Το Ισράηλ απέχει ακόμη από την επίτευξη του διπλού στόχου, δηλαδή απελευθέρωση των ομήρων και εξόντωση της Χαμάς, εξηγεί στο Liberal ο διεθνολόγος Θοδωρής Τσακίρης. Το ξερίζωμα της οργάνωσης θα συμβεί μόνο με επιχειρήσεις στο δικό της αστικό περιβάλλον, διαδικασία εξαιρετικά αργή και δαπανηρή, γεγονός που θα παρατείνει τις χερσαίες επιχειρήσεις, τις απώλειες μεταξύ των αμάχων και την πίεση για την επιβολή εκεχειρίας από την οποία ωφελημένη θα βγει μόνο η τρομοκρατική οργάνωση.
Αναλύει το γιατί η περιοδεία Μπλίνκεν στην περιοχή και η προσπάθεια να πείσει τις αραβικές χώρες να σκεφτούν μακροπρόθεσμες λύσεις μετά τον τερματισμό της σύγκρουσης δεν θα μπορούσε στις παρούσες συνθήκες να φέρει κανένα αποτέλεσμα, βλέπει ως επικρατέστερο το σενάριο η σύγκρουση να μην εξελιχθεί σε περιφερειακή, κυρίως όμως μιλά για τον μεγάλο γρίφο της επόμενης μέρας στην Γάζα, για το γεγονός ότι ουδείς ξέρει ποιός θα αναλάβει την πολιτική διοίκηση ακόμη και εάν το Ισραήλ μπορέσει να εξολοθρεύσει παντελώς τη Χαμας και την Ισλαμική Τζιχάντ.
«Μια διεθνής αραβική δύναμη υπό την αιγίδα του Αραβικού Συνδέσμου και τη νομιμοποίηση του ΟΗΕ; Η Φατάχ υποστηριζόμενη από μια ειρηνευτική δύναμη αποτελούμενη απο αραβικές και εν γένει μουσουλμανικές χώρες; Και τα δύο σενάρια είναι απομακρυσμένα έως πολύ δύσκολα, αλλά οτιδήποτε άλλο που θα προβλέπει τη μερική ή ολική κατοχή της Λωρίδας από το Ισραήλ είναι ακόμη πιο δύσκολο», αναφέρει ο αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας,
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Οι δυνάμεις του Ισραήλ έχουν αποκόψει το βόρειο από το νότιο τμήμα της Λωρίδας της Γάζας. Τι θα σήμαινε στην πράξη μια διχοτόμηση της Γάζας;
Πολύ λίγα πράγματα σε στρατηγικό επίπεδο για το Ισραήλ. Το να καταλάβει τη Βόρεια Γάζα και να αφήσει τη Χαμάς να διατηρήσει τον έλεγχο και τις στρατιωτικές της υποδομές στη νότια Γάζα δεν του δίνει κανένα ουσιαστικό κέρδος απλά η Χαμάς θα συνεχίσει να προμηθεύεται πυραύλους μεγαλύτερου βεληνεκούς από το Ιράν.
Πέραν αυτού το να συμπιέσει ο ισραηλινός στρατός 2,3 εκατομμύρια ανθρώπους σε μια ακόμη πιο μικρή περιοχή πολύ απλά θα οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη εξαθλίωση που αποτελεί το πιο πρόσφορο έδαφος για την περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση. Το Ισραήλ θα έχει κάνει μια τρύπα στο νερό. Η διχοτόμηση που βλέπουμε είναι τακτικού χαρακτήρα για στρατιωτικούς λόγους δίνει διαδρόμους διαφυγής σε αμάχους ώστε να κλιμακώσει την ένταση των επιχειρήσεων.
Πώς αποτιμάτε την περιοδεία Μπλίνκεν στην περιοχή; Πέτυχε τους στόχους της;
Νομίζω ότι οι Αμερικανοί σε αυτή τη φάση προσπαθούν να διαμορφώσουν τον βαθμό της διάθεσης των μεγάλων Αραβικών κρατών που έχουν άμεση πιθανή εμπλοκή στο Παλαιστινιακό για τρεις βασικούς λόγους α) Την απελευθέρωση η ανταλλαγή αιχμαλώτων/απαχθέντων β) Τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων στη Γάζα δηλαδή ποιος θα αναλάβει την ασφάλεια μετά την εκρίζωση της Χαμάς (π.χ. διεθνής αραβική/μουσουλμανική δύναμη) και γ) Ποιός θα αναλάβει την ανοικοδόμηση.
Το βασικό βεβαίως πρόβλημα είναι ποιο είναι το στρατηγικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα επιδιωχθεί να γίνει κάτι τέτοιο όσο το Ισραήλ ουσιαστικά αρνείται να συζητά τη λύση δύο κρατών.
Γιατί οι Άραβες σύμμαχοι των ΗΠΑ ή ακόμη και του Ισραήλ (Συμφωνίες Αβραάμ) να εκτεθούν στα βέλη προπαγάνδας της Τουρκίας και του Ιράν και στην αντίδραση της εσωτερικής κοινής τους γνώμης για να σταθεροποιήσουν τη Γάζα όταν θα λείπει από τη συζήτηση ο τελικός ορίζοντας επίλυσής δηλαδή η λύση των δύο κρατών;
Οι Αμερικανοί βεβαίως αναφέρονται στη λύση δύο κρατών στο πλαίσιο ενός διπλωματικού «καθωσπρεπισμού» αλλά κανείς άραβας συνομιλητής δεν πιστεύει πλέον, είτε ότι το εννοούν, είτε ότι υπάρχει η οποιαδήποτε δυναμική εντός του ισραηλινού πολιτικού σώματος για να επιστρέψουν πίσω στο 2000 πριν την 2η Ιντιφάντα.
Οι περισσότεροι στρατηγικοί αναλυτές στο Ισραήλ θεωρούν ότι απλά θα ισοπεδώνουν τη Γάζα και μετά απλά θα την περιτειχίσουν. Η πολιτική αυτή, η μάλλον η απουσία οποιασδήποτε πολιτικής προοπτικής επίλυσης του Παλαιστινιακού Ζητήματος, πολύ απλά εκτραχύνει το πρόβλημα μετατοπίζοντας τη λύση του στο μέλλον.
Πώς αποτιμάτε επίσης τη συνάντηση Μπλίνκεν - Φιντάν;
Σε ό,τι αφορά τη συνάντηση Μπλίνκεν - Φιντάν νομίζω ότι έγινε διάλογος κωφών. Η Τουρκία έχει διαλέξει πλευρά. Το Ισραήλ φαίνεται με καθυστέρηση να το καταλαβαίνει. Οι ΗΠΑ φαίνονται να κάνουν ότι δεν το καταλαβαίνουν.
Ας ελπίσουμε οι Αμερικανοί γερουσιαστές που κρατάνε το κλειδί της έγκρισης του τουρκικού αιτήματος για τα F 16 Viper θα το έχουν καταλάβει αν και είμαι σίγουρος ότι τόσο η ισραηλινή όσο και η ελλαδική διπλωματία θα τους θυμίσουν την τουρκική ταύτιση με τη Χαμάς. Το απαράδεκτο της υπόθεσης είναι ότι ορισμένοι στο State Department φαίνεται να συνδέουν το τουρκικό αίτημα για τα F 16 Viper με το ελλαδικό αίτημα για τα F 35 εύχομαι η στάση του Ερντογάν υπέρ της Χαμάς να μας δώσει την ευκαιρία να σπάσουμε αυτή τη διασύνδεση F 16 - F 35 μέσω του Κογκρέσου. Είναι στο χέρι μιας ενεργητικής ελλαδικής διπλωματία.
Τελικά, οι στόχοι του Ισραήλ, η εξόντωση της Χαμάς και η απελευθέρωση των ομήρων, μπορούν να επιτευχθούν με την υφιστάμενη στρατηγική;
Για να ξεριζωθεί στρατιωτικά η Χαμάς, είτε απελευθερωθούν, είτε όχι οι αιχμάλωτοι, σημαντικό μέρος των οποίων πρέπει να έχει ήδη σκοτωθεί, θα πρέπει ο ισραηλινός στρατός να προχωρήσει σε επιχειρήσεις εξεύρεσης και καταστροφής του εχθρού στο δικό του αστικό περιβάλλον.
Η διαδικασία αυτή είναι αργόσυρτη και δυνητικά δαπανηρή, τόσο σε έμψυχο όσο και άψυχο υλικό και αυτό ωφελεί τη Χαμάς, καθώς παρατείνει δυνητικά για μήνες τις χερσαίες επιχειρήσεις τις απώλειες μεταξύ των αμάχων και την πίεση για την επιβολή εκεχειρίας από την οποία θα βγει μόνο ωφελημένη η Χαμάς.
Εδώ θα πρέπει να θυμίσουμε ότι οι αιτίες για τη μακρά καθυστέρηση της χερσαίας εισβολής ήταν η προσπάθεια να εντοπιστούν τα σημεία απόκρυψης των αιχμαλώτων που έχει εγκλωβίσει η Χαμάς και να «χαρτογραφηθούν» τα τούνελ και τα σημεία αποθήκευσης και πυραύλων της Χαμάς.
Η διαδικασία αυτή ήταν, αλλά και παραμένει εξαιρετικά δύσκολη, καθώς η Χαμάς γύρισε όλες τις επικοινωνίες της σε αναλογικές γραμμές χρησιμοποιώντας αντισυμβατικές μεθόδους επικοινωνίας ώστε να ελαχιστοποιήσει το ψηφιακό της αποτύπωμα. Είναι ασαφές σε ποιο βαθμό έχει ολοκληρωθεί η χαρτογράφηση των δυνάμεων της Χαμάς και σε τι βαθμό έχει διασπείρει τις δυνάμεις της στο νότιο τμήμα της Λωρίδες από όπου φαίνεται ότι ακόμη και τώρα η Χαμάς εξαπολύει επιθέσεις μικρής κλίμακας.
Βλέπετε να υπάρχει αχτίδα αποκλιμάκωσης ή κάποιου τύπου διπλωματικό διέξοδο; Και πως βλέπετε συνολικότερα να εξελίσσεται η κρίση;
Όχι σε αυτή τη φάση. Σε μερικές εβδομάδες το Ισραήλ μπορεί να ανακοινώσει ότι κατέστρεψε ολοσχερώς τη Χαμάς στη βόρεια Γάζα και τότε να επιβάλει μονομερή εκεχειρία πριν προχωρήσει νοτιότερα επιχειρώντας παράλληλα με αντάλλαγμα την ανακωχή για να απελευθερώσει τους απαχθέντες πολίτες του.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν το Ισραήλ θα προχωρήσει στρατιωτικά στην προέκταση των επιχειρήσεων στο σύνολο της Λωρίδας σπρώχνοντας έναν απελπισμένο πληθυσμό να διαρρήξει ακόμη και με τη βία το συνοριακό φυλάκιο της Ράφα για να γλυτώσει τη ζωή του περνώντας στο Σίνα.
Κάτι τέτοιο ωστόσο θα φέρει το Ισραήλ σε ανοικτή ρήξη με την Αίγυπτο και αυτό ίσως να αποτελέσει και το μόνο λόγο για τον οποίο θα απέφευγε να κάνει κάτι τέτοιο. Δεν υπάρχει ωστόσο μια τέτοια βεβαιότητα. Το Ισραήλ μπορεί να καταστρέψει τη Βόρεια Γάζα και να πει στους Άραβες συμμάχους του και τον Αμπάς και τώρα ελάτε να την παραλάβετε αλλιώς θα σπρώξω τους Παλαιστίνιους στο Σίνα και θα καταστρέψω όλη τη Γάζα. Ούτε αυτό ωστόσο αποτελεί λύση αλλά παράταση του αδιεξόδου με άλλη μορφή.
Το βασικό στρατηγικό ερώτημα στο οποίο το Ισραήλ δεν έχει ακόμη δώσει πειστική απάντηση είναι ποιος θα αναλάβει την πολιτική διοίκηση της Λωρίδες μετά τη στρατιωτική του επικράτηση;
Τελικά η γεωπολιτική σύγκρουση που μαίνεται στην περιοχή γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη;
Προφανώς αλλά η απόκλιση αφενός των ΗΠΑ και αφετέρου της Ρωσίας και της Κίνας προϋπήρχε του Πολέμου. Μετά το 2011 η ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής έχει εισέλθει σε ένα εξαιρετικά ασταθές διπολικό υποσύστημα κατανομής ισχύος μεταξύ μη πυρηνικών δυνάμεων και συγκεκριμένα του λεγόμενου άξονα της αντίστασης στην αμερικανική πρωτοκαθεδρία υπό το Σιιτικό Ιράν και του λεγόμενου άξονα της αντίδρασης ή αντεπανάστασης έναντι της αραβικής άνοιξης υπό την ηγεσία της Ουαχαμπικής Σαουδικής Αραβίας που πολεμά τόσο τον ιρανικό όσο και τον τουρκο-καταρινο άξονα.
Αυτός ο Ψυχρός Πόλεμος που λίγο έλλειψε να γίνει θερμός το 2019 μετά την επίθεση του Ιράν στις πετρελαϊκές υποδομές του Βασιλείου έχει μπει σε τροχιά εξομάλυνσης με την κινεζική διπλωματία να πρωταγωνιστεί σε αυτή τη διαδικασία.
Έχει αποτραπεί ο κίνδυνος μιας γενικότερης ανάφλεξης μετά και το διάγγελμα του ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα;
Η ανάγκη του Ριαντ και της Τεχεράνης να διατηρήσουν την παραπάνω ισορροπία, σε συνδυασμό με την ενισχυμένη στρατιωτική αμερικανική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο συμβάλλουν προς το παρόν στην επικράτηση του σεναρίου μη διεύρυνσης του πολέμου. Αυτό φάνηκε και από την αυτοσυγκράτηση των δηλώσεων Νασράλα στις 3 Νοέμβριου.
Πώς σχολιάζετε την ευρύτερη στάση της Τουρκίας ένα μήνα μετά την επίθεση της Χαμάς; Έχει οριστικά διαλυθεί η προσπάθεια επαναπροσέγγισης Τουρκίας - Ισραήλ;
Ναι έχει διαλυθεί αλλά αυτό δεν αρκεί. Το συμφέρον της Ελλάδας είναι να αναστραφεί η δυναμική και να κεφαλαιοποιηθεί το όφελος μέσα από την περαιτέρω αμυντική και ενεργειακή συνεργασία των δύο χωρών. Δεν πρέπει να διστάζουμε να αναδεικνύουμε την πραγματική αντισημητική ιδεολογική ταυτότητα του Ερντογάν και την ανάγκη να μην συνεχίσουν οι ΗΠΑ να εξοπλίζουν με τα F16 τον τουρκικό ιμπεριαλισμό την ώρα μάλιστα που το θέμα των ελληνικών F35 φαίνεται να έχει βαλτώσει.
Τι επιδιώκουν το Κατάρ και ειδικά η Ρωσία που έχει μπει σφήνα στη διαδικασία;
Το Κατάρ μαζί με την Τουρκία είναι οι βασικοί πολιτικοί και οικονομικοί συνέταιροι και σύμμαχοι της Χαμάς μαζί με το Ιράν που παρείχε μέσω της Χεζμπολλά τη μεγαλύτερη στρατιωτική βοήθεια προς την ισλαμιστική οργάνωση. Η Μόσχα έχει με τη σειρά της κάθε λόγο να αποπροσανατολίσει την προσοχή των ΗΠΑ από την Ουκρανία και αφενός να θυμίσει στο Ισραήλ την ανάγκη να τηρήσει αυστηρή ουδετερότητα στο Ουκρανικό και αφετέρου να κερδίσει πόντους έναντι της Τεχεράνης εμφανιζόμενη ότι στηρίζει τον: «Άξονα της αντίστασης» κατά των ΗΠΑ.
Έχετε καταλάβει ποια μπορεί να είναι η επόμενη μέρα στη Γάζα, ακόμη και μετά από μια τυχόν εξολόθρευση της Χαμάς;
Όχι, ούτε εγώ, ούτε το Ισραήλ και οι σύμμαχοι του. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα για το Τελ Αβίβ ότι δεν ξέρει ποιο είναι το πολιτικό τέλος του πολέμου. Ποιος δηλαδή θα αναλάβει την πολιτική διοίκηση της Γάζα ακόμη και εάν το Ισραήλ μπορέσει να εξολοθρεύσει παντελώς τη Χαμάς και την Ισλαμική Τζιχάντ. Μια διεθνής αραβική δύναμη υπό την αιγίδα του Αραβικού Συνδέσμου και τη νομιμοποίηση του ΟΗΕ; Η Φατάχ υποστηριζόμενη από μια ειρηνευτική δύναμη αποτελούμενη από αραβικές και εν γένει μουσουλμανικές χώρες; Και τα δύο σενάρια είναι απομακρυσμένα έως πολύ δύσκολα αλλά οτιδήποτε άλλο που θα προβλέπει τη μερική ή ολική κατοχή της Λωρίδας από το Ισραήλ είναι ακόμη πιο δύσκολο.
Ποιες είναι οι ενεργειακές επιπτώσεις του πολέμου;
Πέραν από τον τερματισμό της δυναμικής αναβίωσης του τουρκοϊσραηλινού αγωγού φυσικού αερίου, η σημαντικότερη επίπτωση είναι το πάγωμα όλων εκείνων των ενεργειακών σχεδίων που σχετίζονται με την εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ Σαουδικής Αραβίας. Από άποψη τιμών ή διακοπής ροών δεν θα υπάρξει ουσιαστική αρνητική επίπτωση εφόσον η σύγκρουση δεν διευρυνθεί.
* Ο Θεόδωρος Τσακίρης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας
