Του Matteo Baccaglini
Τον Ιούλιο του 2019, οι υπουργοί οικονομικών και οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών των κρατών του G7 συναντήθηκαν για δύο μέρες στην πόλη του Σαντιγί, βόρεια των Παρισίων. Εκεί τους απασχόλησε το Libra, ένα νέο προτεινόμενο ψηφιακό νόμισμα που πρόκειται να διαχειρίζεται το Facebook.
Η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία, φοβούμενες ότι το Libra θα μπορούσε να πάρει τη θέση των επίσημων νομισμάτων και να διοχετεύσει χρήμα για παράνομους σκοπούς εξέφρασαν την αντίθεσή τους στο εγχείρημα αυτό, ενώνοντας τη φωνή τους με το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Η Ευρώπη ανησυχούσα σπεύδει να κλείσει την πόρτα σ' αυτό το τολμηρό σχέδιο.
Οι ρυθμιστές δεν θα πρέπει να βιαστούν να το κάνουν αυτό. Πολλές από τις ανησυχίες που εκφράζουν βασίζονται σε παρανοήσεις ως προς το πώς θα λειτουργεί το Libra, και αγνοούν τις ευκαιρίες που μπορεί να ξεκλειδώσει αυτό το ψηφιακό νόμισμα για τους φτωχότερους του πλανήτη.
1,7 δις ενήλικες ανά τον κόσμο δεν έχουν πρόσβαση σε τραπεζικές υπηρεσίες. Σχεδόν όλοι απ' αυτούς ζουν στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Σε τέτοια μέρη, το έγκλημα που βασίζεται στη χρήση μετρητών είναι πανταχού παρόν και είναι δύσκολη η αποταμίευση χρημάτων για επενδύσεις και ώρες ανάγκης. Η αποστολή χρημάτων σε μεγάλες αποστάσεις είναι δαπανηρή: όσοι δεν έχουν πρόσβαση σε τράπεζες πρέπει να διανύσουν οι ίδιοι τις αποστάσεις αυτές, να πληρώσουν ακριβά αποστολείς μετρητών, ή να βασιστούν σε αναξιόπιστους οδηγούς λεωφορείων. Ο χρηματοπιστωτικός αποκλεισμός κρατά νοικοκυριά στη φτώχεια, τα καθιστά ευάλωτα σε έκτακτες συνθήκες και εμποδίζει τις μακροχρόνιες επενδύσεις.
Εδώ λοιπόν είναι που εισάγεται το κινητό χρήμα. Σε επιλεγμένα καταστήματα, όσοι δεν έχουν πρόσβαση σε τράπεζες μπορούν να ανταλλάξουν μετρητά για χρήματα που θα αποθηκευτούν σε ένα ασφαλές ψηφιακό πορτοφόλι. Από αυτό το ψηφιακό πορτοφόλι, η πληρωμή λογαριασμών και η αποστολή χρημάτων γίνεται απλή όσο και η αποστολή ενός μηνύματος. Εκεί όπου οι τράπεζες επέδειξαν οδυνηρή καθυστέρηση να φτάσουν στις μάζες, το κινητό χρήμα έφτασε πρώτο.
Υπάρχουν ήδη 866 εκ. λογαριασμοί κινητού χρήματος, και οι ημερήσιες συναλλαγές ανέρχονται στα 1,3 δις δολάρια. Στην Κένυα, το κινητό χρήμα έχει βγάλει 194.000 νοικοκυριά, ή το 2% του πληθυσμού της χώρας από τη φτώχεια, ωφελώντας ιδίως τις γυναίκες.
Το Facebook εποφθαλμιά σήμερα αυτή την αγορά. Με 2,4 δις ενεργούς χρήστες, έχει ένα μοναδικό πλεονέκτημα σε ό,τι αφορά τις διεθνείς συναλλαγές έναντι των εμπεδωμένων τιτάνων του κινητού χρήματος όπως η κενυατική M-Pesa και η ινδική Paytm. Οι μετανάστες που στέλνουν εμβάσματα τις πατρίδες τους χάνουν ετησίως 25 δις δολάρια σε έξοδα αποστολής - αυτές οι πληρωμές είναι ένας από τους στόχους του Facebook.
Εκεί όπου το εγχείρημα διαφοροποιείται από το συμβατικό κινητό χρήμα είναι ότι θα λειτουργεί με το δικό του ψηφιακό νόμισμα, καθιστώντας έτσι ασφαλέστερες τις ψηφιακές αποταμιεύσεις έναντι των χάκερ που στοχεύουν το συμβατικό ψηφιακό χρήμα. Για την επίβλεψη του νομίσματος αυτού που ονομάζεται Libra, το Facebook ίδρυσε μαζί με 27 άλλους εταίρους τη Libra Association.
Ποιες είναι λοιπόν οι ανησυχίες των Ευρωπαίων ρυθμιστών για την ισχύ του Libra και τις πιθανές παράνομες χρήσεις του;
Πρώτον, το Libra δεν θα αντικαταστήσει τα εθνικά νομίσματα - ούτε πρόκειται καν να πλησιάσει την ισχύ που του αποδίδεται εκ των προτέρων. Το Libra θα συνδέεται με ένα καλάθι νομισμάτων, οπότε δεν θα συμφέρει κανέναν να αντικαταστήσει τα εθνικά νομίσματα, καθώς μια υποτίμηση αυτών των νομισμάτων θα υποτιμήσει και το Libra.
Ακόμη, οι περισσότεροι άνθρωποι - εκτός απ' όσους δεν έχουν πρόσβαση σε τράπεζες - πιθανότατα θα κρατούν μόνο ένα μικρό ποσό χρημάτων σε Libra στο ψηφιακό τους πορτοφόλι, τα οποία θα χρησιμοποιούν για περιστασιακές συναλλαγές και όχι ως κύρια μέθοδο πληρωμών. Οι φόροι θα συνεχίζουν να εκδίδονται σε εθνικά νομίσματα, και εφαρμογές όπως το WhatsApp και το Messenger έχουν σχεδιαστεί για ατομική και όχι εταιρική χρήση. Ενώ το Libra μπορεί να ενσωματωθεί στις υπηρεσίες της Libra Association, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς το γιατί η Amazon θα υιοθετούσε το Libra πληρώνοντας έτσι τους ανταγωνιστές της στην Libra Association.
Είναι συνεπώς μάλλον απίθανο το Libra να γίνει νόμισμα καθημερινής χρήσης - εκτός βεβαίως από τα πεδία όπου αποδίδει καλύτερα από τα εθνικά νομίσματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το Libra μπορεί να προστατεύσει τους πολίτες σε οικονομίες που πλήττονται από υψηλό πληθωρισμό και μεγάλη διακύμανση των συναλλαγματικών ισοτιμιών, προσφέροντάς τους μια εναλλακτική έναντι των απείθαρχων κεντρικών τραπεζών.
Υπάρχουν λόγοι να ελπίζουμε ότι το Libra θα είναι αρκετά σταθερό ώστε να το πετύχει αυτό. Τα επιτόκια που τυχόν θα πετύχει το Libra θα αποτελούν την αποζημίωση των ιδρυτικών του μελών, καθένα από τα οποία έχει συνεισφέρει τουλάχιστον 10 εκ. δολάρια στο αποθεματικό του Libra. Συνεπώς, κάθε αύξηση της αξίας του Libra απλώς θα αντανακλά αλλαγές στις αξίες των νομισμάτων από τα οποία υποστηρίζεται - έτσι για τους επενδυτές το Libra θα είναι απλώς ένας ακόμη δείκτης παρακολούθησης, αποτρέποντας την κερδοσκοπική αστάθεια που πλήττει το Bitcoin.
Όπως εξηγεί ο διευθυντής του Epicenter, Diego Zuluaga, ο σχεδιασμός των αποθεματικών του Libra είναι τέτοιος ώστε το νόμισμα να μην είναι πιθανό να αποτελέσει έναν νέο συστημικό κίνδυνο για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Ως προς τη δεύτερη ανησυχία των ρυθμιστών - την παράνομη χρήση - το Facebook θα συμμορφωθεί με ρυθμίσεις που απαγορεύουν στις τράπεζες να χρηματοδοτούν παράνομες δραστηριότητες και εγκληματίες, μολονότι αυτό θα πλήξει νομοταγείς πολίτες που δεν έχουν πρόσβαση σε τράπεζες απλώς διότι δεν πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις. Ακόμη, τα κακώς χαρακτηριζόμενα ως δεδομένα blockchain του Libra θα μπορούν να αναλυθούν από τους φορείς επιβολής του νόμου. Και ως ψηφιακό νόμισμα, το Libra θα πρέπει να τηρεί την οδηγία 5MLD που εισήγαγε τις συναλλαγές σε εικονικά νομίσματα στην ευρωπαϊκή νομοθεσία εναντίον του ξεπλύματος χρήματος.
Έτσι, αντί η Ευρώπη να κλείσει βιαστικά τις πόρτες της στο εγχείρημα αυτό, θα πρέπει να καλωσορίσει τις δυνατότητες που έχει να προσφέρει το Libra. Το νόμισμα αυτό μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τους αποκλεισμένους από τις τράπεζες ανά τον κόσμο, δίνοντάς τους ένα εύκολο μέσο πληρωμών και ένα ασφαλές αποθηκευτικό εργαλείο χρήματος σε ένα ασφαλές νόμισμα. Με πάνω από 30 δις ευρώ προσωπικών μεταβιβάσεων πέρα από τα σύνορα της ΕΕ ετησίως, το Libra μπορεί να βοηθήσει τους μετανάστες στην Ευρώπη να στείλουν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους στις οικογένειές τους, αντί στις τσέπες των αποστολέων και των εταιριών χρηματικών μεταβιβάσεων.
Μπορεί να παραμένουν κάποιες ρυθμιστικές ανησυχίες που αξίζει να εξετάσει η Ευρώπη - ιδίως το αν και το πώς το Facebook θα χρησιμοποιεί τα δεδομένα των συναλλαγών με Libra. Αλλά για όλα όσα έχει να προσφέρει, το Libra αξίζει την απροκατάληπτη προσοχή μας.
--
O Matteo Baccaglini κάνει την πρακτική του στο Epicenter.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 28 Αυγούστου και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του δικτύου Epicenter και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
