Του Γιάννη Γορανίτη
Το δικαστήριο της Μόσχας έκανε δεκτή την εισήγηση της Roskomnadzor (εθνική επιτροπή τηλεπικοινωνιών και τεχνολογίας της Ρωσίας), και απαγόρευσε τη χρήση του Telegram. Η υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής λόγω των αυστηρών και απαραβίαστων συστημάτων κρυπτογράφησης που προσφέρει στους χρήστες.
Το πλεονέκτημα αυτό, όμως, της εφαρμογής θεωρείται μειονέκτημα σύμφωνα με αρκετές κυβερνήσεις, αφού αφαιρεί από τις υπηρεσίες ασφαλείας τη δυνατότητα να διαβάζουν τα κρυπτογραφημένα μηνύματα των χρηστών.
Χρησιμοποιείται από εγκληματίες και παράνομους;
Η διαβόητη FSB (Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσίας) έχει κατ' επανάληψη ζητήσει πρόσβαση στα κρυπτογραφημένα μηνύματα διαφόρων υπηρεσιών messaging. Με τον αντιτρομοκρατικό νόμο, μάλιστα, που εισηγήθηκε το Κρεμλίνο το 2016, οι υπηρεσίες ασφαλείας έχουν «αυτοδίκαια» πρόσβαση σε γραπτά, φωνητικά και ηλεκτρονικά μηνύματα που ανταλλάσσουν «ύποπτοι» χρήστες. To γεγονός ότι το Telegram δεν παρέχει την πρόσβαση αυτή, το έθεσε από την πρώτη στιγμή στο στόχαστρο.
Στην εισήγηση που διαβιβάστηκε στο ρωσικό δικαστήριο υπάρχει αναφορά για βεβαιότητα χρήσης της εφαρμογής Telegram από χιλιάδες μέλη εξτρεμιστικών και τρομοκρατικών οργανώσεων και ειδικά του ISIS, αλλά και εμπλεκόμενους σε εγκληματικές δραστηριότητες. Ανέφεραν μάλιστα ότι ο βομβιστής αυτοκτονίας που σκότωσε 15 άτομα στο μετρό της Αγίας Πετρούπολης χρησιμοποίησε τη συγκεκριμένη εφαρμογή για να επικοινωνήσει με συνεργούς του.
Παρότι ένας τέτοιος ισχυρισμός είναι δυσαπόδεικτος, η λογική υποδεικνύει ότι οποιοσδήποτε δεν θέλει να διαβαστούν από κρατικές υπηρεσίες τα μηνύματά του, θα χρησιμοποιούσε μια κρυπτογραφημένη εφαρμογή. Είναι πάντως αξιοσημείωτο ότι η εφαρμογή χρησιμοποιείται ακόμη και από μέλη και συμβούλους του προέδρου Πούτιν.
Η ισχύς της απαγόρευσης του Telegram σε όλη τη Ρωσία είναι άμεση, καθώς η απόφαση εκδόθηκε με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Είναι ενδεικτικό ότι η διαδικασία διήρκεσε μόλις 18 λεπτά, ενώ οι δικηγόροι του Telegram δεν συμμετείχαν καν στην ακρόαση (για λόγους διαμαρτυρίας, όπως ενημέρωσε αργότερα η εταιρεία).
Τι είναι το Telegram
Το Telegram είναι μια υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων που ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 2013, και επέλεξε να διαφοροποιηθεί βασισμένη στη φιλοσοφία ότι η ελευθερία της διακίνησης μηνυμάτων, χωρίς λογοκρισία και παραβάσεις είναι θεμελιώδης. Τα συστήματα end-to-end κρυπτογράφησης που υιοθέτησε, συνεπάγονται ότι είναι αδύνατη η ανάγνωση, το φιλτράρισμα ή η επεξεργασία ενός μηνύματος παρά μόνο από τον αποστολέα και τον παραλήπτη του. Το γεγονός επίσης ότι επιτρέπει σε μεγάλες ομάδες (έως 5.000 ατόμων) να ανταλλάσσουν μηνύματα, έγγραφα, βίντεο και φωτογραφίες χωρίς χρέωση και με πλήρη κρυπτογράφηση, περιλαμβάνεται στα ατού του.
Η μεγάλη επιτυχία το, μάλιστα, υποχρέωσε τους περισσότερους ανταγωνιστές του να υιοθετήσουν αντίστοιχα συστήματα. Στα τέλη Μαρτίου, το Telegram ανακοίνωσε ότι ξεπέρασε τα 200 εκατ. χρήστες. «Αν ήταν χώρα, θα ήταν η έκτη πολυπληθέστερη στον κόσμο», ανέφερε το δελτίο Τύπου. Το αξιοσημείωτο είναι ότι το Telegram δεν έχει ξοδέψει ούτε ένα σεντ για διαφήμιση, με αποτέλεσμα όλοι αυτοί οι χρήστες να έχουν γραφτεί είτε γιατί τους κάλεσαν άλλοι, είτε γιατί πληροφορήθηκαν τα πλεονεκτήματά του.
Γι' αυτό και όπως υποστηρίζουν, από την ημέρα που ξεκίνησαν, δεν αποκάλυψαν ούτε ένα byte των ιδιωτικών δεδομένων των χρηστών σε τρίτους. «Δεν κάνουμε συμφωνίες με εμπόρους, εταιρείες άντλησης και εκμετάλλευσης προσωπικών δεδομένων ή κυβερνητικούς οργανισμούς». Ιδρυτής της εφαρμογής είναι ο Ρώσος Pavel Durov, ο οποίος κάθε άλλο παρά απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της ρωσικής κυβέρνησης. Από το 2014 άλλωστε όταν και έχασε τον έλεγχο του κοινωνικού δικτύου Vkontakte, εγκατέλειψε την πατρίδα του. Πρόσφατα, ο Durov επανέλαβε ότι δεν προτίθεται να πουλήσει το app, όσα χρήματα κι αν του δώσουν. «Ούτε με 20 δισ.», είπε χαρακτηριστικά, «δεν είναι προς πώληση», καθησυχάζοντας με αυτό τον τρόπο τις ανησυχίες ορισμένων αναλυτών για την προοπτική μεταπώλησης της πλατφόρμας, άρα και των μηνυμάτων.
Προφανώς, το Telegram έχει δεχθεί επικρίσεις για τον τρόπο λειτουργίας του και για σειρά τεχνικών ζητημάτων –ένα από τα οποία είναι τα «δημόσια κανάλια» που χρησιμοποιεί για τη μεταφορά μηνυμάτων. Το ζήτημα απασχόλησε ιδιαίτερα τον Edward Snowden που στο παρελθόν είχε υπερασπιστεί το Telegram, σε αντίθεση με το Skype, το WhatsApp και το Messenger.
