Τη σημαντική ανατροπή ως προς το αποτέλεσμα στο β' γύρο των βουλευτικών εκλογών στη Γαλλία αναλύει στο Liberal ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του ΕΚΠΑ, Κώστας Υφαντής.
Τονίζει πως η Γαλλία βρίσκεται αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο μιας διαρκούς κρίσης, η οποία θα εκπορεύεται από την αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης και της συνακόλουθης ανυπαρξίας συνεννόησης ανάμεσα στους «Μακρονιστές» και το Νέο Λαϊκό Μέτωπο.
Παράλληλα, ο διαπρεπής ακαδημαϊκός εκτιμά πως «μία κυβέρνηση της Αριστεράς, ιδιαίτερα με επικεφαλής τον Μελανσόν, της οποίας θα της λείπουν ίσως και 100 έδρες, αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις, δεν μπορεί να λειτουργήσει στην Εθνοσυνέλευση».
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε καθηγητά, τα exit polls έδειξαν πρωτιά του Νέου Λαϊκού Μετώπου υπό τον Μελανσόν. Τι οδήγησε σε αυτήν την ανατροπή, μιας και η Λεπέν φαινόταν πως θα κατακτήσει την πρώτη θέση;
Αυτό που πρέπει να επισημάνουμε, προς αποφυγήν οποιασδήποτε παρερμηνείας, είναι ότι τα exit polls έδειξαν πρωτιά του Νέου Λαϊκού Μετώπου, τμήμα του οποίου συνιστά και η «Ανυπότακτη Γαλλία» (σ.σ. La France insoumise) του Ζαν – Λυκ Μελανσόν. Σε αυτό τον αριστερό συνασπισμό υπάρχουν πέντε κόμματα (Σοσιαλιστές, Σοσιαλδημοκράτες Πράσινοι, Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας και η Ανυπότακτη Γαλλία).
Κατ’ αρχάς, εκείνο που θα πρέπει να πούμε είναι ότι συνέβη αυτό που πάρα πολλοί περίμεναν και προσδοκούσαν: Δηλαδή, ότι θα υπήρχε μια ελάχιστη συνεννόηση μεταξύ του Νέου Λαϊκού Μετώπου, της Κεντροαριστεράς που συγκροτήθηκε τρεις εβδομάδες πριν από τις βουλευτικές εκλογές και του συνασπισμού «Enseble pour la Republique» (σ.σ. Μαζί για τη Δημοκρατία) υπό τον Εμανουέλ Μακρόν. Υπό το πρίσμα αυτό, είχαμε σε περίπου 200 εκλογικές περιφέρειες την απόσυρση υποψηφίων, οι οποίοι είχαν έρθει τρίτοι ή τέταρτοι κατά τον α’ γύρο των βουλευτικών εκλογών. Σκοπός αυτής της συνεννόησης ήταν να μη διασπαστεί η ψήφος του λεγόμενου γαλλικού «δημοκρατικού τόξου» απέναντι στους υποψήφιους του Εθνικού Συναγερμού της Μαρίν Λεπέν.
Άρα υπήρξε μια στρατηγική συμμαχία και αυτό, τελικά, απέδωσε και γι’ αυτό και είχαμε αυτή την ανατροπή ως προς τα εκλογικά αποτελέσματα του β’ γύρου.
Ωστόσο, σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν γίνεται λόγος για ανατροπή στο βασικό εκλογικό ποσοστό. Δηλαδή, το κόμμα της Μαρίν Λεπέν κατέγραφη, επί της ουσίας, την προηγούμενη Κυριακή στο 33% περίπου. Αυτό είναι το ποσοστό της. Απλώς, εξαιτίας του εκλογικού συστήματος, το οποίο είναι αρκετά περίπλοκο στη Γαλλία, ο Εθνικός Συναγερμός δεν επικράτησε τελικά. Και είναι, μάλιστα, τρίτος, επειδή ακριβώς υπήρξε αυτή η συμφωνία ανάμεσα στο Μακρόν και την Κεντροαριστερά, ώστε να υποστηριχθούν κοινοί υποψήφιοι εναντίον των αντίστοιχων υποψηφίων της Ακροδεξιάς. Όπως όλα δείχνουν εκ του αποτελέσματος, αυτό δούλεψε: Κινητοποιήθηκαν οι ψηφοφόροι, η συμμετοχή ήταν αρκετά υψηλή και έτσι είχαμε αυτό το καλό αποτέλεσμα για τις δημοκρατικές δυνάμεις.
Πολλοί αναλυτές αναφέρουν πως η επόμενη μέρα στην Ευρώπη θα είναι δύσκολη με μια κυβέρνηση υπό το Νέο Λαϊκό Μέτωπο. Κατά την άποψή σας, ποιοι κίνδυνοι αναδύονται από την αριστερή ρητορική;
Εξαρτάται από το πώς θα συγκροτηθεί αυτή η κυβέρνηση. Ωστόσο, είναι πραγματικά δύσκολο να συγκροτηθεί μια κυβέρνηση μεταξύ του Νέου Λαϊκού Μετώπου και του συνασπισμού του Εμανουέλ Μακρόν. Κι αυτό, γιατί οι διαφορές και οι συγκρούσεις όλο το προηγούμενο διάστημα σε συγκεκριμένες πολιτικές ήταν πολύ έντονες.
Υπάρχει το εξής σενάριο: Να υπάρξει συνεργασία, ώστε να βγει μια κυβέρνηση χωρίς, όμως, τη συμμετοχή της «Ανυπότακτης Γαλλίας» του Μελανσόν. Αυτό σημαίνει, με απλά λόγια, ότι το Νέο Λαϊκό Μέτωπο θα διαλυθεί στην Εθνοσυνέλευση και οι Σοσιαλιστές, οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι, αν έχουν αρκετές έδρες, τότε θα σχηματίσουν μια κυβέρνηση, την οποία θα στηρίξουν από κοινού.
Αυτή τη στιγμή, όμως, και αυτό είναι κάτι που πρέπει να επισημάνουμε, το σενάριο της ακυβερνησίας παραμένει: Η γαλλική Εθνοσυνέλευση έχει τριχοτομηθεί, σύμφωνα πάντοτε με τα exit polls. Άρα, είναι πολύ δύσκολο να έχουμε αυτές τις 289 έδρες, που απαιτούνται, ώστε να σχηματιστεί αυτοδύναμη κυβέρνηση. Θα δούμε ποιες θα είναι οι συζητήσεις μέσα στο επόμενο διάστημα, αλλά θα είναι συζητήσεις που θα έχουν να κάνουν με συγκεκριμένες πολιτικές: Δηλαδή, πως το Νέο Λαϊκό Μέτωπο θα υποστηρίξει μια κυβέρνηση, η οποία δεν θα πειράξει, για παράδειγμα, τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση του Μακρόν, που ήταν η βασική αιτία κατάρρευσης της δημοφιλίας του Γάλλου προέδρου.
Επί της ουσίας, κινούμαστε ακόμη επί τη βάσει σεναρίων ακόμα, μέχρι να δούμε ακριβώς πόσες έδρες παίρνει το κάθε κόμμα, ήτοι τα κόμματα που συμμετείχαν στον συνασπισμό του Νέου Λαϊκού Μετώπου.
Αυτή τη στιγμή, με δεδομένα τα αποτελέσματα των exit polls, φαίνεται ότι η Ακροδεξιά παραμένει στο προσκήνιο και φαίνεται επίσης ότι επανακάμπτουν ο λαϊκισμός και η αβεβαιότητα. Φοβάστε μία κρίση διαρκείας στη Γαλλία;
Είναι προφανές. Η Ακροδεξιά, αν επιβεβαιωθούν τα exit polls, θα μπορεί να έχει 50 έως 70 έδρες παραπάνω από τις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές. Άρα, ακόμα κι αν είναι τρίτο κόμμα, θα έχει 40-50% παραπάνω έδρες. Για να μην πω ότι υπάρχει μια περίπτωση να τις έχει διπλασιάσει. Αυτό, από μόνο του, είναι ένα στοιχείο αποσταθεροποίησης.
Αυτό το οποίο έχουμε μπροστά μας, είναι ένα πολιτικό τοπίο κατακερματισμένο, σε μία χώρα που δεν είναι συνηθισμένη σε τέτοιες εξελίξεις. Το πολιτικό και κατ’ επέκταση το εκλογικό σύστημα της Γαλλίας είναι έτσι σχεδιασμένο, ώστε να παράγει σταθερότητα, ή με αυτοδύναμες κυβερνήσεις, επειδή οι εκλογικές περιφέρειες είναι μονοεδρικές, ή με κυβερνήσεις συνεργασίας μεταξύ ενός μεγάλου και κάποιων μικρότερων κομμάτων.
Αυτή τη φορά, αυτά τα στοιχεία που προαναφέραμε, δεν φαίνεται να υπάρχουν, εφόσον επιβεβαιώνονται τα exit polls. Άρα, το σενάριο της ακυβερνησίας, για κάποιο διάστημα, παραμένει πολύ σημαντικό. Τι σημαίνει ακυβερνησία σε αυτή την περίπτωση; Σημαίνει ότι ο πρόεδρος, βεβαίως, διαθέτει τις αρμοδιότητες που πηγάζουν από το γαλλικό Σύνταγμα, αλλά δύσκολα θα μπορεί να περάσει πολιτικές από την Εθνοσυνέλευση και να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις, τις οποίες έχει προγραμματίσει να κάνει, παρά το γεγονός ότι αντιμετώπισε τεράστια αντίδραση, όπως συνέβη, για παράδειγμα με τα «Κίτρινα Γιλέκα». Υπάρχει, βεβαίως, και η άνοδος της Ακροδεξιάς, η οποία συνιστά και μια ψήφο διαμαρτυρίας.
Ως προς τα μέτρα που προτείνει στη Γαλλία ο Μελανσόν και κατ’ επέκταση το Νέο Λαϊκό Μέτωπο, τάσσονται υπέρ της αύξησης των κρατικών δαπανών. Με δεδομένο το υψηλό χρέος της Γαλλίας, υπάρχουν κατά τη γνώμη σας κίνδυνοι για τη γαλλική οικονομία;
Βεβαίως και υπάρχουν κίνδυνοι, όχι τόσο για το υψηλό δημόσιο χρέος όσο για τα ελλείμματα. Κι αυτά είναι κυρίως εκείνα που κοιτάζουν οι αγορές. Υπάρχει, λοιπόν, ο δημοσιονομικός κίνδυνος, τον οποίο «οσμίζονται» οι αγορές εδώ και αρκετό καιρό εξαιτίας της προοπτικής να συσταθεί μια κυβέρνηση της Ακροδεξιάς, η οποία είχε υποσχεθεί να ανατρέψει όλες τις υποχρεώσεις της Γαλλίας. Δηλαδή, έχει υποσχεθεί να επιδοτήσει τη γαλλική βιομηχανία, κατά παράβαση των ευρωπαϊκών κανονισμών ανταγωνισμού. Έχει υποσχεθεί, επίσης, ότι θα μειώσει τη συνεισφορά της Γαλλίας στον ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό, με αποτέλεσμα αν αυτό συμβεί, να έχουμε την αποσταθεροποίηση των ευρωπαϊκών πολιτικών, κάτι που θα είχε επιπτώσεις ακόμη και στην Ελλάδα, ειδικά ως προς την επόμενη δόση από το Ταμείο Συνοχής.
Εξάλλου, είχαμε την υπόσχεση της Λεπέν αλλά και της Αριστεράς ότι θα αυξήσει τις δαπάνες για το Κοινωνικό Κράτος και ότι θα επιδοτήσει τους αγρότες, πέρα από την Κοινή Αγροτική Πολιτική – και αυτό θα έφερνε τη Γαλλία κατηγορούμενη.
Μου είπατε για την Λεπέν, αλλά ήδη, κύριε Υφαντή, ο Μελανσόν έχει δηλώσει πως δεν θα συνεργαστεί με του «Μακρονιστές», θεωρεί ότι ο Μακρόν έχει υποχρέωση να του δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, ότι δεν δέχεται αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης και πως επιμένει στην αύξηση του κατώτατου μισθού. Πώς το σχολιάζετε όλο αυτό;
Είναι ακριβώς αυτό που συζητούσαμε. Σημαίνει ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση συνεργασίας, στην παρούσα χρονική στιγμή, φαντάζει εξαιρετικά δύσκολη. Μπορεί ο Μελανσόν για λόγους πολιτικής τακτικής να λέει αυτό που λέει, αλλά είναι σίγουρο ότι σε περίπτωση πρωθυπουργίας Μελανσόν, αμέσως – αμέσως ο συνασπισμός του Μακρόν δεν θα στήριζε καθόλου μια τέτοια κυβέρνηση στην Εθνοσυνέλευση. Με απλά λόγια, πάλι θα είχαμε μια κυβέρνηση μειοψηφίας – που την είχαμε έως τώρα, βέβαια, με τον Ατάλ, αλλά ήταν μια κυβέρνηση οριακής μειοψηφίας, καθώς υπήρχε η δυνατότητα να «περάσουν» συγκεκριμένες πολιτικές σε ad hoc βάση.
Μία κυβέρνηση, όμως, της Αριστεράς, ιδιαίτερα με επικεφαλής τον Μελανσόν, της οποίας θα της λείπουν ίσως και 100 έδρες, αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις, στην Εθνοσυνέλευση δεν μπορεί να λειτουργήσει.
Άρα, αν θα θέλαμε να δώσουμε έναν τίτλο σε όλο αυτό που συμβαίνει αυτή στιγμή στη Γαλλία, είναι ότι το «Εξάγωνο» μπαίνει σε ένα νέο κύκλο περιπετειών, σωστά;
Ναι, είναι απολύτως σαφές αυτό. Πρέπει να πούμε σε αυτό το σημείο πως δεν υπήρχε καλό σενάριο. Αυτό το σενάριο που εκτυλίσσεται στην παρούσα χρονική στιγμή είναι από αυτά που συζητούσαμε όλο αυτό το διάστημα. Το χειρότερο, βεβαίως, σενάριο θα ήταν εκείνο μιας αυτοδύναμης κυβέρνησης της Μαρίν Λεπέν ή μιας «συγκατοίκησης» της Ακροδεξιάς με τον Μακρόν, που θα ήταν τραυματική και θα βύθιζε τη Γαλλία σε ένα κοινωνικό χάος, με τεράστιες διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις και συγκρούσεις.
Αυτή ήταν η πρόβλεψη όλο το προηγούμενο διάστημα. Τώρα το σενάριο αυτό έχει απομακρυνθεί, δεν υπάρχει ακροδεξιά κυβέρνηση, με αυτό έχουμε τελειώσει. Αλλά το σενάριο της ακυβερνησίας παραμένει απολύτως ενεργό: Το πώς είναι δυνατό να στηρίξει μια κυβέρνηση Μελανσόν το κόμμα του Μακρόν. Αυτό είναι απίθανο.
Σε ό,τι αφορά στην Ευρώπη, τον πόλεμο στην Ουκρανία αλλά και το Μεσανατολικό, πώς επηρεάζει τις εξελίξεις η εκλογή Μελανσόν;
Οι συσχετισμοί σε σχέση με την εξωτερική πολιτική της Γαλλίας δεν έχουν αλλάξει. Άλλωστε, η εξωτερική πολιτική δεν αποτέλεσε αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης στις βουλευτικές εκλογές.
Ξέρουμε όλοι ότι η Μαρίν Λέπεν είναι – ας μου επιτραπεί ο όρος - «φιλοπουτινική» στην Ευρώπη – είναι χαρακτηριστικό ότι η Μόσχα της είχε ευχηθεί «καλή επιτυχία» εν όψει εκλογών. Τώρα πια, αυτό δεν υπάρχει.
Η εξωτερική πολιτική αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο του προέδρου. Όπως είναι μέχρι τώρα οι συσχετισμοί, η Γαλλία θα συνεχίσει να στηρίζει την ουκρανική αντίσταση έναντι της Ρωσίας.
Ωστόσο, θα δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στη Γάζα, γιατί εκεί ο Μελανσόν εμφανίζει μια πολύ ξεκάθαρη και οξεία αντισημιτική ρητορική και στάση. Εκεί, ενδεχομένως, τα πράγματα να αλλάξουν, αλλά εκεί η Γαλλία όπως και οι άλλες χώρες δεν παίζει, δεν διαμορφώνει τις εξελίξεις, όπως αντίθετα συμβαίνει με τις ΗΠΑ. Προσωπικά, δεν περιμένω κάποια σημαντική ανατροπή ως προς την εξωτερική πολιτική της Γαλλίας.
* Ο Κώστας Υφαντής είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Πρόεδρος του ΔΣ του ΙΔΙΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο
