Γράφει ο Walter Block*
Ο κατώτατος μισθός λειτουργεί κάπως ως κριτήριο διαλογής - όχι μόνο για τους οικονομολόγους, αλλά και για τους υποστηρικτές της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Ξεχάστε, για μια στιγμή, την οικονομική πτυχή του. Ουσιαστικά, η νομοθεσία για τον κατώτατο μισθό επιβάλλει την υποχρεωτική ανεργία στους φτωχούς, τους ανειδίκευτους, τις φυλετικές μειονότητες, τους νέους, τους ανθρώπους με σωματικές και ακόμη περισσότερο διανοητικές αναπηρίες - δηλαδή, στους ίδιους ακριβώς τους ανθρώπους που όλοι εκείνοι που χαρακτηρίζονται από καλές προθέσεις θέλουν περισσότερο να βοηθήσουν. Πριν από την καθιέρωση αυτού του νόμου στις ΗΠΑ, το ποσοστό ανεργίας για τους λευκούς μεσήλικες και τους μαύρους εφήβους ήταν σχεδόν το ίδιο. Τώρα, οι δεύτεροι είναι άνεργοι τέσσερις φορές περισσότερο από τους πρώτους.
Προς το παρόν, ας συζητήσουμε απλώς την ηθική και τη λογική του κατώτατου μισθού. Ας υποθέσουμε ότι σας κάνω μια προσφορά να έρθετε να δουλέψετε για μένα: μπορείτε να πλύνετε το αυτοκίνητό μου, να καθαρίσετε το σπίτι μου κ.λπ. Θα σας πληρώνω 3 δολάρια την ώρα. Αν όντως έκανα στα σοβαρά αυτήν την προσφορά, θα κινδύνευα να πάω φυλακή. Αν εσείς την αποδεχόσασταν, θα παραβαίνατε και εσείς τον νόμο, αλλά δεν θα σας επιβαλλόταν κάποια σοβαρή τιμωρία καθώς οι δικαστές θα νόμιζαν ότι εγώ σας εκμεταλλεύομαι. Παραβίασα όμως τα δικαιώματα κανενός; Παραβίασα τα δικαιώματά σας κάνοντάς σας αυτή την προσφορά; Καθόλου.
Όπως πρέπει να γνωρίζουμε από τη σκοπιά της καθαρής λογικής και μόνο, μια προσφορά εργασίας όπως αυτή που θεωρητικά και μόνο σας κάνω τώρα (δεν θέλω να με συλλάβουν), δεν μπορεί παρά να βελτιώσει την οικονομική σας ευημερία. Είναι μια πρόταση που σας δίνει μια επιλογή την οποία απλώς δεν είχατε πριν την σας κάνω. Εάν την απορρίψετε, δεν θα βρεθείτε σε χειρότερη θέση απ’ αυτή που θα ήσασταν διαφορετικά. Αν την αποδεχτείτε, αυτή η δουλειά δεν μπορεί παρά να σας ωφελήσει, τουλάχιστον εκ των προτέρων (κοιτώντας στο μέλλον), αφού, κατά πάσα πιθανότητα, δεν είχατε κάποια καλύτερη εναλλακτική. Είμαι ευεργέτης σας και όχι εκμεταλλευτής σας.
Πάμε τώρα στην οικονομική πτυχή του ζητήματος. Κάποιοι πιστεύουν ότι ο κατώτατος μισθός μοιάζει με ένα πάτωμα - όταν αυξάνεται, αυξάνονται μαζί του και τα μισθολογικά κλιμάκια, ιδιαίτερα μάλιστα όσα βρίσκονται στο κάτω άκρο της οικονομικής πυραμίδας. Εάν αυτό ίσχυε, τότε γιατί να είμαστε τόσο μετριοπαθείς ώστε να θέλουμε να τον αυξήσουμε μόνο στα 15 δολάρια την ώρα; Γιατί όχι να μην τον πάμε στα 1.500 δολάρια την ώρα; Έτσι θα ήμασταν όλοι πλούσιοι! Θα μπορούσαμε να σταματήσουμε κάθε ξένη βοήθεια προς τις φτωχές χώρες. Θα μπορούσαμε απλώς να τους πούμε, αντ' αυτού, να θεσπίσουν με ένα διάταγμα έναν υψηλό κατώτατο μισθό.
Ο κατώτατος μισθός όμως μοιάζει περισσότερο με ένα εμπόδιο το οποίο πρέπει κανείς να υπερβεί αρχικά για να βρει δουλειά ώστε μετά να τη διατηρήσει. Όσο υψηλότερο είναι αυτό το εμπόδιο, τόσο πιο δύσκολο είναι να το υπερβεί κανείς. Ας επιστρέψουμε όμως τώρα στην προσφορά των 3 δολαρίων την ώρα που σας έκανα. Ας υποθέσουμε ότι έχετε πολύ λίγες δεξιότητες. Η παραγωγικότητά σας, το ποσό των εσόδων που μπορείτε να προσθέσετε στο τελικό μου αποτέλεσμα, είναι μόνο 3 δολάρια την ώρα. Αν σας προσλάβω με 15 δολάρια, θα χάσω 12 δολάρια την ώρα. Επομένως, δεν θα σας προσλάβω εάν θέλω να μεγιστοποιήσω τα κέρδη μου. Αν το κάνω ούτως ή άλλως, θα κινδυνεύσω να χρεοκοπήσω. Τι είναι καλύτερο για εσάς: καθόλου μισθός, μηδέν, τίποτα, με αυτόν τον νόμο σε ισχύ; Ή 3 δολάρια την ώρα, χωρίς αυτό τον νόμο; Σαφώς τα 3 δολάρια την ώρα είναι καλύτερα από το τίποτα.
Ακολουθούν τρεις ενστάσεις για τα προαναφερθέντα. Πρώτον, αν είστε εντελώς άνεργος, μπορεί να δικαιούστε πρόνοια - εάν όμως απασχολείστε με χαμηλό μισθό, πιθανότατα αυτό δεν ισχύει. Άρα ο κατώτατος μισθός, τουλάχιστον όταν παράλληλα υπάρχει ένα πρόγραμμα πρόνοιας, είναι ένα επίδομα για τους φτωχούς. Αυτό ισχύει. Όμως, αν θέλουμε να δούμε ξεκάθαρα τις οικονομικές συνέπειες αυτής της ρύθμισης, πρέπει να κρατήσουμε όλες τις άλλες παραμέτρους σταθερές. Πρέπει να υποθέσουμε, είτε ότι δεν υπάρχουν καθόλου προνοιακά επιδόματα, είτε ένα ίσο ποσό τέτοιων επιδομάτων ανεξαρτήτως του αν κανείς εργάζεται ή όχι. Έτσι μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα ότι το κάτι είναι καλύτερο από το τίποτα, και, επίσης, ότι το κάτι συν ένα επίδομα πρόνοιας είναι μεγαλύτερο από το τίποτα συν το ίδιο επίδομα πρόνοιας.
Δεύτερον, υπάρχει ο ισχυρισμός της μονοψωνίας, της κατάστασης όπου υπάρχει ένας μόνο αγοραστής εργασίας, ή, της ολιγοψωνίας, μιας κατάστασης στην οποία υπάρχουν μόνο λίγοι εργοδότες. Αυτή είναι μια αμφιλεγόμενη έννοια στη ζοφερή επιστήμη της οικονομίας, την οποία δεν χρειάζεται να συζητήσουμε εδώ. Αλλά ένα πράγμα είναι σαφές: αυτό ισχύει, αν ισχύει καν, μόνο για επιχειρήσεις που απασχολούν εργαζομένους υψηλής εξειδίκευσης - για παράδειγμα, το NBA, το NFL, το MLB και άλλες τέτοιες αθλητικές οργανώσεις. Ισχύει για γιατρούς, μηχανικούς, δικηγόρους, ειδικούς υπολογιστών, με πολύ στενές εξειδικευμένες δεξιότητες που μπορούν να αξιοποιηθούν μόνο από μία ή από πολύ λίγες εταιρείες. Αλλά αυτοί οι άνθρωποι κερδίζουν τεράστια ποσά, υπερπολλαπλάσια από τα 15 δολάρια την ώρα για τα οποία πολλοί πιέζουν. Επομένως, αυτή η ένσταση δεν είναι καν σχετική με την παρούσα συζήτησή μας.
Τρίτον, αρκετοί οικονομολόγοι δεν μπόρεσαν να βρουν στις οικονομετρικές τους μελέτες τις επιπτώσεις που έχει αυτό το μέτρο ως προς την ανεργία. Απάντηση: θα πρέπει να ψάξουν λίγο πιο σκληρά, να ερευνήσουν λίγο πιο βαθιά. Δεν έχουν ολοκληρώσει τη δουλειά τους.
Ο κατώτατος μισθός δεν πρέπει να αυξηθεί, να παραμείνει σταθερός, ή να μειωθεί. Θα πρέπει αυτός ο νόμος να καταργηθεί αμέσως και οριστικά. Οι υποστηρικτές του μπορεί να έχουν καλές προθέσεις, αλλά στην πράξη πρόκειται για μια κακόβουλη επίθεση εναντίον των περισσότερο αδυνάτων από εμάς.
*Ο Walter Block είναι ένας Αμερικανός οικονομολόγος και θεωρητικός του καπιταλισμού που κατέχει την έδρα οικονομικών Harold E. Wirth στη σχολή διοίκησης επιχειρήσεων J. A. Butt του Loyola University New Orleans. Είναι μέλος του δικτύου στελεχών του FEE.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 4 Μαρτίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation of Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
