Του Γιάννη Γορανίτη
Η επιστημονική κοινότητα έχει μελετήσει εκτενώς τη σύνδεση των συσκευών τεχνολογίας με τις εθιστικές συμπεριφορές. Πλέον όμως το ζήτημα δείχνει να ξεφεύγει από το επιστημονικό και ερευνητικό πλαίσιο, καθώς αφορά ολοένα και μεγαλύτερη μερίδα του πληθυσμού.
Μια πρόσφατη μελέτη της Ipsos Mori για λογαριασμό της Deloitte διαπιστώνει ότι οι χρήστες smartphone έχουν αποκτήσει ακόμη πιο στενή σχέση με τις συσκευές τους. Στενή σε βαθμό που να χαρακτηρίζεται υπερβολική. Ενδεικτικά, η μελέτη καταγράφει ότι ο μέσος όρος των χρηστών ελέγχει το κινητό περίπου 50 φορές κάθε μέρα (47 φορές την ημέρα για τις ηλικίες 18 έως 75 ετών, με τα ποσοστά να αυξάνονται όσο μικρότερη είναι η ηλικία). Οι νεότεροι ελέγχουν το κινητό τους 86 φορές την ημέρα.
Το τελευταίο πράγμα πριν κοιμηθούμε και το πρώτο αφού ξυπνήσουμε
Αν αναρωτιέστε ποιο είναι τι είναι αυτό που κάνουμε με του που ξυπνάμε και το τελευταίο πριν κοιμηθούμε, μην πάει ο νους σας στις βιολογικές ανάγκες του οργανισμού. Πλέον ελέγχουμε το κινητό. Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης της Deloitte, σχεδόν εννέα στους 10 ερωτηθέντες δήλωσαν ότι ελέγχουν το τηλέφωνό τους τα πρώτα λεπτά μετά το πρωινό ξύπνημα. Ακόμη περισσότεροι είναι εκείνοι που ελέγχουν το κινητό ακριβώς πριν κοιμηθούν.
Το 90% ελέγχει το κινητό ενώ ψωνίζει, ενώ αντίστοιχο είναι το ποσοστό για όσους κοιτούν τη συσκευή τους την ώρα που παρακολουθούν κάποια ταινία ή τηλεοπτικό πρόγραμμα. Ίσως το πιο εξοργιστικό εύρημα είναι ότι οκτώ στους δέκα παραδέχονται ότι χρησιμοποιούν το κινητό ενώ τρώνε ή βρίσκονται σε οικογενειακές και φιλικές συναντήσεις.
Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που παραδέχτηκαν ότι δεν αφήνουν το κινητό από το χέρι και δεν παίρνουν το βλέμμα από την οθόνη του ακόμη κι όταν οδηγούν ή όταν διασχίζουν τον δρόμο. Κι αυτό εκτός από επικίνδυνο για τους ίδιους, ενδέχεται να αποδειχθεί μοιραίο και για τους γύρω τους.
Ενοχές για τη διαρκή χρήση
Οι περισσότεροι βέβαια αναγνωρίζουν ότι το έχουν παρακάνει με το smartphone και εκφράζοντας μια αίσθηση ενοχής δηλώνουν ότι προσπαθούν να περιορίσουν τη χρήση του. Περίπου οι μισοί (το 47% των ερωτηθέντων) ισχυρίζεται ότι έχει ήδη προσπαθήσει να μειώσει τον χρόνο που ξοδεύει με το smartphone.
Προκειμένου να τα καταφέρουν, είτε το απομακρύνουν από το οπτικό τους πεδίο, είτε το απενεργοποιούν εντελώς. Αυτό συστήνουν και οι ειδικοί, κυρίως για τις νυχτερινές ώρες, καθώς αρκετοί χρήστες ξαγρυπνούν με το κινητό ανά χείρας, ενώ πολλοί ξυπνούν από τις ειδοποιήσεις. Το 30% των χρηστών έχει συμμορφωθεί με την οδηγία και κατά δήλωση τους έχουν ήδη απενεργοποιήσει τις ηχητικές ειδοποιήσεις για να περιορίσουν τη χρήση του τηλεφώνου, ενώ ένας στους τέσσερις έχει διαγράψει εφαρμογές.
Ακόμη όμως κι αν κατανοούν ότι περνούν υπερβολικό χρόνο με τη συσκευή τους, περίπου το 28% των χρηστών δεν δείχνουν διατεθειμένοι να περιορίσουν τον χρόνο χρήσης.
Είμαστε λοιπόν όλοι εθισμένοι;
Σύμφωνα με τους ειδικούς, όχι. Ενδέχεται ο διαρκής έλεγχος του κινητού να είναι δείγμα εθιστικής συμπεριφοράς, αλλά αυτό δεν συνεπάγεται ότι όποιος αγγίζει την οθόνη μερικές δεκάδες φορές την ημέρα είναι εξαρτημένος.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, αν πληρούνται τουλάχιστον τέσσερα από τα παρακάτω συμπτώματα, το άτομο ενδέχεται να αντιμετωπίζει πρόβλημα εθισμού και είναι αναγκαίο να αποτανθεί σε ειδικό ψυχολόγο.
Τα κριτήρια που υποδεικνύουν προβληματική χρήση κινητού είναι τα εξής:
- Διαδοχικές αποτυχημένες προσπάθειες περιορισμού χρήσης κινητού τηλεφώνου.
- Αίσθημα αυτοπεποίθησης μόνο όταν χρησιμοποιεί το smartphone.
- Στροφή στο κινητό όταν αντιμετωπίζει ανεπιθύμητα συναισθήματα όπως άγχος ή κατάθλιψη.
- Απώλεια αίσθησης του χρόνου κατά τη χρήση.
- Αν έχει τεθεί σε κίνδυνο μια σχέση ή εργασιακή κατάσταση εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης κινητού.
- Έντονη ενόχληση και νευρικότητα όταν δεν έχει πρόσβαση στο κινητό ή δεν υπάρχει διαθέσιμο δίκτυο.
- Αισθήματα ανησυχίας, θυμού και θλίψης σε καταστάσεις που απαγορεύεται να χρησιμοποιεί το κινητό.
- Διαταραχές ύπνου ή αϋπνία για να χρησιμοποιήσει το κινητό.
- Αναγνωρίζει ότι χάνει χρόνο με το κινητό, έχει λιγότερες επαφές με ανθρώπους, και ότι η παραγωγικότητά του είναι μειωμένη, αλλά δεν περιορίζει τη χρήση του.
- Αδυνατεί να αντισταθεί στις ειδοποιήσεις (ήχοι, δόνηση, φωτεινά σήματα) της συσκευής και διακόπτει ό,τι κάνει για να τις ελέγξει.
- Επιθυμεί να έχει διαρκώς το κινητό σε μικρή απόσταση (στο γραφείο, στο τραπέζι ή το κομοδίνο), και οπωσδήποτε στην τσέπη όταν κινείται.
