Του Γιώργου Δασκαλόπουλου
Για πολλούς παραμένει το μεγαλύτερο επίτευγμα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ακόμη όμως κι αν αυτό δεν ισχύει, σίγουρα παραμένει το πιο εντυπωσιακό. Πενήντα χρόνια μετά την κατάκτηση του δορυφόρου της Γης, η αποστολή του «Απόλλων 11» και η πρώτη προσσελήνωση στις 20 Ιουλίου του 1969 συνεχίζουν να αποτελούν πηγή έμπνευσης και θαυμασμού.
Μια διαστημική αποστολή σε απόσταση 400.000 χιλιομέτρων, με έναν πύραυλο βάρους 3.000 τόνων, χωρισμένο σε έξι τμήματα, τρεις αστροναύτες και «οδηγό» έναν υπολογιστή με τον οποίο τα σημερινά smartphones, μάλλον θα... γελούσαν με τις επιδόσεις του. Και όμως, όλα αυτά οδήγησαν τον Νιλ Άρμστρονγκ στη Σελήνη, για να αναγγείλει «ενώπιον» 600 εκατομμυρίων τηλεθεατών που τον παρακολούθησαν live απ'' όλη τη Γη, πως αυτό ήταν «ένα μικρό βήμα για έναν άνθρωπο, αλλά ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα».
Πιθανότατα όλα αυτά δεν θα είχαν συμβεί αν ο ανταγωνισμός της τότε ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ για το Διάστημα δεν σημειωνόταν στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αν και διατηρούσαν το τεχνολογικό προβάδισμα, δεν είχαν δείξει την αποφασιστικότητα της Μόσχας στην κούρσα του Διαστήματος. Τον Οκτώβριο του 1957, η εκτόξευση του πρώτου σοβιετικού δορυφόρου, «Σπούτνικ», και μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα η πρώτη επανδρωμένη αποστολή στο Διάστημα με το διαστημόπλοιο «Βοστόκ» και τον Γιούρι Γκαγκάριν επέφεραν ένα ταπεινωτικό πλήγμα στο αμερικανικό γόητρο. Και η αμερικανική κοινωνία της αφθονίας άρχισε να νιώθει της απειλή μιας «κόκκινης Σελήνης»...
Ο πρόεδρος Κένεντι αντέδρασε. Η λογική του δεν ήταν απλώς να απαντήσει, αλλά να θέσει έναν στόχο τόσο «άπιαστο» που να οδηγήσει την αντίπαλη πλευρά σε... συνθηκολόγηση. Έτσι κι έγινε. Ο πρόεδρος, αφού συμβουλεύθηκε τους επιτελείς της διαστημικής προσπάθειας των ΗΠΑ και χωρίς να ακούσει τις ανησυχίες τους, αποφάσισε ότι για τις ΗΠΑ ο προορισμός θα ήταν πλέον η Σελήνη.
«We choose to go to the Moon», ήταν ο ιστορικός λόγος που εκφώνησε στο στάδιο Rice του Τέξας τo 1962. Έθεσε μάλιστα και τη χρονική προθεσμία, προσδιορίζοντας ότι κάτι τέτοιο πρέπει να γίνει πριν από την εκπνοή της δεκαετίας. Δηλαδή, το αργότερο το 1969.
Για τις Ηνωμένες Πολιτείες της εποχής που ήδη «μάχονταν» σε διάφορα μέτωπα του Ψυχρού Πολέμου ανά τον κόσμο -είχαν ήδη αρχίσει να εμπλέκονται στο Βιετνάμ και αντιμετώπιζαν τα προβλήματα της διαχωριστικής πολιτικής-, η διαστημική προσπάθεια υπήρξε ένα αντίδοτο στην κοινωνική δυσφορία. Ιδιαίτερα από την περίοδο που η μάχη για το Διάστημα άρχισε να αποδίδει καρπούς και στα μέσα της δεκαετίας έγειρε την πλάστιγγα υπέρ των ΗΠΑ.
Κένεντι - Τζόνσον
Ο ίδιος ο Κένεντι δεν ζούσε πλέον για να το διαπιστώσει, αλλά ο συνεχιστής του, Λίντον Τζόνσον, έθεσε σε πλήρη λειτουργία την αμερικανική οικονομική ατμομηχανή. Για το πρόγραμμα «Απόλλων», που οδήγησε τις ΗΠΑ στη Σελήνη, εργάστηκαν περισσότεροι από 400.000 Αμερικανοί επιστήμονες και τεχνικοί, εφευρέθηκαν και εμπεδώθηκαν τεχνολογίες που δεν υπήρχαν ούτε στα χαρτιά το 1962, ενώ από τη χρονιά εκείνη έως και το 1972 (που το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε) ο αμερικανικός προϋπολογισμός επιβαρύνθηκε με 25 δισ. δολάρια ετησίως (σε τιμές 1960), ποσό που αναλογούσε στο 2,5% του ΑΕΠ της υπερδύναμης.
Επιστημονικός ενορχηστρωτής της προσπάθειας ήταν ο Γερμανός μηχανολόγος Βέρνερ φον Μπράουν. Ο άνθρωπος που είχε κατασκευάσει τους πυραύλους V2 για λογαριασμό του Χίτλερ και ταυτόχρονα ένας επιστήμονας τον οποίο οι Αμερικανοί «άρπαξαν» από την κατεχόμενη Γερμανία για να μην πέσει στα χέρια των Σοβιετικών στα τέλη του Β'' Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν αυτός που «έστησε» τον πύραυλο «Κρόνος 5». Ένα τεχνολογικό αριστούργημα, ύψους 111 μέτρων, με κινητήρες τριών σταδίων και προωστικής ισχύος 3.400.000 ατμοΐππων.
Παρ'' όλα αυτά, δεν θα είχε καταφέρει να στείλει τους Αμερικανούς στη Σελήνη εάν δεν υπήρχε ένας αφανής ήρωας: Ο Τζον Χούμπολτ, ο οποίος κατανόησε ότι ένας γιγαντιαίος πύραυλος δεν θα μπορούσε να προσεγγίσει τη Σελήνη και να επιστρέψει, και κατάληξε στη θεωρία του «ραντεβού στη σεληνιακή τροχιά». Βάσει αυτής της θεωρίας στήθηκε το «Απόλλων 11», που τοποθετήθηκε στην κορυφή του «Κρόνος», δομημένο σε δύο διαφορετικά διαστημόπλοια. Το ένα για να μεταφέρει τρεις αστροναύτες σε σεληνική τροχιά και το άλλο (τη λεγόμενη σεληνάκατο) για να πραγματοποιήσει την κάθοδο προς τη Σελήνη, με δύο αστροναύτες. Στη συνέχεια και μετά την αποστολή τους, οι δύο αστροναύτες θα χρησιμοποιούσαν ως βάση τη σεληνάκατο για να επιστρέψουν στο κυρίως «Απόλλων 11» και να ξεκινήσουν το ταξίδι επιστροφής στη Γη.
Το ρίσκο της αποστολής ήταν τεράστιο. Εάν συνυπολογίσουμε ότι ο «Κρόνος 5» είχε μόλις δύο δοκιμαστικές πτήσεις (στη μία εκ των οποίων παραλίγο να καταστραφεί) και άλλες τρεις επιχειρησιακές, ενώ η σεληνάκατος είχε δοκιμαστεί χωρίς διαδικασία προσσελήνωσης μόλις για μερικές ώρες, η αγωνία των τεχνικών της ΝΑSΑ είναι κάτι περισσότερο προφανής. Εάν σε αυτά προσθέσουμε τις τότε δυνατότητες της τηλεμετρίας, όπως και το γεγονός ότι οι μισοί ελιγμοί γίνονταν στην αθέατη πλευρά της Σελήνης, χωρίς επικοινωνία, το θερμόμετρο ανέβαινε στο κατακόρυφο. Ακόμη δε περισσότερο, που οι στολές των αστροναυτών είχαν δοκιμαστεί μόνο στη θεωρία...
Και όμως, το ξημέρωμα της 21ης Ιουλίου του 1969 όλα λειτούργησαν τέλεια. Και ο Νιλ Αρμστρονγκ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που «περπάτησε στο Φεγγάρι» ακολουθούμενος από τον Μπαζ Ολντριν, γράφοντας την ιστορία μίας από τις σημαντικότερες πρωτιές στην ανθρωπότητα. Επέστρεψαν στη Γη με τον συνταξιδιώτη τους Μάικ Κόλινς, 8 ημέρες και 3 ώρες μετά την εκτόξευσή τους, αφήνοντας μια παρακαταθήκη που δύσκολα θα ξεπεραστεί...
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στον «Φιλελεύθερο» της Παρασκευής 19/7
