αντιμέτωποι με τέτοιου είδους κατηγορίες, οι οποίες είναι παντελώς αβάσιμες. Πιστεύω, μάλιστα, πως δεν υπάρχει ούτε μία ομιλία από τους υπεύθυνους λήψης πολιτικών αποφάσεων όσον αφορά το ψηφιακό ευρώ, που να υποστηρίζει ότι θα σταματήσουμε να εκδίδουμε χρήμα.
Έχει διατυπωθεί η ανησυχία ότι με το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσαν δυνητικά να υπάρξουν κάποιοι περιορισμοί ως προς τις συναλλαγές που θα πραγματοποιούν οι πολίτες της Ευρωζώνης. Για παράδειγμα, έχουμε ακούσει ότι θα μπορούσαν να τεθούν περιορισμοί στον αριθμό των αεροπορικών εισιτηρίων που θα είχε τη δυνατότητα να αγοράσει κάποιος. Τι ισχύει ως προς αυτό;
Υπάρχουν δύο ζητήματα που θα πρέπει να ξεχωρίσουμε. Το πρώτο είναι ότι το όριο του πλαφόν. Αυτό είναι ένα κάπως τεχνικό ζήτημα, αλλά θα προσπαθήσω να το εξηγήσω όσο πιο απλά γίνεται.
Στην πραγματικότητα, το ψηφιακό ευρώ ως χρήμα της ΕΚΤ θα είναι το πιο ασφαλές κεφάλαιο που θα μπορείτε να έχετε, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα μετρητά. Θα είναι πολύ πιο ασφαλές σε σύγκριση με μια κατάθεση που βρίσκεται σε μια τράπεζα. Η διαφορά είναι μικρή, αλλά ίσως σε κάποιους φαντάζει σημαντική, ιδίως σε περιόδους οικονομικής κρίσης.
Επόμενως, αυτό που δεν θέλουμε είναι ο κόσμος να παίρνει τις καταθέσεις του στην τράπεζα και να μεταφέρει τα χρήματά του στην ΕΚΤ, επειδή είναι πιο ασφαλές. Γιατί θέλουμε να αποφύγουμε κάτι τέτοιο; Όχι, επειδή είμαστε υποστηρικτικοί απέναντι στη μία ή την άλλη τράπεζα, αλλά χρειαζόμαστε τις τράπεζες να συλλέγουν και συγκεντρώνουν τα χρήματα των πολιτών στα αποθεματικά τους και να δανείζουν το χρήμα σε δάνεια και πιστώσεις προς την πραγματική οικονομία (σε επενδύσεις, καταναλωτικά δάνεια κλπ.).
Άρα αυτός ο μηχανισμός, σύμφωνα με τον οποίο οι πολίτες φέρνουν χρήματα στις τράπεζες και αυτές με τη σειρά τους τα δίνουν στον κόσμο και στην πραγματική οικονομία, είναι κρίσιμης σημασίας για τις κοινωνίες και της οικονομίες μας.
Εάν είχαμε μαζικές εκροές χρήματος από τις τράπεζες, θα μπορούσε να προκληθεί ζήτημα σε ό,τι αφορά τη δημοσιονομική σταθερότητα. Επομένως, δεν το θέλουμε αυτό και για να το αποτρέψουμε, έχουμε πει ότι θα θέσουμε ένα ανώτατο όριο στα ποσά που θα κατέχουν οι ιδιώτες κατά τη χρήση του ψηφιακού ευρώ. Θα έχουν στη διάθεσή τους ένα ορισμένο ποσό σε ψηφιακό ευρώ, κάτι που θα υπολογιστεί από την ΕΚΤ. Σκεφτόμαστε ένα πλαφόν στα 3.000 ευρώ, αλλά αυτό το ποσό δεν συνιστά προς ώρας αντικείμενο οριστικής απόφασης.
Θέλουμε οι πολίτες να πληρώνουν με το ψηφιακό ευρώ, αλλά όχι να αποταμιεύουν. Και αυτός καθαυτός ο τραπεζικός τομέας δεν θα πρέπει να υποστεί πλήγμα, που να επηρεάσει την οικονομία και το τραπεζικό σύστημα. Γι’ αυτό τον λόγο θα υπάρχει πλαφόν στα ποσά που θα μπορείτε να έχετε στη διάθεσή σας στο πλαίσιο του ψηφιακού ευρώ. Ωστόσο, θα είναι αρκετό, ώστε να μπορείτε να πραγματοποιείτε τις πληρωμές σας. Επιπλέον, για συναλλαγές που θα κινούνται πέρα και πάνω από αυτό το πλαφόν, θα μπορείτε να τις υλοποιείτε πληρώνοντας το υπόλοιπο ποσό, με τους συμβατικούς τρόπους πληρωμών που ισχύουν μέχρι τώρα.
Το δεύτερο ζήτημα είναι ο αποκλεισμός ορισμένων πληρωμών, όπως για παράδειγμα η αγορά αεροπορικών εισιτηρίων ή συγκεκριμένων προϊόντων όπως το αλκοόλ ή άλλες παράνομες δραστηριότητες που απαγορεύονται.
Συνεπώς, αυτό που κάνει το πραγματικό χρήμα δεν είναι η φυσική μορφή του. Εάν το τραπεζογραμμάτιο που έχετε είναι εκτυπωμένο είτε σε χαρτί είτε σε πλαστικό, δεν έχει σημασία. Εάν έχετε το ψηφιακό ευρώ, θα είναι πραγματικό χρήμα και δεν θα σας επηρεάσουμε ως προς το τι θα κάνετε με αυτό. Μπορούμε να έχουμε συνάψει ένα συμβόλαιο μεταξύ μας, να μου δώσετε χρήματα και να μου απαγορέψετε να χρησιμοποιήσω αυτά τα χρήματα. Όμως αυτό δεν πρόκειται να επηρεάσει την αξία του χρήματος που τίθεται σε συναλλαγή μεταξύ μας.
Εάν έχετε περιορισμούς ως προς το πώς θα χρησιμοποιήσετε τα χρήματα, τότε δεν μιλάμε για χρήματα, αλλά για κουπόνια. Μπορώ να σας δώσω μια διατακτική, ένα voucher και να αγοράσετε ένα γεύμα στο εστιατόριο της περιοχής σας, αλλά αυτό δεν είναι χρήμα. Το χρήμα είναι αναλώσιμο και ανταλλάξιμο για οτιδήποτε θέλετε να πληρώσετε με αυτό και είναι απολύτως αποκομμένο από ηθικούς ή άλλους περιορισμούς. Το ευρώ είναι ευρώ και θα παραμείνει ευρώ ασχέτως του πώς θα το χρησιμοποιήσετε.
