Τα πιθανά σενάρια ως προς το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ αναλύει σε συνέντευξή του στο Liberal ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Κώστας Υφαντής. Επισημαίνει πως η Αθήνα θα πρέπει να είναι έτοιμη για κάθε ενδεχόμενο ως προς τα ελληνοτουρκικά σε μια πιθανή εκλογή Τραμπ, ενώ στο Μεσανατολικό επισημαίνει ότι η στάση των ΗΠΑ θα παραμείνει υποστηρικτική προς το Ισραήλ.
Παράλληλα, ο διαπρεπής ακαδημαϊκός υπογραμμίζει ότι μια ενδεχόμενη εκλογή της Κάμαλα Χάρις θα κινηθεί στη βάση της ενίσχυσης των ευρωαμερικανικών σχέσεων. Αντίθετα, όπως τονίζει, στο σενάριο της έλευσης του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, κάτι τέτοιο δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο, ενώ εάν προχωρήσει στην επιβολή δασμών έναντι της ΕΕ, τότε το πλήγμα στην παγκόσμια οικονομία θα είναι σημαντικό.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε Υφαντή βρισκόμαστε μια ανάσα πλέον πριν από τα αποτελέσματα των αμερικανικών εκλογών και θα ήθελα να σας ρωτήσω τι θα σήμαινε μια ενδεχόμενη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ για τα ελληνοτουρκικά; Για παράδειγμα, πιστεύετε ότι θα αλλάξουν οι ισορροπίες των ΗΠΑ υπέρ της Τουρκίας του Ερντογάν;
Είναι γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης για την επόμενη μέρα έχει ως σημείο αναφοράς το ενδεχόμενο εκλογής Τραμπ. Και αυτό γιατί αν κριτήριο είναι οι πάρα πολλές δηλώσεις του σε όλο το προηγούμενο διάστημα και βεβαίως η προηγούμενη θητεία του, τότε θεωρητικά η αβεβαιότητα είναι σχετικά μεγαλύτερη για τις βασικές προτεραιότητες μιας Διοίκησης Τραμπ στην Ανατολική Μεσόγειο και στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι επί Τραμπ στην Τουρκία επιβλήθηκαν κυρώσεις σε σχέση με την προμήθεια Αμερικανικής αμυντικής τεχνολογίας με πιο σημαντική την αποβολή της από το πρόγραμμα του F-35.
Το διάστημα που ακολούθησε, η Ουάσιγκτον ούτε καν συζήτησε την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα και αντιθέτως άνοιξε την πόρτα του «κλαμπ» στην Ελλάδα. Αυτό που συμβαίνει εδώ και μερικά χρόνια είναι ότι η ισορροπία σκληρής ισχύος με την Τουρκία έχει σε κάποιο βαθμό αποκατασταθεί και μάλιστα στο κρίσιμο πεδίο της αεροπορικής υπεροχής έχει διαμορφωθεί υπέρ της ελληνικής πολεμικής αεροπορίας. Και αυτό είναι προϊόν και των αμερικανικών αποφάσεων. Τίποτε δεν εγγυάται ότι αυτή η δυναμική θα συνεχιστεί όποιος και να εκλεγεί. Στην Ουάσιγκτον, το μοναδικό κριτήριο είναι το αμερικανικό συμφέρον. Και η Αθήνα πρέπει να είναι έτοιμη για κάθε ενδεχόμενο.
Αντιστοίχως τι θα αλλάξει στο διπλωματικό πεδίο και δη σε ό,τι αφορά τις σχέσεις μας με την Τουρκία, εάν η Κάμαλα Χάρις κερδίσει το προεδρικό χρίσμα στις ΗΠΑ;
Μια Διοίκηση Χάρις μπορούμε να προβλέψουμε ότι θα ακολουθήσει πολιτικές συνέχειας παρά αλλαγής στα μεγάλα ζητήματα. Δεν θα πρέπει να περιμένουμε διαφοροποίηση στο ζήτημα της Ουκρανίας. Η πολιτική υποστήριξης της Ουκρανικής αντίστασης μάλλον θα συνεχιστεί και άρα θα συνεχιστεί – εκτός συγκλονιστικού απροόπτου – και η στρατηγική ανάσχεσης του ρωσικού αναθεωρητισμού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό που αύξησε κατακόρυφα τη σημασία της Ελλάδος ήταν ακριβώς αυτός ο αναθεωρητισμός και η απειλή που η Ρωσία του Πούτιν αντιπροσωπεύει για την ευρωπαϊκή ασφάλεια (σε συνδυασμό προφανώς με την Τουρκική πολιτική «ουδετερότητας»). Η ελκυστικότητα της Αλεξανδρούπολης είναι προϊόν αυτών ακριβώς των εξελίξεων.
Με ποιον τρόπο θα αλλάξουν οι σχέσεις της ΕΕ με τις ΗΠΑ, εάν ο Ντόναλντ Τραμπ εκλεγεί πρόεδρος κατά τις σημερινές εκλογές και πώς θα αντιμετωπιστούν κρίσιμα ζητήματα των ευρωαμερικανικών σχέσεων, όπως π.χ. το θέμα του πολέμου στην Ουκρανία αλλά και διμερείς διαφορές όπως το ζήτημα των δασμών που επηρεάζει το διεθνές εμπόριο;
Και πάλι με κριτήριο την προηγούμενη θητεία του, δεν δικαιολογείται αισιοδοξία για τη συνοχή της διατλαντικής κοινότητας που αποτέλεσε την ραχοκοκαλιά της μεταπολεμικής παγκόσμιας τάξης. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει δηλώσει σε πολλές περιπτώσεις ότι δεν θεωρεί την αμερικανική δέσμευση στο ΝΑΤΟ και στην ασφάλεια της Δύσης καθόλου αυτονόητη. Δεν θα είναι έκπληξη η άρση αμερικανικής εγγύησης ως μέσο εκβιασμού της Ευρώπης για να σταματήσει την υποστήριξη στην Ουκρανία, μαζί βεβαίως με έναν εκβιασμό στο Κίεβο να συμβιβαστεί με τον ακρωτηριασμό της χώρας και το τέλος των όποιων προσδοκιών για ένταξη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ.
Ως προς την «αγάπη του για τους δασμούς» ας ελπίσουμε ότι αυτό είναι ένα διαπραγματευτικό εργαλείο για να πιέσει τους βασικούς ανταγωνιστές των ΗΠΑ, Κίνα και Ευρώπη. Αν όντως είναι αποφασισμένος να επιβάλει δασμούς και στο ύψος που έχει ακουστεί, τότε το πλήγμα στην παγκόσμια οικονομία θα είναι σημαντικό. Το πλήγμα – τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα – στο παγκόσμιο εμπόριο μπορεί να είναι μεγάλο και η αναστάτωση στις αγορές επίσης μεγάλη, καθώς οι προβλέψεις για την κερδοφορία μεγάλων εταιρειών (και πολλών αμερικανικών) θα είναι αρνητικές. Πιο σημαντικό όμως θα είναι το πλήγμα στη θέση των ΗΠΑ ως ηγέτιδα δύναμη της παγκόσμιας οικονομίας. Είναι σίγουρο, ότι η Κίνα θα προσπαθήσει να καλύψει το κενό.
Αντιστοίχως, τι αλλαγές θα φέρει ως προς τα παραπάνω, ήτοι για τις σχέσεις ΗΠΑ - ΕΕ μια εκλογική νίκη των Δημοκρατικών και της Κάμαλα Χάρις;
Πιθανότατα, η Κάμαλα Χάρις ως Πρόεδρος θα είναι πολύ περισσότερο υπέρ της ενίσχυσης των ευρωαμερικανικών σχέσεων. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα θα είναι ρόδινα, αλλά σίγουρα θα έχουμε περισσότερη συνέχεια. Η στελέχωση της αμερικανικής κυβέρνησης θα ακολουθήσει αναγνωρίσιμα μοτίβα από τις δημοκρατικές δεξαμενές σκέψης και τα μεσαία και ανώτερα στελέχη της γραφειοκρατίας του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών και του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας δεν θα αλλάξουν σε μεγάλο βαθμό. Η Ουάσιγκτον θα συνεχίσει να πιέζει τους Ευρωπαίους συμμάχους να αυξήσουν και άλλο τις αμυντικές τους δαπάνες και να προχωρήσουν στην πλήρη ενεργειακή απεξάρτηση από την Ρωσία.
Τελευταίο αλλά διόλου ασήμαντο θέμα είναι η κρίση και ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή. Κατά την άποψή σας, τι θα σήμαινε, σε επίπεδο ισορροπιών για την ευρύτερη περιοχή, μια νίκη του Τραμπ και των Ρεπουμπλικάνων στις αμερικανικές εκλογές;
Στην Μέση Ανατολή, μια Προεδρία Τραμπ θα είναι πιθανότατα ακόμη περισσότερο υποστηρικτική του πρωθυπουργού Νετανιάχου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, ο Τραμπ δεν θα έχει να ανησυχεί για την επανεκλογή του καθώς αυτή θα είναι η δεύτερη θητεία του. Πιθανότατα, θα εργαστεί για την ολοκλήρωση των Συμφωνιών του Αβραάμ και θα έχει μια προσέγγιση «take it or leave it» με την ηγεσία των Παλαιστινίων σε μια ενδεχόμενη επανέναρξη της ειρηνευτικής διαδικασίας, υποστηρίζοντας μια παραλλαγή των παλαιότερων Σαουδαραβικών σχεδίων για παλαιστινιακό κράτος και ελπίζοντας ότι θα έχει την στήριξη του Ριάντ και του Καΐρου. Στην περίπτωση του Ιράν, δεν αποκλείεται να επιχειρήσει μια διμερή διαπραγμάτευση θεωρώντας ότι το Ιράν με την εξόντωση των συμμάχων του (Χαμάς και Χεζμπολάχ) θα είναι σε θέση αδυναμίας.
Αντιστοίχως, τι αλλαγές θα φέρει ως προς τα παραπάνω μια ενδεχόμενη εκλογή της Χάρις στο προεδρικό αξίωμα των ΗΠΑ;
Και στην περίπτωση Χάρις, δεν θα έχουμε μεγάλες διαφορές. Ίσως μόνο τακτικές διαφοροποιήσεις και στο Παλαιστινιακό και στην περίπτωση του Ιράν. Το βασικό είναι ότι οι ΗΠΑ θα παραμείνουν ο σταθερός υποστηρικτής και εγγυητής της ασφάλεια του Ισραήλ για λόγους που είναι γνωστοί.
