Δεν μπορείς να σχεδιάζεις τόσο φιλόδοξα ενεργειακά έργα υποδομής, σε ένα τόσο πολύπλοκο περιβάλλον όσο αυτό της ΝΑ Μεσογείου χωρίς την παράλληλη αμυντική επάρκεια αεροναυτικής ισχύος, σημειώνει ο διεθνολόγος Θ.Τσακίρης μιλώντας στο Liberal με αφορμή την κινητικότητα που καταγράφεται στους υποθαλάσσιους αγωγούς που δρομολογεί η χώρα.
Μιλά για την κατεπείγουσα ανάγκη ανοικοδόμησης της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας, για το ρόλο που καλούνται να διαδραματίσουν τα ελληνικά ναυπηγεία, αλλά και για τις εξελίξεις με τους εξοπλισμούς. Καθώς το πλεονέκτημα της Ελλάδας στον αέρα θα εξαρτηθεί από τον οπλισμό που θα φέρουν τα F-35, αλλά και από τα κριτήρια που θα θέσει το Κογκρέσσο όσον αφορά τον οπλισμό που θα φέρουν τα τουρκικά F-16.
Κάνει επίσης ειδική μνεία στα κενά του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, ενώ στο ερώτημα κατά πόσο θα δούμε προσεχώς μια όξυνση των τουρκικών θέσεων ενόψει των δημοτικών εκλογών του Μαρτίου, απαντά ότι η στάση του Ερντογάν θα εξαρτηθει αποκλειστικά από εξωτερικούς παράγοντες.
Συνέντευξη στον Γ. Φιντικάκη
Πώς να εκλάβουμε το γεγονός ότι η Τουρκία μας υπενθυμίζει ότι δεν εγκαταλείπει τις βασικές της διεκδικήσεις, στο καθεστώς των νησιών του Αιγαίου και της αποστρατιωτικοποίησης του εναέριου χώρου, όπως είπε προ ημερών ο Χ.Φιντάν;
Ως πάγια έκφανση του ερντογανικού ιμπεριαλσμού. Ο κ. Ερντογάν επαναδιατύπωσε τον τουρκικό αναθεωρητισμό ευθαρσώς λίγο πριν μπει στο αεροπλάνο που τον έφερε από την Κων/πόλη στην Αθήνα κατά την επίσημη επίσκεψη του Δεκεμβρίου. Η αποκλιμάκωση που επέβαλλαν οι σεισμοί και η ανάγκη να πάρει τη συμφωνία των $20 δις για τα F16 από τις ΗΠΑ ουδέποτε μετέβαλλε τον πυρήνα των τουρκικών διεκδικήσεων.
Η αποκλιμάκωση αποτέλεσε επίφαση προς επίτευξη μιας τακτικής νηνεμίας για την επίτευξη του στρατηγικού στόχου, δηλαδή την απόκτηση της συμφωνίας των F16 από τις ΗΠΑ και είχε ξεκινήσει από το 2022 με όλες τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και του Αραβικού Κόλπου με τις οποίες η τουρκική διπλωματία είχε έρθει σε σύγκρουση προηγουμένως. Το πόσο επιφανειακός είναι ο τουρκικός κλάδος ελιάς το ίδιο το Ισραήλ το κατάλαβε - επλίζω - από τη στάση που κράτησε και κρατά η Τουρκία κατά τον πόλεμο τους εναντίον της Χαμάς μετά την 7η Οκτωβρίου 2023.
Ας ελπίσουμε ότι η ελληνοτουρκική προσέγγιση δεν θα μας κοστίσει την ευκαιρία να εμβαθύνουμε περαιτέρω την ελληνοϊσραηλινή στρατηγική συνεργασία ιδίως στον εξοπλιστικό τομέα και την ανάγκη απόκτησης οπλικών συστημάτων (ιδίως αντιπλοϊκών πυραύλων και πυραύλων αέρος-εδάφους) που οι ΗΠΑ αρνούνται εδώ και χρόνια να απελευθερώσουν προς την Π.Α., συστημάτων χωρίς τα οποία η αναβάθμιση του αεροπορικού μας στόλου σε F16 Viper κινδυνεύει να μείνει «στον αέρα».
Θα δούμε μια όξυνση των τουρκικών θέσεων ενόψει των δημοτικών εκλογών της 31ης Μαρτίου όπου ο Ερντογάν δεν επιθυμεί να χάσει ξανά την Κωνσταντινούπολη;
Μικρή σημασία θα έχει κάτι τέτοιο στο στρατηγικό πλαίσιο που πρέπει να έχουμε υπόψιν μας. Ο τουρκοισλαμιστικός εθνικισμός που αποτελεί τον πυρήνα του Ερντογανικού ιδεολογήματος και έχει αντικαταστήσει τον σεκουλαριστικό εθνικισμό του Κεμάλ έχει κυριαρχήσει με βάση και τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών του περασμένου Μαΐου στο μεγαλύτερο τμήμα του τουρκικού πολιτικού φάσματος, συμπολιτευόμενου και αντιπολιτευόμενου. Το εάν θα επανέλθει στο γνώριμο μοτίβο των παραβάσεων και παραβιάσεων ο Ερντογάν, δεν θα εξαρτηθεί από το εσωτερικό πολιτικό ημερολόγιο, καθώς η κυριαρχία του είναι αδιαμφισβήτητη. Θα εξαρτηθεί καθαρά από εξωτερικούς παράγοντες.
Τα εξοπλιστικά συστήματα που περιλαμβάνει το πακέτο Μπλίνκεν μεταξύ των οποίων τα F35, έγιναν τις τελευταίες ημέρες αντικείμενο αμφισβητήσεων, τόσο ως προς το κόστος τους, όσο και ως προς τη λειτουργικότητά σας. Ποια η γνώμη σας;
Η προοπτική απόκτησης ενός μαχητικού 5ης γενιάς με δυνατότητες stealth αποτελεί κορυφαία διπλωματική και γεωστρατηγική επιτυχία της Ελλάδος και της κυβέρνησης. Η απόφαση των ΗΠΑ να αποδεσμεύσουν 20+20 μαχητικά θα προσδώσει σε βάθος χρόνου τεράστιες αποτρεπτικές δυνατότητες στην Ελληνική Πολεμική Αεροπορία (ΕΠΑ) εφόσον αξιοποιηθούν στο μέγιστο δυνατό λογικό βαθμό συνδυαστικά και με άλλες πτυχές του «πακέτου Blinken» και συγκεκριμένα την απόκτηση έως δύο εναέριων tanker που θα δώσουν στο στόλο δυνατότητες μόνιμης προβολής ισχύος σε σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο.
Για να υπάρξει ωστόσο αυτή η αξιοποίηση - και αυτό ισχύει επίσης για τον αναβαθμιζόμενο στόλο των F16- θα πρέπει να αεροπλάνα αυτά να έχουν τον απαραίτητο οπλισμό που θα μεγιστοποιήσει την αποτρεπτική τους χρησιμότητα και την επιχειρησιακή τους δυνατότητα.
Ο οπλισμός αυτός δεν μπορεί να αφορά μόνο εκ του σύνεγγυς αερομαχίες στο στενό μέτωπο του Αιγαίου, αλλά να αποκτήσει δυνατότητες στρατηγικών πληγμάτων κατά ζωτικών υποδομών του αντιπάλου με έμφαση σε εκείνον τον παράγοντα στρατιωτικής ισχύος όπου έχει το μέγιστο δυνατόν πλεονέκτημα εναντίον μας, δηλαδή το τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ). Το πρόβλημα είναι γνωστό και σαφές, και δυστυχώς η διαφαινόμενη εγκατάλειψη της επιλογής των 3+1 κορβεττών που ήταν απολύτως απαραίτητες για τη μείωση της ψαλίδας στο ναυτικό τομέα της ελληνοτουρκικής ισορροπίας δυνάμεων, διευρύνει πολύ ανησυχητικά αυτήν την ψαλίδα.
Ακόμη και εάν άρχιζε εχθές, που και αυτή έχει καθυστερήσει δραματικά, η αναβάθμιση των 4 ΜΕΚΟ, το πρόβλημα για τα επόμενα τέσσερα χρόνια στο ναυτικό τομέα θα είναι ιδιαιτέρως οξύ. Μόνο ο εξοπλισμός του αεροπορικού μας στόλου με επάρκεια αριθμού αντιπλοϊκών πυραύλων που θα επιχειρούν από τα Mirage, τα Rafale και τα F16, μπορεί να καλύψει αυτό το κενό για τα επόμενα 4-5 έτη έως ότου ολοκληρωθεί η αναβάθμιση των ΜΕΚΟ και -εύχομαι- να αγοραστούν τελικά οι 3+1 κορβέττες από τη Γαλλία ή την Ιταλία ή -κατ’ ελάχιστον- να ενταχθούν στο στόλο του ΠΝ οι τέσσερις ελληνικής έκδοσης LCS.
Όλα όσα ακούγονται περί Constellation αποτελούν προοπτικές για μετά το 2030 υπό την προϋπόθεση ότι η εγχώρια ναυπηγική βιομηχανία θα σταθεί στα πόδια της, και αυτός είναι ένας επιπρόσθετος λόγος γιατί προσωπικά θεωρώ ακατανόητη τη μη προμήθεια των 3 κορβεττών, όπως είχε προγραμματισθεί έως τον Ιούνιο του 2023.
Ποιο το ουσιαστικό αντίκτυπο μετά την απόφαση πώληση F-35 στην Ελλάδα και F-16 στην Τουρκία στη διμερή και περιφερειακή ισορροπία, με δεδομένο και τον Στρατηγικό Διάλογο με τις ΗΠΑ που έγινε αυτές τις ημέρες στην Ουάσινγκτον;
Ο ουσιαστικός αντίκτυπος θα είναι -εάν αγοραστούν τουλάχιστον 18 αεροσκάφη με τον κατάλληλο οπλισμό- ότι η Ελλάδα αποκτά ένα μαχητικό 5ης γενιάς που θα καταστήσει δυνατή τη διεξαγωγή δικτυοκεντρικών επιχειρήσεων μεγάλης κλίμακας σε συνθήκες stealth τόσο με το σύνολο του αεροπορικού μας στόλου όσο και με τις ισχυρότερες μονάδες του Π.Ν. Αυτό είναι ένα ποιοτικό πλεονέκτημα που οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν διέθεταν ποτέ κατά την τελευταία 50ετία. Αλλά για να έχει πρακτικό αποτέλεσμα αυτό το πλεονέκτημα θα πρέπει οι εν λόγω πλατφόρμες να είναι κατάλληλα εξοπλισμένες.
Αν και υπάρχει μια αιτιολογία ως προς τη μη συμπερίληψη οπλικών συστημάτων στην παραγγελία των ελληνικών F35 καθώς ορισμένα από τα υφιστάμενα όπλα της Π.Α. όπως οι Meteor των Rafale, μπορεί να πιστοποιηθούν για χρήση από τα F35 κατά απαίτηση της ιταλικής και βρετανικής Π.Α. μέσα στην επόμενη διετία, δεν υπάρχει καμία αιτιολογία ως προς τη μη ανταπόκριση των ΗΠΑ στα ελληνικά αιτήματα εξοπλισμού του στόλου των Viper ή στη δική μας αναποφασιστικότητα να μην συμπεριλάβουμε στο πρόγραμμα αναβάθμισης των Viper και τα περίπου 40 F16 C/B Block 50 που διαθέτουμε.
Η παραγγελία των τουρκικών F16 που ενέκριναν για προφανείς λόγους ισορροπιών οι ΗΠΑ, ύψους $20 δις, διαφέρει ως προς την αντίστοιχη παραγγελία των ελληνικών F35, αλλά και το αντίστοιχο ελληνικό πρόγραμμα αναβάθμισης σε Viper του 2018, σε δυο βασικά σημεία α) περιλαμβάνει την απόκτηση 40 F16 Viper που θα καλύψουν το 50% του ελληνικού πλεονεκτήματος άμεσα και β) περιλαμβάνει 1500 βλήματα πολλαπλών εφαρμογών που μπορούν να εξοπλίσουν το σύνολο του τουρκικού στόλου F16 3-5 φορές!
Εάν δεν μπουν από το Κογκρέσσο και το αμερικανικό ΥΠΕΞ γεωπολιτικά κριτήρια ρύθμισης της τουρκικής παραγγελίας αναλογικά της πρακτικής της συμπεριφοράς θα δημιουργηθούν συνθήκες ανισορροπίας και στον αέρα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας μέσα σε αυτήν την τετραετία, καθώς το νωρίτερο που μπορούμε να περιμένουμε τα πρώτα ελληνικά F35 -με τον κατάλληλο εύχομαι οπλισμό- είναι το 2029.
Η απόφαση για ένταξη της Ελλάδας σε πρόγραμμα συμπαραγωγής φρεγατών δείχνει μια αλλαγή δόγματος για την ελληνική αμυντική βιομηχανία; Τι άλλο χρειάζεται να γίνει;
Να οικοδομηθεί Ελληνική Αμυντική Βιομηχανία! Με ποια ακριβώς ναυπηγεία θα συμμετάσχουμε σε ένα πρόγραμμα που στην καλύτερη περίπτωση θα μας δώσει πλοία μετά το 2030; Η άμεση απόκτηση των κορβεττών τύπου Doha ή Gowind είχε επιπρόσθετο νόημα επειδή ακριβώς θα ενεργοποιούσε την εγχώρια ναυπηγική αμυντική βιομηχανία «προετοιμάζοντας» μας για τις Constellation.
Σε γενικότερο επίπεδο οι προθέσεις και οι σχεδιασμοί που διατυπώνονται από πλευράς του κ. Δένδια κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά πρέπει να χρηματοδοτηθούν επαρκώς και κατά τρόπο συστηματικό με τη δημιουργία και μιας ανάλογης εξειδικευμένης θέσης ευθύνης εντός της δομή οργάνωσης του ΥΠΕΘΑ, ενός υφυπουργού ή γενικού γραμματέα αποκλειστικά υπεύθυνου για τη συγκρότηση μιας εγχώριας αμυντικής βιομηχανικής βάσης.
Το γεωπολιτικό τοπίο στην περιοχή είναι εξαιρετικά δυναμικό και στις 14 Φεβρουαρίου ο Πρόεδρος Ερντογάν συναντάται για πρώτη φορά μετά από 12 χρόνια στο Καιρό με τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Αλ Σίσι. Βλέπετε μια προσέγγιση Αιγύπτου - Τουρκίας και τι θα σήμαινε για εμάς;
Όσο η Τουρκία διατηρεί το αφήγημα του τουρκολιβυκού μνημονίου σταθερό, που για να το διατηρήσει θα πρέπει να διατηρεί στρατεύματα στη Λιβυή, δεν ανησυχώ ουσιαστικά για το ενδεχόμενο μιας τουρκο-αιγυπτιακής προσέγγισης, ακόμη και εάν ο Ερντογάν έχει κάνει κάποια βήματα στο θέμα της αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας τα τελευταία τρία χρόνια. Οι Αιγύπτιοι σπανίως υποκύπτουν στη διπλωματική γοητεία του κ. Ερντογάν.
Πώς διαμορφώνεται το ενεργειακό τοπίο στην Αν.Μεσόγειο; Τα μηνύματα που έρχονται από κάθε πλευρά δείχνουν ότι η Ελλάδα είναι παρούσα σε όλα τα μεγάλα project που δρομολογούνται στην περιοχή, μέσω Ισραήλ, Αιγύπτου αλλα και Σαουδικής Αραβίας…
Με εξαίρεση το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας όλα τα υπόλοιπα σχέδια έχουν προοπτική υλοποίησης μετά το 2030 και αυτό είναι απολύτως λογικό με δεδομένες τις καθυστερήσεις που παρατηρούνται ως προς τη δυνατότητα της ολιγοπωλιακής δομής της βιομηχανίας καλωδίων και μετασχηματιστών να ανταποκριθεί στην τεράστια ευρωπαϊκή ζήτηση καθώς η ΕΕ επιταχύνει ολοένα και περισσότερο την ενεργειακής της μετάβαση.
Αυτά που πρέπει να προσέξουμε ως χώρα σε αυτήν την κούρσα των νέων ενεργειακών αγωγών -και ότι αναφέρατε εύστοχα για τα καλώδια θα ισχύσει από αύριο και για τους αγωγούς Η2- είναι α) να μην αποτελέσουμε απλά χώρα διαμετακόμισης αλλά και χώρα εξαγωγής πράσινης ενέργειας αξιοποιώντας το τεράστιο δυναμικό μας σε ΑΠΕ και ιδίως το δυναμικό υπεράκτιων ΑΠΕ που θα αναπτυχθεί από το 2030 και β) να κατανοήσουμε ότι, επειδή ακριβώς η πλειοψηφία των υποδομών που αναφέρατε είναι υποθαλάσσιες, θα πρέπει να έχουμε και το κατάλληλο ΠΝ (αλλά και την Π.Α.) για να τις υπερασπιστούμε εάν αυτό καταστεί απαραίτητο.
Δεν μπορείς να σχεδιάζεις τόσο φιλόδοξα ενεργειακά έργα υποδομής σε ένα τόσο πολύπλοκο και δυναμικό γεωπολιτικό περιβάλλον όπως αυτό της ευρύτερης Νοτιοανατολικής Μεσογείου εάν δεν έχεις και την παράλληλη αμυντική επάρκεια προβολής αεροναυτικής ισχύος όπου και όταν χρειάζεται.
Η Τουρκία απέχει από όλα τα μεγάλα σχέδια μεταφοράς πράσινης καθαρής ενέργειας προς την Ευρώπη, ωστόσο συνεχίζει να αποτελεί ένα σημαντικό ενεργειακό κόμβο μεταφοράς του φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν. Μπορεί να δούμε ανατροπές και να μπει και η Τουρκία στο παιχνίδι της πράσινης ενέργειας;
Δεν μπορώ να το αποκλείσω. Η Τουρκία λειτουργεί γεωπολιτικά. Λέει ότι το οτιδήποτε ενεργειακό διέρχεται της Ανατολικής Μεσογείου δεν πρόκειται να λειτουργήσει εάν την παρακάμπτει. Δεν έχει περιορίσει τις αντιδράσεις της ως προς την προάσπιση αυτών που η ίδια θεωρεί ως αυτόκλητα δικαιώματα της επί των αυθαιρέτων ορίων της «Γαλάζιας Πατρίδας» σε συγκεκριμένους τύπους ενεργειακών έργων.
* Ο Θεόδωρος Τσακίρης, είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωπολιτικής & Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
