Του Γιάννη Γορανίτη
Είναι δυνατόν το gaming από απλή ψυχαγωγική δραστηριότητα να μεταβληθεί σε επικίνδυνη ψυχική νόσο; Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας όχι μόνο είναι δυνατόν, αλλά πρόκειται για μια άκρως επικίνδυνη κατάσταση που κινδυνεύει να λάβει διαστάσεις επιδημίας.
Ήδη έχουν καταγραφεί χιλιάδες περιστατικά κυρίως νέων ανθρώπων που παρουσιάζουν ακραία συμπεριφορά και σοβαρά συμπτώματα εθισμού στο gaming. Πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες έχουν εστιάσει στο ζήτημα, αλλά πλέον η επικαιροποιημένη Διεθνής Στατιστική Ταξινόμηση Νοσημάτων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας (ICD-11) εντάσσει τη «διαταραχή gaming» στην ομπρέλα των διαταραχών που συνδέονται με τις εθιστικές συμπεριφορές.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο σχετικό εδάφιο.
«Η διαταραχή χαρακτηρίζεται από ένα πρότυπο μόνιμης ή επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς που εκδηλώνεται με: 1) μειωμένο έλεγχο (π.χ. έναρξη, συχνότητα, ένταση, διάρκεια, τερματισμός), 2) αύξηση της προτεραιότητας που δίδεται στα παιχνίδια, σε βαθμό που να υπερισχύουν όλων των άλλων ενδιαφερόντων και των καθημερινών δραστηριοτήτων, και 3) η συνέχιση ή η κλιμάκωση του παιχνιδιού παρά την εμφάνιση αρνητικών συνεπειών».
Ποιοι gamers θεωρούνται εθισμένοι
Η νέα κατηγοριοποίηση του ΠΟΥ δεν συνεπάγεται ότι όλοι οι φανατικοί gamers είναι εθισμένοι, ούτε βέβαια ότι όλοι πάσχουν από τη συγκεκριμένη ψυχική διαταραχή. Η άκριτη χρήση του όρου «εθισμένος» ενδέχεται μάλιστα να αποπροσανατολίσει τους οικείους των ατόμων που αντιμετωπίζουν πραγματικό πρόβλημα. Εν ολίγοις, δεν είναι εθισμένος οποιοσδήποτε προτιμάει να περνά τον ελεύθερο χρόνο του παίζοντας videogames, αντί π.χ. να παρακολουθεί τηλεόραση.
Η νέα κατηγοριοποίηση πάντως, αποτελεί ιδανική ευκαιρία για να ανοίξει η σχετική συζήτηση, να τονωθεί το σχετικό ενδιαφέρον και συνακόλουθα να αναγνωριστούν οι πάσχοντες, ώστε να τους παρασχεθεί η κατάλληλη βοήθεια. Όπως τονίζουν οι συγγραφείς της σχετικής εισήγησης, αυτή η συμπεριφορά είναι τόσο σοβαρή που συχνά έχει παράπλευρες συνέπειες σε προσωπικό, οικογενειακό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό, επαγγελματικό επίπεδο και εν τέλει στη λειτουργικότητα του ατόμου. Σε αντίθεση με άλλες εθιστικές διαταραχές, τα συμπτώματά της είναι εμφανή και δύσκολα καμουφλάρονται από άλλες συμπεριφορές.
Οι επιστημονικοί υπεύθυνοι της εισήγησης αναφέρουν ότι τα συγκεκριμένα συμπεριφορικά σημάδια είναι εμφανή και πρέπει να παρατηρούνται για μια περίοδο τουλάχιστον 12 μηνών, αν και η απαιτούμενη διάρκεια ενδέχεται να μειωθεί εφόσον πληρούνται όλες οι διαγνωστικές απαιτήσεις και τα συμπτώματα είναι σοβαρά.
Ποια είναι τα σημάδια του εθισμού
Ανεξαρτήτως από την πορεία της εισήγησης για την αναγνώριση του υπερβολικού gaming ως ψυχική διαταραχή στην ICD-11 που θα κυκλοφορήσει μέσα στο 2018, είναι σημαντικό για τους παίκτες και τους οικείους τους να διαγνώσουν τα σημάδια του εθισμού, ακόμη κι αν βρίσκονται σε αρχικό στάδιο. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι εθισμένοι παίζουν συχνότερα online games, χωρίς βέβαια να λείπουν αντίστοιχα συμπτώματα από όσους παίζουν offline. Εξάλλου, συμπτώματα εθισμού απαντώνται συνηθέστερα στις τάξεις των PC gamers και όσων παίζουν σε οικιακές ή φορητές παιχνιδομηχανές. Το τελευταίο διάστημα αυξάνονται οι καταγραφές εθιστικών συμπεριφορών και μεταξύ των «casual παικτών», που συνήθως παίζουν στο κινητό ή το tablet.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, αλλά και οδηγίες εξειδικευμένων επιστημόνων τα βασικότερα συμπτώματα που υποδεικνύουν εξάρτηση είναι:
Ψυχολογικά/ συμπεριφορικά συμπτώματα
- Μειωμένο ενδιαφέρον για τις σπουδές ή τη δουλειά σε συνδυασμό με αυξημένο και διαρκές ενδιαφέρον για τα games
- Απώλεια ενδιαφέροντος για μέχρι πρότινος αγαπημένα χόμπι ή προσφιλείς δραστηριότητες
- Mειωμένος αυτοέλεγχος, η αδυναμία δηλαδή να ελέγξουν τον χρόνο που παίζουν
- Αίσθημα θυμού και απογοήτευσης όταν δεν επιτρέπεται ή δεν είναι εφικτό το gaming
- Αίσθημα κατάθλιψης ή άγχους όταν δεν παίζει (ειδικά για παρατεταμένο χρονικό διάστημα)
- Δυσκολία ή αδυναμία αποχής από τα βιντεοπαιχνίδια για περισσότερο από μερικές ημέρες (ή και ώρες, σε ακραίες περιπτώσεις)
- Επιθετικότητα σε όσους εμποδίζουν ή προσπαθούν να περιορίσουν την πρόσβαση στο βιντεοπαιχνίδι
- Σκέφτεται (ή ακόμη και ονειρεύεται!) την επόμενη ευκαιρία για παιχνίδι, ενώ δεν μπορεί ή δεν πρέπει να παίζει
- Ξεκινά να παίζει με την πρώτη διαθέσιμη ευκαιρία (π.χ. μόλις επιστρέψει στο σπίτι από την εργασία ή το σχολείο)
- Δικαιολογεί την υπερβολική χρήση («Άλλοι παίζουν περισσότερο από μένα»)
- Υποβαθμίζει τη σοβαρότητα του προβλήματος («Δεν είναι εξίσου σοβαρό με τον εθισμό στο αλκοόλ ή τα ναρκωτικά»)
- Λέει ψέματα για τον χρόνο που περνά παίζοντας
- Αλλοιωμένη αντίληψη του χρόνου
- Απώλεια προσωπικού ελέγχου κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού
- Αίσθημα ενοχής ή λύπης αφού πέρασε πολύ περισσότερο χρόνο από ό, τι προοριζόταν παίζοντας\
- Αδυναμία διακοπής της συνήθειας ακόμη κι όταν αναγνωρίζει το πρόβλημα
Φυσικά συμπτώματα
- Πονοκέφαλοι και ζαλάδες
- Ξηρά ή κόκκινα μάτια
- Έντονος πόνος στα δάχτυλα, στον λαιμό ή στην πλάτη
- Κακή σωματική υγεία ή αύξηση βάρους
- Παραμελημένη προσωπική υγιεινή
- Διαταραχές ύπνου ή σημαντική αλλαγή στις συνήθειες ύπνου
- Διαταραχές στις διατροφικές συνήθειες (ακανόνιστα γεύματα, υπερβολικά μικρή ή μεγάλη κατανάλωση τροφίμων και αναψυκτικών ή ποτών κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού)
- Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα (σχετίζεται με την υπερβολική χρήση ποντικού ή χειριστηρίου)
