Γράφει η Brittany Hunter
Αυτό συμβαίνει από την αρχή των κυβερνώμενων κοινωνιών και έτσι θα συμβαίνει όσο υπάρχουν κράτη που μπορεί κανείς να τα κατακτήσει και να τα εξουσιάσει. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο το Game of Thrones είναι μια τόσο συναρπαστική σειρά.
Όπως υπονοείται από τον τίτλο, το Game of Thrones έχει ως θέμα το κυνήγι του στέμματος στο φανταστικό βασίλειο των Westeros. Για να μη μείνω έξω από το παιχνίδι όταν βγήκε η τελευταία σεζόν και έχοντας μια ιδιαίτερη αγάπη για κάθε μορφή διασκέδασης που περιλαμβάνει δράκους, πέρασα μεγάλο μέρος από τις τελευταίες δύο εβδομάδες της ζωής μου βλέποντας αχόρταγα ένα μετά το άλλο τα επεισόδια των πρώτων έξι σεζόν της σειράς.
“Ίσως το λάθος σου ήταν ότι εμπιστεύτηκες βασιλιάδες”
Παρακολουθώντας το κάθε επεισόδιο στην αρχή με ενοχλούσε όλο αυτό το αίμα, αλλά στη συνέχεια συνήθισα κάπως το να βλέπω τόσους αποκεφαλισμούς. Γρήγορα κατάλαβα ότι η βία που απεικονίζεται στη σειρά συμβαίνει στο πλαίσιο του κυνηγιού της εξουσίας και εις βάρος του ατόμου. Ή, για να το πω διαφορετικά, όλες οι ζωές που χάνονται, θυσιάζονται στο όνομα της υποστήριξης του κράτους.
Ακόμη χειρότερο είναι πως, πέρα από μερικές εξαιρέσεις, καθένα από τα επτά βασίλεια του Westeros κυβερνάται από άρχοντες γαιοκτήμονες που ενδιαφέρονται περισσότερο να διατηρήσουν τις θέσεις τους από ό,τι για την ευημερία των υπηκόων τους. Και ενώ μερικοί από τους άρχοντες αυτούς, και ιδίως ο Ramsey Bolton και ο Βασιλιάς Joffrey, είναι απαίσια πλάσματα, μεθυσμένα από την εξουσία τους και χωρίς κάποια θετικά αντισταθμιστικά στοιχεία, ακόμα κι έτσι υπάρχουν κάποιοι υποτελείς τους και μέλη του στρατού που είναι απολύτως πρόθυμοι να πεθάνουν για να προστατέψουν έναν ηγέτη που δεν ενδιαφέρεται καθόλου γι' αυτούς.
Και ενώ η Ιστορία είναι γεμάτη από τέτοιους πειθήνιους υποτελείς, ακόμη δεν μπορώ να καταλάβω γιατί οι άνθρωποι του Westeros θέλουν τόσο πολύ να έχουν κάποιον να τους εξουσιάζει. Αυτοί οι ηγεμόνες δεν έχουν τίποτε αξιόλογο να προσφέρουν στους ανθρώπους τους πέρα από την κούφια υπόσχεση της ασφάλειας έναντι των εξωτερικών απειλών. Και όμως, με κάθε επίδειξη διαφθοράς στην ηγεσία τους, ενισχύεται η ακλόνητη πίστη των υπηκόων τους.
Ακόμη και η Αδελφότητα Χωρίς Λάβαρα που είναι μια χαλαρή ομάδα ατόμων που αρνούνται την πίστη τους σε έναν και μόνο άρχοντα, έχει την τάση να ακολουθεί έναν ηγέτη. Το συμπέρασμα από όλα αυτά, και αυτό που καταδεικνύει τόσο αιχμηρά η σειρά, είναι η παλιά αλήθεια ότι η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα - άσχετα από την γεωγραφική περιοχή ή το ιδεολογικό υπόβαθρο από το οποίο προήλθε αρχικά. Και ενώ η σειρά μάλλον δεν έχει την πρόθεση να λειτουργήσει ως μια διατριβή με θέμα τη φύση της εξουσίας και τις συνέπειές της στο άτομο, το πετυχαίνει αυτό χωρίς αμφιβολία.
Αλλά μετά, ήρθε μια αχτίδα φωτός
Παρακολουθώντας την έκτη σεζόν, παρατήρησα ότι τα πράγματα επιτέλους άλλαζαν. Οι άνθρωποι μπούχτισαν να πολεμούν για ζητήματα που δεν τους αφορούν άμεσα. Κουράστηκαν να θυσιάζονται γνωρίζοντας ότι θα υποστούν καταπίεση ανεξάρτητα από το ποιος θα τους εξουσιάζει. Η εμπιστοσύνη στους ηγέτες είχε στην πραγματικότητα κάνει τις ζωές τους χειρότερες. Κανένας βασιλιάς ή άρχοντας δεν θα τους απελευθέρωνε κρατώντας τους στην απόλυτη υποτέλεια.
Σε ένα από τα τελευταία επεισόδια της έκτης σεζόν, την ώρα που δύο χαρακτήρες συζητούν το πώς κατέληξαν να είναι, ο ένας απ' αυτούς σχολιάζει“ίσως το πρώτο λάθος που έκανες να είναι το ότι εμπιστεύτηκες βασιλιάδες”. Πόσο εύστοχα συμπυκνώνεται σ' αυτό το σχόλιο το πρόβλημα που μαστίζει τον ανθρώπινο πολιτισμό εδώ και χρόνια. Γιατί οι άνθρωποι εμπιστεύονται τον αυταρχισμό;
Σπάσε τις αλυσίδες σου
Ο φόβος είναι ένα από τα ισχυρότερα ανθρώπινα κίνητρα. Μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να κάνουν πράγματα που ποτέ δεν πίστευαν ότι θα μπορούσαν να κάνουν. Μπορεί να οδηγήσει τα άτομα να υποταχθούν στις επιθυμίες των ηγετών που πιστεύουν ότι θα τους προστατεύσουν στη συνέχεια.
Στο πιο ευφυές μάλλον στρατηγικό σχέδιο στον φανταστικό αυτό κόσμο, η Daenerys Targaryen αναλαμβάνει το ρόλο του κατακτητή του Easteros εκμεταλλευόμενη τους φόβους των σκλαβωμένων πληθυσμών και παίζοντας το ρόλο του ήρωα στις γειτονικές χώρες.
Με κάθε περιοχή που κατακτά υπόσχεται την ελευθερία στην εκεί τάξη των δούλων - αρκεί αυτοί να θυσιάσουν τις ζωές τους για να τη βοηθήσουν στις κατακτήσεις της. Και ενώ αυτοί οι σκλαβωμένοι άνθρωποι την βλέπουν αρχικά ως την ευεργέτρια και απελευθερώτριά τους, αυτή απλώς είναι ένας πιο πονηρός αφέντης. Αυτή η κατάσταση, θα μπορούσε για παράδειγμα να συγκριθεί με μια χώρα που υποστηρίζει ότι είναι ελεύθερη και την ίδια ώρα θεσπίζει την υποχρεωτική στράτευση. Πρόκειται για μια ελευθερία κατ' όνομα μόνο. Στο τέλος, η ζωή του κάθε πολίτη ανήκει σε όποιον κάθεται στον θρόνο και η μόνη πραγματική αξία των πολιτών στα μάτια του ηγεμόνα είναι ότι αποτελούν ένα αναλώσιμο σώμα που μπορεί να αντιταχθεί σε έναν αντίπαλο στρατό επιδρομέων.
Καθώς ο στρατός της Daenerys σταθερά μεγαλώνει και αυτή συνεχίζει να κατακτά την όποια επικράτεια βρίσκεται στο δρόμο της, συνεχίζει να μιλά για την απελευθέρωση εκείνων που έχουν κακοπάθει από τους προηγούμενους αφέντες τους. Ενώ πιθανότατα έχει την ευγενέστερη καρδιά απ' όλους τους χαρακτήρες της σειράς - πέρα από τους Stark (συμπερλαμβανομένου και του Jon Snow) - διατηρεί την εξουσία της μέσω της χρήσης βίας.
Η Daenerys ενθαρρύνει τους απελεύθερούς της να σκοτώνουν στο όνομά της σχεδόν χωρίς καμία διάκριση. Αφού όμως μια ομάδα από αφέντες καταλαμβάνεται από μια δολοφονική οργή εξαιτίας της απώλειας των σκλάβων της, η Daenerys, σε μια στιγμή ανθρώπινης αδυναμίας, αρχίζει να επιδεικνύει μια εξουσία της βούλησης που επικρατεί επί της νομοκρατίας που υποστήριζε ως αρχή της προηγουμένως - αυτή είναι και η αχίλλειος πτέρνα τόσων και τόσων ηγεμόνων πριν απ' αυτήν.
Θέλοντας να δείξει σε όσους την αντιμάχονται ότι είναι μια δίκαιη και αυστηρή ηγεμών ώστε να αποδυναμώσει την εκστρατεία εναντίον της, η Daenerys δικάζει αυτόν που ευθύνεται για τον σφαγιασμό των ανθρώπων της αντί να τον εκτελέσει επιτόπου όπως τόσοι άλλοι πριν από αυτήν. Ενώ όμως αυτός περιμένει να δικαστεί, ένας από τους στρατιώτες της, κατακλυσμένος από την αγάπη και την αφοσίωσή του για τη βασίλισσά του παίρνει τη δικαιοσύνη στα χέρια του και τον σκοτώνει.
Δείχνοντας τι συμβαίνει όταν κάποιος παρακούει την εξουσία της, η Daenerys αποκεφαλίζει δημοσίως τον στρατιώτη της ενώ αυτός ικετεύει για οίκτο. Το ιδιαίτερα διαφωτιστικό σ' αυτή την σκηνή είναι ότι, ενώ εκείνη προσπαθεί να υπερασπιστεί τη νομοκρατία, ουσιαστικά την πλήττει αρνούμενη μια δίκη στον στρατιώτη της. Για να υπάρχει νομοκρατία, πρέπει να εφαρμόζεται η ίδια δίκαιη διαδικασία σε κάθε πολίτη. Εδώ όμως, μόνο οι υψηλόβαθμοι έχουν αυτό το δικαίωμα.
Αυτό εξοργίζει τους πρόσφατα απελευθερωμένους σκλάβους στρατιώτες της, καθώς αυτοί συνειδητοποιούν ότι απλώς άλλαξαν τον έναν αφέντη για κάποιον άλλον. Και ενώ κάποτε οι επαναστατημένοι σκλάβοι είχαν γράψει “πνίξε τους αφέντες σου στο αίμα”, από κάτω τώρα γράφει “η Mhysa είναι αφέντισσα” - μια αναφορά στην Daenerys.
Για ολόκληρη τη διάρκεια της σειράς μέχρι αυτό το σημείο, είχα πιστέψει ότι η Daenerys ήταν ο πιο αδιάφθορος χαρακτήρας της. Σκοτώνει βεβαίως ανθρώπους, αλλά όλοι οι χαρακτήρες της σειράς σκοτώνουν και τουλάχιστον οι προθέσεις της Daenerys ήταν αγνότερες απ' ό,τι των περισσοτέρων. Όχι μόνο είχε περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στην εξορία, αλλά ουσιαστικά ήταν και η ίδια μία σκλάβα.
Πριν πεθάνει ο αδερφός της υπό την εξουσία της, η Daenerys είχε υποστεί πολλές ακρότητες απ' αυτόν. Την είχε χτυπήσει και συχνά τη δώριζε σε άλλους για να πραγματοποιήσουν τους σκοπούς που ο ίδιος επεδίωκε. Ακόμη και ο γάμος της μάλιστα ήταν αποτέλεσμα βίας, καθώς δωρήθηκε σε έναν άγριο βασιλιά πολεμιστή για να προστεθεί η ισχύς του στην αξίωση της οικογένειας Targaryen στον θρόνο.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες έκαναν αμέσως την Daenerys έναν συμπαθητικό χαρακτήρα που υποστήριζαν οι θεατές. Καθώς είχε υποστεί τόσα βάσανα στη ζωή της, οι θεατές είχαν μεγάλες ελπίδες για τον χαρακτήρα της. Αλλά ούτε καν η Daenerys, η μητέρα των δράκων, δεν μπόρεσε να δει το πώς η εξουσία την διέφθειρε σιγά-σιγά παρά τις αξιώσεις της ότι απελευθερώνει. Χωρίς να το συνειδητοποιεί, έγινε ο εχθρός τον οποίο υποτίθεται ότι η ίδια πολεμούσε.
Ο χειμώνας πάντα είναι καθ' οδόν
Όσο υπάρχουν κυβερνήσεις μεταξύ των ανθρώπων, τόσο η απειλή της τυραννίας αναπόφευκτα παραμονεύει στη γωνία. Και όπως η Ιστορία, αλλά και η λογοτεχνία του φανταστικού, καταδεικνύουν, το μόνο αντίδοτο στην τυραννία είναι η διαρκής επιφυλακή.
Το “ο χειμώνας έρχεται” είναι το πιστεύω του Οίκου των Stark. Συχνά αυτή η φράση επαναλαμβάνεται τόσο από τα μέλη της οικογένειες όσο και από τους βόρειους υποστηρικτές τους που βρίσκονται διασκορπισμένοι στα επτά βασίλεια. Πρόκειται για τη δυσοίωνη προειδοποίηση να μην παύει κανείς να είναι επιφυλακτικός και να μη βολεύεται στην άνεση του σήμερα. Ο χειμώνας, ή κάποιος άλλος ισχυρός αντίπαλος, πάντα παραφυλάει.
Για τους Stark, ο χειμώνας αφορά τη μάχη για την εξουσία στην οποία έχουν αναπόφευκτα εμπλακεί εξαιτίας της ευγενικής τους καταγωγής. Οι Stark έχουν την ιδιαιτερότητα ότι ποτέ δεν διεκδίκησαν ενεργά το στέμμα. Η κύρια έγνοια τους ήταν πάντα η επιβίωση και η διατήρηση της οικογενειακής τους τιμής. Αντίθετα με τους άλλους όμως, δεν βλέπουν τον θρόνο ως το μόνο μέσο για την επίτευξη των σκοπών τους. Ακόμη και όταν ο βασιλιάς ονομάζει πεθαίνοντας τον Ned ως τον αντιβασιλιά μέχρι να ενηλικιωθεί ο γιος του, ο Stark συμφωνεί μόνο και μόνο γιατί ο διάδοχος ήταν ένας τύραννος εν αναμονή.
Ενώ κάποια μέλη του Οίκου των Stark έχουν γευτεί την εξουσία, και ιδίως η Sansa, η οικογένεια έρχεται σε ακραία αντιπαράθεση προς τους άλλους χαρακτήρες της σειράς. Τα μέλη της φαίνεται πως καταλαβαίνουν τη φύση της εξουσίας και το τι είναι πρόθυμοι να κάνουν αυτοί που την επιδιώκουν. Φαίνεται επίσης να καταλαβαίνουν την ανάγκη για διαρκή επιφυλακή. Γνωρίζουν ότι πάντα θα υπάρχουν εκείνοι που πολεμούν για τον πλήρη και απόλυτο έλεγχο, και ότι οι ίδιοι θα πρέπει να είναι πάντα έτοιμοι να πολεμήσουν εναντίον τους ώστε να υπερασπιστούν και να προστατεύσουν την αξιοπρέπειά τους ως άτομα.
Σχεδόν σίγουρα θα υπάρχει πάντα κάποιο παιχνίδι θρόνων στον πραγματικό κόσμο. Καθώς κάποιοι μάχονται για να αποκτήσουν και να διατηρήσουν την εξουσία τους, τα άτομα είναι αυτά που χάνουν απ' αυτό. Όπως μας δείχνει το Game of Thrones με τόσο εξαιρετικό τρόπο, όσο οι κοινωνίες επιμένουν να έχουν κάποιον βασιλιά, κάποιον πρόεδρο ή ένα ύπατο φορέα εξουσίας, ο χειμώνας θα είναι πάντα καθ' οδόν και θα έρχεται πάντα εις βάρος του ατόμου.
--
Η Brittany Hunter είναι βοηθός συντάκτρια στο FEE. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες και συνταγματικές σπουδές στο Utah Valley University.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 19 Ιουλίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
