Του Γιάννη Γορανίτη
Την περασμένη εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την επιβολή προστίμου ύψους 110 εκατομμυρίων ευρώ στο Facebook για την παροχή ανακριβών και παραπλανητικών πληροφοριών κατά τη διάρκεια της έρευνας για την εξαγορά του WhatsApp. Το πρόστιμο επιβλήθηκε λόγω της «ανειλικρίνειας» της Facebook τόσο όταν κατέθεσε τον φάκελο για την εξαγορά της WhatsApp το 2014, όσο και όταν κλήθηκε για περαιτέρω εξηγήσεις από την ΕΕ τον Δεκέμβριο του 2016.
Το επίδικο ζήτημα ήταν οι δυνατότητες ελέγχου και εκμετάλλευσης των προσωπικών δεδομένων των χρηστών, καθώς η εταιρεία του Zuckerberg ισχυριζόταν ότι δεν υπήρχε τρόπος να συνδυαστούν τα data των δύο εφαρμογών. Ισχυρίστηκαν επίσης ότι δεν ήταν τεχνικά εφικτό να αντιστοιχίσουν αυτόματα τους λογαριασμούς των χρηστών του Facebook με τους αντίστοιχους του WhatsApp.
Ακόμη και οι λιγότερο εξοικειωμένοι χρήστες αντιλαμβάνονται ότι αυτό δεν ισχύει στην πράξη, αφού λίγους μήνες μετά την εξαγορά προσφερόταν η δυνατότητα σύνδεσης του προφίλ μας στο Facebook με τον τηλεφωνικό αριθμό που χρησιμοποιούμε στο WhatsApp. Η εταιρεία άλλωστε ενημέρωσε τον Αύγουστο του 2016 τους όρους παροχής υπηρεσιών, αναφέροντας ρητά τη δυνατότητα σύνδεσης των αριθμών τηλεφώνου των χρηστών του WhatsApp με τις ταυτότητες των χρηστών του Facebook.
Η αντίδραση της ΕΕ
Στην επίσημη ανακοίνωση της Κομισιόν αναφέρεται ότι αντίθετα με τις δηλώσεις του Facebook στη διαδικασία ελέγχου του 2014, η τεχνική δυνατότητα αυτόματης αντιστοίχισης των ταυτοτήτων των χρηστών Facebook και WhatsApp υπήρχε ήδη, ενώ αποδεικνύεται ότι και το προσωπικό του Facebook γνώριζε αυτή τη δυνατότητα.
Η δήλωση της υπεύθυνης για την πολιτική ανταγωνισμού Margrethe Vestager είναι ενδεικτική για τις προθέσεις της ΕΕ: «Η απόφαση στέλνει ένα σαφές μήνυμα στις εταιρείες ότι πρέπει να συμμορφώνονται με όλες τις πτυχές των κοινοτικών κανόνων περί συγχωνεύσεων, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης παροχής ορθής πληροφόρησης».
Αναγνωρίστηκε πάντως το ελαφρυντικό ότι το Facebook συνεργάστηκε με την Επιτροπή κατά τη διάρκεια των διαδικασιών διερεύνησης, και αναγνώρισε την παράβασή του. Αυτό ελήφθη υπόψη για τον καθορισμό του ύψους του προστίμου, που τελικά υπολογίστηκε σε €110 εκατ., ώστε να είναι «τόσο αναλογικό όσο και αποτρεπτικό». Είναι αξιοσημείωτο ότι για πρώτη φορά από την έναρξη ισχύος του κανονισμού περί συγκεντρώσεων του 2004, επιβάλλεται πρόστιμο για την παροχή ανακριβών ή παραπλανητικών πληροφοριών.
Έρχονται κι άλλα πρόστιμα
Διευκρινίζεται βέβαια ότι η επιβολή προστίμου δεν έχει καμία επίπτωση στην απόφαση της Επιτροπής να εγκρίνει την εξαγορά της WhatsApp, αλλά και ότι δεν σχετίζεται με τη διερεύνηση των ζητημάτων προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων των καταναλωτών, μετά την τροποποίηση της πολιτικής απορρήτου της WhatsApp.
Το ίδιο ισχύει και για τις παράλληλες τρέχουσες εθνικές διαδικασίες αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας. Όπως έγινε γνωστό αρκετές κυβερνήσεις σκοπεύουν να επιβάλουν επιπλέον πρόστιμα στη Facebook. Η Γαλλία έκανε ήδη την αρχή, ανακοινώνοντας πρόστιμο ύψους €150.000, λόγω των πολιτικών της εταιρείας αναφορικά με τη διαχείριση δεδομένων των χρηστών.
Είναι πολλά τα λεφτά. Ή μήπως όχι και τόσο πολλά;
Το ποσό των 110 εκατομμυρίων ευρώ που καλείται να καταβάλει το Facebook ακούγεται δυσθεώρητο για μία μέση εταιρεία, αλλά προφανώς δεν θα πλήξει οικονομικά τον κολοσσό της κοινωνικής δικτύωσης, με ετήσια έσοδα της τάξης των $30 δισ. και αποτίμηση που προσεγγίζει το μισό τρισ.
Τα έσοδα της Facebook από την εκμετάλλευση των δεδομένων των χρηστών είναι τόσο υψηλά, που πιθανολογούμε ότι το πρόστιμο και οι ενδεχόμενες μελλοντικές κυρώσεις, ελάχιστα θα διαφοροποιήσουν τις πρακτικές της. Το οικοσύστημα άλλωστε που στήνει την τελευταία δεκαετία, θέτει στο επίκεντρο τα δεδομένα των χρηστών και την προσεκτική αξιοποίησή τους.
Μπορούν οι κυβερνήσεις, οι υπερεθνικοί οργανισμοί ή οποιοσδήποτε άλλος αρμόδιος να βάλει φρένο σε αυτά τα σχέδια; Είναι εξαιρετικά αμφίβολο, αλλά όχι απίθανο. Η συμμόρφωση της Facebook, του Twitter, της Google και των υπολοίπων τεχνολογικών εταιρειών με τους κανόνες αποδεικνύει ότι κανείς τους δεν επιδιώκει να αντιπαρατεθεί ευθέως με τις ρυθμιστικές αρχές. Άλλωστε, η διαφάνεια και η λογοδοσία είναι οι απαραίτητοι πυλώνες για την υγιή ανάπτυξη του internet και των υπηρεσιών του προς όφελος των πολιτών. Εξίσου απαραίτητη είναι η διασφάλιση του ανταγωνισμού και της αποφυγής υπερσυγκέντρωσης που μοιραία οδηγεί σε μονοπωλιακές πρακτικές, ξένες προς τη φύση του διαδικτύου.
Είναι λοιπόν απαραίτητο να τεθούν αυστηρές ρήτρες προστασίας των δεδομένων των χρηστών και να εκσυγχρονιστεί το σχετικό δίκαιο. Κι αυτό πρέπει να γίνει όσο το δυνατό πιο έγκαιρα, σε «πραγματικό χρόνο», και όχι όταν η κατάσταση έχει ήδη ξεφύγει, όπως φαίνεται ότι συμβαίνει τώρα.
