Του Γιάννη Γορανίτη
Η διάδοση των ψευδών ειδήσεων και το ανελέητο spam είναι τα βασικότερα προβλήματα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι ιθύνοντες του Facebook τα έχουν κατ' επανάληψη αναγνωρίσει και τους τελευταίους μήνες έχουν εξαγγείλει σειρά δράσεων προκειμένου να τα αντιμετωπίσουν.
Σύμφωνα με πρόσφατες ανακοινώσεις του τμήματος ασφαλείας, τα πλαστά και ψεύτικα προφίλ έχουν μπει ήδη στο στόχαστρο και έχει ήδη ξεκινήσει μια μεγάλη καμπάνια καταπολέμησής τους. Θεωρείται αυτονόητο ότι η έντονη κριτική που ασκήθηκε στο Facebook με αφορμή τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, αποτελεί αφορμή για τον έλεγχο των πλαστών προφίλ και της ύποπτης δραστηριότητας. Σίγουρα έπαιξε ρόλο και η εκπεφρασμένη ανησυχία των ευρωπαϊκών αρχών, ενόψει μάλιστα των εκλογικών αναμετρήσεων σε Γαλλία, Γερμανία και Ην. Βασίλειο.
30.000 ψεύτικα προφίλ
Η πρώτη σχετική ανακοίνωση του Facebook αφορά στην ανακάλυψη ενός ιδιαίτερα εξελιγμένου δικτύου, στο οποίο συμμετείχαν τουλάχιστον 30.000 ψεύτικα προφίλ. Το κύκλωμα αυτό βρισκόταν υπό παρακολούθηση το τελευταίο εξάμηνο, προκειμένου να μελετηθούν οι τακτικές και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσε για να επηρεάσει την κοινή γνώμη. Όπως σημειώνεται η δραστηριότητά του ήταν ιδιαίτερα έντονη στη Γαλλία, ενώ προερχόταν από διάφορες χώρες (Μπαγκλαντές, Ινδονησία, Σαουδική Αραβία κ.α.). Το δίκτυο χρησιμοποιούσε προηγμένες τακτικές για να αποκρύψει ότι τα προφίλ συνδέονταν και αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους, και να αποφύγει τον εντοπισμό.
Η διαγραφή και των 30.000 προφίλ που συμμετείχαν στο δίκτυο, όπως και όλων των αλληλεπιδράσεων μεταξύ τους (πολυάριθμα σχόλια, κοινοποιήσεις και Like σε συγκεκριμένες σελίδες και προφίλ), με προφανή στόχο τη διάδοση και αναπαραγωγή ψευδών ειδήσεων. Είναι βέβαια αυτονόητο ότι η συγκεκριμένη εταιρεία που συντόνιζε τις ενέργειες των μελών του δικτύου δεν είναι ούτε η πρώτη, ούτε η τελευταία που αξιοποιεί τη μαζικότητα του Facebook για να υπηρετήσει τους κακόβουλους σκοπούς της. Και στη μαζικότητα αυτή έγκειται η δυσκολία του περιορισμού του φαινομένου.
Fake news και διαφημίσεις
Γεγονός είναι πάντως ότι η πρακτική των ψεύτικων προφίλ και της δραστηριότητας αυτών (σχόλια, likes, αιτήματα φιλίας κ.λπ.) εκτός από τη διάδοση των fake news, έχει και διαφημιστική στόχευση. Άθελα τους (;) λοιπόν μικρές και μεγάλες εταιρείες που αγοράζουν likes, συντείνουν στην έξαρση του φαινομένου. Γι' αυτό και στην ανακοίνωση του Facebook ερμηνεύεται η πτώση στον αριθμό των «Μου αρέσει» που είδαν οι διαχειριστές πολλών σελίδων. Όπως ενδεικτικά αναφέρεται στην ανακοίνωση «στο 99% των σελίδων με πάνω από 10.000 likes θα καταγραφεί μείωση της τάξης του 3%».
Επίσης, τονίζεται ότι το Facebook έχει στόχο να μειώσει τα οικονομικά κίνητρα για τους spammers, ώστε να τους αφαιρέσει έναν από τους βασικότερους λόγους διάδοσης της παραπληροφόρησης. Σημειώνουν βέβαια ότι «οι πιο πρόσφατες βελτιώσεις δεν θα οδηγήσουν στην απομάκρυνση όλων των ψεύτικων λογαριασμών», αλλά δεσμεύονται να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητά τους. «Προτεραιότητά μας, φυσικά, είναι η άρση των λογαριασμών με την ευρύτερη εμβέλεια και την εντονότερη δραστηριότητα».
Πώς θα περιορίσουν τη δραστηριότητα;
Είναι προφανές ότι ο έλεγχος της καθημερινής δραστηριότητας εκατοντάδων εκατομμυρίων λογαριασμών είναι αδύνατος. Προκειμένου λοιπόν να το κατορθώσουν ανέπτυξαν έναν αλγόριθμο ο οποίος ανιχνεύει «πρότυπα» ύποπτης δραστηριότητας, χωρίς όπως λένε να «έχουν πρόσβαση στο περιεχόμενο των αναρτήσεων». Σύμφωνα με τον Program Manager του προγράμματος «Protect and Care» Shabnam Shaik, «τα συστήματα ασφαλείας τρέχουν εκατομμύρια φορές το δευτερόλεπτο στο φόντο, προκειμένου να μπλοκάρουν ύποπτες δραστηριότητες».
Για παράδειγμα, καταγράφουν επαναλαμβανόμενες αναρτήσεις με ίδιο ή παρόμοιο περιεχόμενο ή απότομη αύξηση στον αριθμό των απεσταλμένων μηνυμάτων. Ο Shabnam Shaik τονίζει πάντως ότι πρόκειται για «προκαταρκτικά» βήματα, ενώ σύντομα θα σημειωθεί πρόοδος στον συγκεκριμένο τομέα, ώστε να βελτιωθούν περαιτέρω.
Αν και κατά καιρούς έχει προταθεί η επαλήθευση των στοιχείων ταυτότητας όλων των χρηστών, πριν εγκριθεί η δημιουργία νέου λογαριασμού, το Facebook μοιάζει να φοβάται τις, ενδεχομένως λογικές, αντιδράσεις περί «φακελώματος». Διατηρεί πάντως το δικαίωμα να ζητά στοιχεία που αποδεικνύουν την ταυτότητα ενός χρήστη, όπως και τη δυνατότητα διαγραφής προφίλ που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις ή δεν τηρούν τους όρους χρήσης.
