Με μια μεγάλη επίθεση ομάδες ανταρτών στη Συρία ανακατέλαβαν τη δεύτερη πόλη της χώρας, το Χαλέπι - και κατέδειξαν την αυξανόμενη σημασία της ισλαμιστικής ομάδας Hayat Tahrir al-Sham στον 13χρονο εμφύλιο πόλεμο.
Η αιφνιδιαστική προέλαση έγινε υπό την ηγεσία των μελών της Hayat Tahrir al-Sham, που πολεμούν μαζί με τις υποστηριζόμενες από την Τουρκία ομάδες που αντιτίθενται στην εξουσία του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ.
Αν και η επίθεση - η πιο σημαντική μάχη των τελευταίων ετών - μπορεί να είναι η πρώτη φορά που πολλοί εκτός Συρίας ακούνε για την ισλαμιστική ομάδα, η Hayat Tahrir al-Sham αυξάνει τη φήμη και τις ικανότητές της εδώ και αρκετά χρόνια. Ως ειδικός στη συμπεριφορά των ισλαμιστικών μαχητικών ομάδων στην περιοχή, έχω παρακολουθήσει την Hayat Tahrir al-Sham να εξελίσσεται από παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη Συρία σε τρομερό παίκτη στη συνεχιζόμενη σύγκρουση. Ακολούθησε μια σημαντική αλλαγή στις στρατηγικές επιχειρήσεις της ομάδας, η οποία την είδε να ασχολείται λιγότερο με την παγκόσμια τζιχάντ και να επικεντρώνεται περισσότερο στην απόκτηση εξουσίας στη Συρία.
Προέλευση και ιδεολογία
Η Hayat Tahrir al-Sham έχει τις ρίζες της στα πρώτα στάδια του συριακού εμφυλίου πολέμου, ο οποίος ξεκίνησε το 2011 ως λαϊκή εξέγερση κατά της αυταρχικής κυβέρνησης Άσαντ.
Η ομάδα προήλθε ως παρακλάδι του Μετώπου Νούσρα, της επίσημης θυγατρικής της Αλ Κάιντα στη Συρία. Η Hayat Tahrir al-Sham αναγνωρίστηκε αρχικά για την αποτελεσματικότητα της μάχης της και τη δέσμευσή της στην παγκόσμια τζιχαντιστική ιδεολογία, ή την εγκαθίδρυση αυστηρής ισλαμικής κυριαρχίας σε ολόκληρο τον μουσουλμανικό κόσμο.
Σε μια καίρια αλλαγή το 2016 υπό την ηγεσία του Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζαουλάνι, το Μέτωπο Νούσρα διέκοψε δημοσίως τους δεσμούς του με την Αλ Κάιντα και υιοθέτησε το νέο όνομα Jabhat Fateh al-Sham, που σημαίνει «Μέτωπο για την κατάκτηση του Λεβάντε».
Τον επόμενο χρόνο, συγχωνεύτηκε με διάφορες άλλες παρατάξεις στον συριακό πόλεμο για να μετατραπεί σε Hayat Tahrir al-Sham, ή αλλιώς «Οργάνωση για την Απελευθέρωση του Λεβάντε».
Αυτή η μετονομασία είχε ως στόχο να απομακρυνθεί από την παγκόσμια τζιχαντιστική ατζέντα της Αλ Κάιντα, η οποία είχε περιορίσει την απήχηση της ομάδας εντός της Συρίας. Επέτρεψε στη Hayat Tahrir al-Sham να επικεντρωθεί σε θέματα που αφορούν ειδικά τους Σύρους, όπως η τοπική διακυβέρνηση, τα οικονομικά ζητήματα και η ανθρωπιστική βοήθεια.
Παρά τις αλλαγές αυτές, η βασική ιδεολογία της Hayat Tahrir al-Sham εξακολουθεί να έχει τις ρίζες της στον τζιχαντισμό, με πρωταρχικό στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης Άσαντ και την εγκαθίδρυση ισλαμικής κυριαρχίας στη Συρία.
Αυτή η στρατηγική αλλαγή γεννήθηκε εν μέρει από πραγματισμό. Για να διατηρήσουν την εξουσία στα εδάφη που έλεγχαν, οι ηγέτες της Hayat Tahrir al-Sham κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ομάδα έπρεπε να ελαχιστοποιήσει τη διεθνή αντιπολίτευση και να ενσωματωθεί αποτελεσματικά στο ευρύτερο επαναστατικό κίνημα της Συρίας.
Με άλλα λόγια, έπρεπε να εξισορροπήσει τις ριζοσπαστικές ισλαμιστικές καταβολές της με τις απαιτήσεις της τοπικής διακυβέρνησης και της πολιτικής δέσμευσης.
Στρατηγικές αλλαγές και πρόσφατες δραστηριότητες
Από το 2017, η Hayat Tahrir al-Sham είναι η κυρίαρχη δύναμη στην Ιντλίμπ, το τελευταίο σημαντικό προπύργιο των ανταρτών στη Συρία.
Η πορεία των HTS στη Συρία
Από ένα προπύργιο στο Ιντλίμπ, οι δυνάμεις της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ έχουν προωθηθεί προς το Χαλέπι.
Πηγή Χάρτη: TheConversation.com - Δημιουργήθηκε με το Datawrapper
Με την πάροδο των ετών, η ομάδα έχει εδραιώσει τον έλεγχό της στην περιοχή λειτουργώντας ως οιονεί κυβερνητική οντότητα, παρέχοντας δημόσιες υπηρεσίες και επιβλέποντας τις τοπικές υποθέσεις, παρά τις αναφορές για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Τα τελευταία χρόνια, η προπαγάνδα της Hayat Tahrir al-Sham έδωσε έμφαση στην προστασία του συριακού εδάφους και του λαού του από την κυβέρνηση Άσαντ.
Αυτό βοήθησε την ομάδα να ενισχύσει τη θέση της μεταξύ των τοπικών κοινοτήτων και άλλων επαναστατικών ομάδων.
Σε μια προσπάθεια να βελτιώσει περαιτέρω την εικόνα της, η Hayat Tahrir al-Sham έχει εντείνει τις προσπάθειές της για δημόσιες σχέσεις, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Για παράδειγμα, έχει συνεργαστεί με διεθνή μέσα ενημέρωσης και ανθρωπιστικές οργανώσεις για να διαπραγματευτεί -και να κινηματογραφήσει- παραδόσεις βοήθειας στις περιοχές που κυβερνά.
Αυτές οι πρωτοβουλίες προβάλλουν τη δέσμευση για την ευημερία των πολιτών και απομακρύνουν την ομάδα από τη βία που συνήθως συνδέεται με τα τζιχαντιστικά κινήματα.
Και πάλι στην επίθεση
Η πρόσφατη στρατιωτική επίθεση, κατά τη διάρκεια της οποίας οι αντάρτες υπό την ηγεσία της Hayat Tahrir al-Sham κατέλαβαν γρήγορα σημαντικά τμήματα του Χαλεπιού και προωθήθηκαν προς την πόλη Χάμα, σηματοδοτεί άλλη μια σημαντική στρατηγική στροφή. Σηματοδοτεί την αναζωογόνηση των στρατιωτικών στόχων της Hayat Tahrir al-Sham και της ικανότητάς της να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Η σκέψη της Hayat Tahrir al-Sham να ξεκινήσει τώρα μια προέλαση επηρεάστηκε πιθανότατα από ένα μείγμα περιφερειακών και τοπικών δυναμικών. Η αυξανόμενη ευπάθεια της κυβέρνησης Άσαντ έχει γίνει εμφανής τελευταία, η οποία χαρακτηρίζεται από την οικονομική επιδείνωση και τη διαφθορά.
Πολλές περιοχές στη Συρία παραμένουν μόνο ονομαστικά υπό κρατικό έλεγχο και η κεντρική κυβέρνηση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την υποστήριξη συμμάχων όπως η Ρωσία και το Ιράν.
Αυτοί οι σύμμαχοι, ωστόσο, έχουν απασχοληθεί από τις αντίστοιχες συγκρούσεις τους με την Ουκρανία και το Ισραήλ, αποδυναμώνοντας ενδεχομένως την υποστήριξή τους προς τη Συρία.
Την αδυναμία του Άσαντ επιτείνουν οι μειωμένες δυνατότητες της Χεζμπολάχ και των ιρανικών δυνάμεων. Και οι δύο είχαν καθοριστική σημασία για τη στήριξη του Άσαντ καθ' όλη τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Αλλά τα ισραηλινά πλήγματα στον Λίβανο, τη Συρία και το Ιράν έχουν ενδεχομένως αποδυναμώσει την ικανότητα της Χεζμπολάχ και του Ιράν να στηρίξουν τη Συρία. Και αυτή η μείωση της υποστήριξης μπορεί να έχει γείρει τη στρατιωτική ισορροπία στον εμφύλιο πόλεμο προς τις ομάδες της αντιπολίτευσης.
Επιπλέον, η Hayat Tahrir al-Sham και άλλες ομάδες ανταρτών αντιμετωπίζουν έναν συριακό στρατό που πλήττεται από χαμηλό ηθικό, υψηλά ποσοστά λιποταξίας και ανεπαρκή στρατιωτικό εξοπλισμό. Η αποδιοργάνωση των κυβερνητικών δυνάμεων έχει καταστήσει δύσκολο για τον Άσαντ να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στην ανανεωμένη επίθεση των δυνάμεων της αντιπολίτευσης.
Αντίθετα, η Hayat Tahrir al-Sham έχει ενισχύσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες. Έχοντας επιβιώσει από διάφορες στρατιωτικές εκστρατείες, η ομάδα έχει εδραιώσει την εξουσία και έχει επαγγελματοποιήσει τις δυνάμεις της. Η Hayat Tahrir al-Sham δημιούργησε μια στρατιωτική ακαδημία, αναδιοργάνωσε τις μονάδες της σε μια πιο συμβατική στρατιωτική δομή και δημιούργησε εξειδικευμένες δυνάμεις ικανές να εκτελούν συντονισμένες και στρατηγικές επιθέσεις - όπως αποδεικνύεται από την πρόσφατη προέλαση στο Χαλέπι.
Επιπλέον, η Hayat Tahrir al-Sham έχει καταφέρει να κερδίσει κάποια τοπική υποστήριξη τοποθετώντας τον εαυτό της ως υπερασπιστή των συμφερόντων των σουνιτών μουσουλμάνων. Η αδυναμία εξεύρεσης πολιτικής λύσης στη συριακή κρίση έχει τροφοδοτήσει την τοπική δυσαρέσκεια προς την κυβέρνηση Άσαντ, δημιουργώντας μια βάση υποστήριξης για κάθε δύναμη που αντιτίθεται ενεργά στο καθεστώς.
Με αυξανόμενη υποστήριξη στο έδαφος, έναν πιο επαγγελματικό στρατό και μια πολιτική πτέρυγα που επικεντρώνεται στη διακυβέρνηση, η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ έχει εξελιχθεί από παρακλάδι των τζιχαντιστών σε σημαντικό παράγοντα στη Συρία - μια εξέλιξη που έχει τεράστιες επιπτώσεις στην εσωτερική δυναμική της εμπόλεμης χώρας.
*H Sara Harmouch είναι Υποψήφια διδάκτωρ Δημοσίων Υποθέσεων στο American University. Το άρθρο αναδημοσιεύεται αυτούσιο στο Liberal μέσω άδειας Creative Commons από τον ιστότοπο TheConversation.com.
