Η πινέζα στο καλαντάρι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι καρφωμένη στις 24 Απριλίου. Και αυτό δεν είναι διόλου τυχαίο, γιατί την ερχόμενη Τετάρτη έχει προγραμματιστεί η συνάντηση της Κομισιόν με τους εκπροσώπους των «κολοσσών» των social media (Meta, TikTok, X, Amazon, Google), ώστε να συζητηθούν και να τεθούν σε διαδικασία stress test οι κατευθυντήριες γραμμές για τις ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου.
Στόχος της Επιτροπής, μέσω αυτού το εθελοντικού workshop, είναι να αποτραπούν φαινόμενα παραπληροφόρησης μέσω των fake news και των κάθε είδους deepfakes που θα μπορούσαν ενδεχομένως να οδηγήσουν σε αλλοίωση των εκλογικών αποτελεσμάτων.
Οι κατευθυντήριες γραμμές για τις ευρωεκλογές δημοσιεύθηκαν από την ΕΕ τον προηγούμενο μήνα, στο πλαίσιο της Νομοθετικής Πράξης περί Ψηφιακών Υπηρεσιών (Digital Services Act - DSA), για να βοηθήσουν τις πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες και τις μηχανές αναζήτησης να μετριάσουν τους κινδύνους που μπορεί να επηρεάσουν την ακεραιότητα των εκλογών και των υπηρεσιών τους.
Το πλέον κρίσιμο ζήτημα αφορά στην κακή χρήση των τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης, που μπορεί να οδηγήσει σε μαζικά φαινόμενα παραπληροφόρησης.
Στο πλαίσιο αυτό, διαδικτυακές πλατφόρμες με περισσότερους από 45 εκατ. χρήστες στην Ευρώπη των 27, όπως η Amazon, η Booking.com και η Google Search - καλούνται στο εργαστήριο της επόμενης εβδομάδας, μαζί με τους εθνικούς συντονιστές ψηφιακών υπηρεσιών, οι οποίοι επιβλέπουν την εθνική εφαρμογή της DSA, και διάφορες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών.
Οι συμμετέχοντες θα επεξεργαστούν πολλαπλά σενάρια που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση περιστατικών, όπως μια εκστρατεία παραπληροφόρησης που αποσκοπεί στην υπονόμευση των εκλογών. Η άσκηση θα χρησιμοποιηθεί για να εξηγήσουν όλοι οι συμμετέχοντες τα σχέδια, τις διαδικασίες και τις πολιτικές που εφαρμόζουν και θα επιτρέψει στην Επιτροπή να δοκιμάσει τα υφιστάμενα μέτρα και διαδικασίες συνεργασίας και να εντοπίσει τα κενά ασφαλείας.
Σημειώνεται πως αρκετές εταιρείες δηλώνουν ότι έχουν ήδη αρχίσει να εισάγουν εκλογικές «δικλείδες ασφαλείας», ενόψει της ψηφοφορίας της 9ης Ιουνίου. Για παράδειγμα, η Meta και η TikTok έχουν δημιουργήσει τα λεγόμενα εκλογικά κέντρα για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.
Η DSA άρχισε να εφαρμόζεται σε όλες τις διαδικτυακές πλατφόρμες από τις 17 Φεβρουαρίου, ανεξαρτήτως μεγέθους, πράγμα που σημαίνει ότι οι εταιρείες αυτές πρέπει να συμμορφώνονται με τις γενικές υποχρεώσεις, όπως η θέσπιση ενός φιλικού προς τον χρήστη συστήματος ειδοποίησης και δράσης, η απαγόρευση στοχευμένων διαφημίσεων για παιδιά και η υποβολή εκθέσεων με αυξημένη διαφάνεια.
Το μείζον θέμα της εκπαίδευσης του κοινού
Ωστόσο, παρά τα όποια stress tests, ένα σημαντικό θέμα που προκύπτει σε κάθε συζήτηση που αφορά στα social media και την παραπληροφόρηση, είναι η εκπαίδευση του κοινού έναντι των fake news και των deep fakes.
Σε αυτό το ζήτημα είχε αναφερθεί και ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στις 21 Φεβρουαρίου 2024. Συμμετέχοντας, τότε, στο πλαίσιο της 60ής Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου, για την υπογραφή Τεχνολογικού Συμφώνου για την καταπολέμηση της παραπλανητικής χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης στις ευρωεκλογές, ο πρωθυπουργός έδωσε έμφαση στο θέμα αυτό, λέγοντας χαρακτηριστικά:
«[…] Η τελευταία πολύ σύντομη παρατήρησή μου είναι ότι πρέπει να εκπαιδεύσουμε το κοινό. Και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, διότι σε μια εποχή που ένα μεγάλο μέρος της προεκλογικής καμπάνιας και της πολιτικής δραστηριότητας γίνεται διαμέσου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το να εξηγήσουμε στο ευρύ κοινό τι ακριβώς μπορεί να συμβεί μέσω πολύ πειστικών deep fakes είναι μια κοινή υποχρέωση και των δύο. Θα είναι το ευρύ κοινό πιο υποψιασμένο; Ναι. Έχουν όμως και την υποχρέωση να σκέφτονται δύο φορές όταν βλέπουν κάτι που είναι ύποπτο ή κάπως ασυνήθιστο; Ναι, επειδή μπορεί να μην έχουμε τον χρόνο είτε να το επισημάνουμε όπως πρέπει είτε να το αναγνωρίσουμε ως ψεύτικο είτε ακόμη και να το αφαιρέσουμε από την πλατφόρμα. Επομένως, η εκπαίδευση του κοινού σχετικά με τις κακόβουλες δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης θεωρώ ότι αποτελεί κοινή υποχρέωση. Και όσο περισσότερο μιλάμε για τους κινδύνους, τόσο πιο εκπαιδευμένη θα καθίσταται η κοινή γνώμη και φυσικά τόσο λιγότερο επιρρεπής σε κάθε είδους παραπληροφόρηση».
«Μοντελοποιώντας» την παραπληροφόρηση στις εκλογές
Ακόμη ένα, εξίσου κρίσιμο, ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής: Υπάρχει τρόπος να μελετηθεί επιστημονικά ο αντίκτυπος της παραπληροφόρησης στις εκλογές;
Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα έρχεται μέσα από την έρευνα. Πρόσφατα, ο Dorje C. Brody, καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Surrey της Μ. Βρετανίας, υποστήριξε σε άρθρο του στον ακαδημαϊκό ιστότοπο στο The Conversation, ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί ηλεκτρονικά, μέσω της χρήσης παραγωγικών μοντέλων σε ένα πρόγραμμα προσομοίωσης (simulation programme).
«Τα παραγωγικά μοντέλα μπορούν να μας πουν την πιθανότητα να κερδίσει ένας συγκεκριμένος υποψήφιος σε μελλοντικές εκλογές, με βάση τα σημερινά δεδομένα και τον καθορισμό του τρόπου με τον οποίο οι πληροφορίες για θέματα που σχετίζονται με τις εκλογές κοινοποιούνται στους ψηφοφόρους. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάλυση του τρόπου με τον οποίο θα επηρεαστεί η πιθανότητα νίκης αν οι υποψήφιοι ή τα πολιτικά κόμματα αλλάξουν τις πολιτικές τους θέσεις ή τις στρατηγικές επικοινωνίας τους», λέει ο δρ. Brody.
Και προσθέτει: «Μπορούμε να συμπεριλάβουμε την παραπληροφόρηση στο μοντέλο για να μελετήσουμε πώς αυτή θα μεταβάλει τα στατιστικά στοιχεία του αποτελέσματος. Εδώ, η παραπληροφόρηση ορίζεται ως ένα κρυφό συστατικό της πληροφορίας που δημιουργεί προκατάληψη. Συμπεριλαμβάνοντας την παραπληροφόρηση στο μοντέλο και εκτελώντας μια προσομοίωση, το αποτέλεσμα μας λέει πολύ λίγα πράγματα για το πώς αυτή άλλαξε τις δημοσκοπήσεις. Εκτελώντας όμως την προσομοίωση πολλές φορές, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα στατιστικά στοιχεία για να προσδιορίσουμε την ποσοστιαία αλλαγή στην πιθανότητα να κερδίσει ένας υποψήφιος σε μελλοντικές εκλογές, εάν υπάρχει παραπληροφόρηση συγκεκριμένου μεγέθους και συχνότητας. Με άλλα λόγια, μπορούμε πλέον να μετρήσουμε τον αντίκτυπο των ψευδών ειδήσεων χρησιμοποιώντας προσομοιώσεις στον υπολογιστή».
Ωστόσο, κατά τον δρ. Brody, η η μέτρηση του αντίκτυπου των ψευδών ειδήσεων διαφέρει από την πραγματοποίηση προβλέψεων για τα εκλογικά αποτελέσματα. Αυτά τα μοντέλα δεν έχουν σχεδιαστεί για να κάνουν προβλέψεις. Αντίθετα, παρέχουν τα στατιστικά στοιχεία που αρκούν για την εκτίμηση του αντίκτυπου της παραπληροφόρησης.
Ο πραγματικός αντίκτυπος της παραπληροφόρησης
Ένα παραγωγικό μοντέλο για την παραπληροφόρηση που εξετάζεται στο πείραμα του δρ. Brody είναι μια διαστρεβλωμένη πληροφορία που κυκλοφορεί σε κάποια τυχαία στιγμή, αυξάνεται σε ισχύ για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά στη συνέχεια αποσβένεται (σ.σ. για παράδειγμα, λόγω του ελέγχου των γεγονότων). Ο ίδιος τονίζει πως μια μεμονωμένη απελευθέρωση τέτοιας παραπληροφόρησης, πολύ πριν από την ημέρα των εκλογών, θα έχει μικρή επίδραση στο εκλογικό αποτέλεσμα.
Ωστόσο, εάν η δημοσίευση τέτοιας παραπληροφόρησης επαναλαμβάνεται επίμονα, τότε θα έχει αντίκτυπο. Η παραπληροφόρηση που είναι μεροληπτική προς έναν συγκεκριμένο υποψήφιο θα μετατοπίζει ελαφρώς τη δημοσκόπηση υπέρ αυτού του υποψηφίου κάθε φορά που κυκλοφορεί. Από όλες τις προσομοιώσεις εκλογών, για τις οποίες ο εν λόγω υποψήφιος έχει χάσει, μπορούμε να προσδιορίσουμε σε πόσες από αυτές το αποτέλεσμα έχει ανατραπεί, με βάση μια δεδομένη συχνότητα και μέγεθος παραπληροφόρησης.
Οι ψευδείς ειδήσεις υπέρ ενός υποψηφίου, εκτός από σπάνιες περιπτώσεις, δεν εγγυώνται τη νίκη του εν λόγω υποψηφίου. Οι επιπτώσεις τους μπορούν, ωστόσο, να μετρηθούν με όρους πιθανοτήτων και στατιστικών στοιχείων. Πόσο έχουν αλλάξει οι ψευδείς ειδήσεις την πιθανότητα νίκης; Ποια είναι η πιθανότητα ανατροπής ενός εκλογικού αποτελέσματος; Και ούτω καθεξής.
Ένα αποτέλεσμα που προκάλεσε έκπληξη είναι ότι ακόμη και αν οι ψηφοφόροι δεν γνωρίζουν αν μια δεδομένη πληροφορία είναι αληθινή ή ψευδής, αν γνωρίζουν τη συχνότητα και την προκατάληψη της παραπληροφόρησης, τότε αυτό αρκεί για να εξαλείψει το μεγαλύτερο μέρος των επιπτώσεων της παραπληροφόρησης. Η απλή γνώση της πιθανότητας ψευδών ειδήσεων είναι ήδη ένα ισχυρό αντίδοτο στις επιπτώσεις της.
