Του Tom G. Palmer*
Τι λαμπρό επίτευγμα. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες επαναπατρίστηκαν. Τα εμπορικά ελλείμματα κοπήκαν. Το ληστρικό εμπόριο μειώθηκε. Ένα τεράστιο, 400 μέτρων πλοίο εμπορευματοκιβωτίων, το Ever Given έκανε με το μαζικό του εκτόπισμα αυτό που οι απλοί νόμοι είχαν αποτύχει να κάνουν: μπλόκαρε τη ροή των αγαθών, πολλά από τα οποία επρόκειτο να αγοραστούν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το κατάφερε αυτό εξωκείλοντας στη Διώρυγα του Σουέζ, διαμέσου της οποίας διέρχεται περίπου το 30% του παγκόσμιου όγκου εμπορευματοκιβωτίων. Ήταν ένα πραγματικά ηρωικό επίτευγμα.
Ρίχνοντας στο πλοίο τους στη Διώρυγα του Σουέζ, οι ιδιοκτήτες του Ever Given, η ιαπωνική εταιρία Shoei Kisen KK, πραγματοποίησε από μόνη της το όνειρο του Peter Navarro και των υπόλοιπων ριζοσπαστικών προστατευτιστών. Για επτά ένδοξες μέρες, αγαθά πάνω από 9 δισεκατομμύρια δολάρια ημερησίως εμποδίστηκαν από το να διέλθουν τη Διώρυγα. Πολλά από αυτά κατευθύνονταν προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και θα προσετίθεντο στο “εμπορικό έλλειμμα” καταστρέφοντας (όπως υποστηρίζεται) τη χώρα. Πολλές εκατοντάδες πλοία, φορτωμένα με εκατοντάδες χιλιάδες εμπορευματοκιβώτια γεμάτα με κάθε είδους εξαγωγές ακόμη περιμένουν στην ουρά. Οι επιπτώσεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες θα συνεχίσουν να γίνονται αισθητές για πολύ καιρό αφού οι δυνάμεις του ελεύθερου εμπορίου έβαλαν ξανά το πλοίο στο δρόμο του. Σύμφωνα με τον Lars Jensen, διευθύνοντα σύμβουλο της δανέζικης SeaIntelligence Consulting “οι επιπτώσεις δεν είναι μόνο οι απλές και άμεσες με την καθυστέρηση των φορτίων τις επόμενες λίγες εβδομάδες, αλλά θα είναι αισθητές για αρκετούς ακόμη μήνες στην εφοδιαστική αλυσίδα”.
Οι προστατευτιστές πρέπει να απονείμουν στον πλοίαρχο του Ever Given ένα μετάλλιο γιατί - κυριολεκτικά - μπλόκαρε το εμπόριο. Οι προστατευτιστές επιδιώκουν να μπλοκάρουν το εμπόδιο. Και αυτό ακριβώς έκανε το Ever Given. (Οι υποστηρικτές του ελεύθερου εμπορίου επισημαίνουν ότι ο προστατευτισμός δεν είναι ένας χρήσιμος περιγραφικός όρος καθώς το μπλοκάρισμα του εμπορίου δεν προστατεύει μια χώρα, μολονότι προστατεύει ειδικά συμφέροντα από τον ανταγωνισμό).
Φυσικά, κανείς σοβαρός άνθρωπος δεν θα πρότεινε την απονομή βραβείου στον πλοίαρχο του Ever Given, αλλά δεν υπάρχει στην πραγματικότητα κάποια οικονομική διαφορά ανάμεσα σε ένα γιγαντιαίο πλοίο που κλείνει με τον όγκο του το εμπόριο και την ένοπλη αστυνομία της Περιπολίας Τελωνείων και Συνόρων που μπλοκάρει εξαναγκαστικά το εμπόριο.
Κάποιοι άνθρωποι θεωρούν το διασυνοριακό εμπόριο ως κάτι το αρνητικό. Πιστεύουν ότι όταν αγοράζει κανείς κάτι από ξένους, χάνει. Θα ήταν συνεπώς χαρούμενοι αν τα αγαθά εμποδίζονται να εισέλθουν στη χώρα τους. Είναι γνωστή η δήλωση του πρώην Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ “Η Κίνα βγάζει κάθε χρόνο 500 δις δολάρια από τη χώρα μας και ανοικοδομεί με αυτά των Κίνα”. Κατά την άποψή του, αυτός ο πλούτος έφυγε από τις ΗΠΑ και πήγε στην Κίνα, μια θεώρηση που παραδόξως παραβλέπει όλα τα πράγματα που οι παραγωγοί στην Κίνα έστειλαν στους Αμερικάνους, όπως υπολογιστές, έπιπλα, ολοκληρωμένα κυκλώματα, αθλητικό εξοπλισμό, ηλεκτρικές μηχανές και, ναι, τσάι. Και αφήνει έξω όλα τα πράγματα που οι Αμερικανοί παραγωγοί έστειλαν στην Κίνα, από αεροσκάφη μέχρι σόγια, από αυτοκίνητα και φορτηγά, μέχρι οπτικό και ιατρικό εξοπλισμό. Οι προστατευτιστές νομίζουν ότι αν στέλνει κανείς χρήματα στο εξωτερικό χάνει. Με την ίδια λογική, όταν στέλνω χρήματα στο παντοπωλείο της γειτονιάς μου, πλούτος φεύγει από το σπίτι μου για να οικοδομήσει το σπίτι κάποιου άλλου. “Χάνω” κάθε φορά που αγοράζω τρόφιμα από το παντοπωλείο, ή ηλεκτρισμό από την εταιρία ηλεκτρισμου, ή φάρμακα από το φαρμακείο. Αυτή η θεώρηση είναι γνωστή ως το “εμπορικό ισοζύγιο”.
Ο Άνταμ Σμιθ στο αριστουργηματικό του έργο του 1776 επεσήμανε ότι “Τίποτα… δεν μπορεί να είναι περισσότερο παράλογο από το όλο αυτό δόγμα του εμπορικού ισοζυγίου επί του οποίου θεμελιώνονται όχι μόνο αυτοί οι περιορισμοί αλλά σχεδόν και όλες οι άλλες ρυθμίσεις του εμπορίου. Όταν δύο μέρη συναλλάσσονταν, αυτό το [παράλογο] δόγμα υποθέτει ότι, αν υπάρχει ισοζύγιο, τότε κανείς από τους δύο δεν κερδίζει ή χάνει - αν όμως κλείνει καθ’ οποιονδήποτε βαθμό προς τη μία πλευρά, τότε ο ένας χάνει και ο άλλος κερδίζει ανάλογα προς την απόκλιση από το ακριβές σημείο ισορροπίας”.
Το δόγμα του εμπορικού ισοζυγίου έχει διατυπωθεί εδώ και αιώνες. Επίσης έχει καταρριφθεί εδώ και αιώνες, όμως όπως και το “λογικό σφάλμα του τζογαδόρου” (η ιδέα ότι αν παρατηρήσει κανείς το στρίψιμο ενός νομίσματος να καταλήγει πέντε συνεχόμενες φορές να βγαίνει “κορώνα” τότε είναι πιθανότερο το επόμενο να βγει “γράμματα”) είναι επίμονο. Όπως και με το σφάλμα του τζογαδόρου, το λογικό σφάλμα του εμπορικού ισοζυγίου πρέπει να καταρριφθεί στην πράξη ξανά και ξανά.
Ο οικονομολόγος Henry George επεσήμανε κάποτε ότι όταν μπλοκάρουμε το εμπόριο, ουσιαστικά επιβάλλουμε ένα εμπάργκο στον εαυτό μας και ότι “Αυτό που μας διδάσκει ο προστατευτισμός είναι να κάνουμε στους εαυτούς μας εν καιρώ ειρήνης ό,τι οι εχθροί μας επιδιώκουν να κάνουν σε μας εν καιρώ πολέμου”. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι επίσης μας διδάσκει να πανηγυρίζουμε ότι πλοία που μεταφέρουν αγαθά μπλοκάρουν διώρυγες. Φυσικά, αν δεν πανηγυρίζουμε για το φυσικό μπλοκάρισμα του εμπορίου, τότε δεν θα πρέπει να πανηγυρίζουμε και όταν αυτό μπλοκάρει με άλλα μέσα. Τα λογικά σφάλματα του προστατευτισμού, όπως και το σφάλμα του τζογαδόρου, μπορούν να καταρριφθούν απλώς και μόνο με λίγη λογική σκέψη.
*Ο Tom G. Palmer είναι εκτελεστικός αντιπρόεδρος διεθνών προγραμμάτων στο Atlas Network, διακεκριμένο στέλεχος στο Cato Institute και διευθυντής του εκπαιδευτικού του προγράμματος, Cato University.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 8 Απριλίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
