Του Michael Rosen*
Η κυβέρνηση Μπάιντεν εξέπληξε πολλούς την προηγουμένη εβδομάδα όταν η Εμπορική Αντιπρόσωπος των ΗΠΑ Katherine Tai ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ θα στηρίξουν το αίτημα που υποβλήθηκε τον περασμένο Οκτώβριο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (WHO-ΠΟΕ) από την Ινδία και την Νότια Αφρική για την αναστολή της προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας (ΠΙ) για τα εμβόλια έναντι του COVID-19 προκειμένου να επιτραπεί σε κατασκευαστές γενοσήμων και παράγουν δόσεις εμβολίων. Δυστυχώς, αυτή η αναστολή των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας θα προκαλέσει περισσότερη ζημιά απ’ ό,τι οφέλη.
Ασχοληθήκαμε με αυτό το ζήτημα στο τέλος του προηγούμενου έτους, όταν η κυβέρνηση Τραμπ - μαζί με την Αυστραλία, τη Βραζιλία, τον Καναδά, την ΕΕ, την Ιαπωνία, τη Νορβηγία και τη Σουηδία - αντιτάχθηκαν στο παραπάνω αίτημα. Τώρα όμως αυτό επανήλθε δυναμικά, με τις ΗΠΑ να υποστηρίζουν πλεον την άρση της εφαρμογής των πτυχών των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που σχετίζονται με το εμπόριο (Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights - TRIPS) που αφορούν τα εμβόλια του COVID-19. Στην ανακοίνωσή της, η Τάι υπογράμμισε:
“Πρόκειται για μια παγκόσμια υγειονομική κρίση, και οι έκτακτες συνθήκες της πανδημίας του COVID-19 επιτάσσουν έκτακτα μέτρα. Η κυβέρνηση πιστεύει έντονα στις προστασίες της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά προκειμένου να τερματιστεί η πανδημία, υποστηρίζει την αναστολή αυτών των προστασιών για τα εμβόλια εναντίον του COVID-19… Στόχος της κυβέρνησης είναι να φτάσουν όσα περισσότερα ασφαλή και αποτελεσματική εμβόλια σε όσους περισσότερους ανθρώπους γίνεται το ταχύτερο δυνατόν. Εφόσον η παροχή εμβολίων για τους Αμερικανούς είναι διασφαλισμένη, η κυβέρνηση θα συνεχίσει να εντείνει τις προσπάθειές της - να συνεργάζεται με τον ιδιωτικό τομέα και με όλους τους πιθανούς εταίρους - για να διευρύνει την παραγωγή και διανομή εμβολίων”.
Ενώ όμως η απόφαση αυτή βρήκε υποστήριξη ιδίως μεταξύ όσων αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, η αναστολή των TRIPS σε μεγάλο βαθμό δεν θα πετύχει όσα λέει, και θα κάνει πράγματα που δεν λέει. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Δικαίου Πνευματικης Ιδιοκτησίας (American Intellectual Property Law Association - AIPLA) θα πρέπει να μας ανησυχεί “ότι η προσέγγιση της αναστολής δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό να οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα της ευρείας πρόσβασης σε εμβόλια υψηλής ποιότητας που παράγονται από τους κατάλληλους παραγωγούς και θα επηρεάσει αρνητικά την περαιτέρω καινοτομία”.
Συγκεκριμένα, οι κύριοι λόγοι για τη μη διαθεσιμότητα εμβολίων στον αναπτυσσόμενο κόσμο δεν είναι οι ευρεσιτεχνίες αλλά η απουσία δυνατότητας βαθιάς ψύξης ή κατάψυξης, μεταφοράς και άλλων ζητημάτων που αφορούν την εφοδιαστική αλυσίδα. Για παράδειγμα, η Moderna ήδη συμφώνησε να αποκηρύξει την προστασία της ευρεσιτεχνίας για το εμβόλιό της, αλλά κανείς κατασκευαστής γενοσήμων δεν το έχει ακόμη παραγάγει, και η Ινδία δεν έχει ακόμη καν εγκρίνει το εμβόλιο της Pfizer.
Ακόμα χειρότερα, ο δρόμος για την παραγωγή φτηνών και άφθονων εκδοχών του εμβολίου παραμένει μακρύς και γεμάτος στροφές, καθώς κάποιες ευρωπαϊκές χώρες ακόμη αντιτίθενται στην αναστολή των πατεντών, η οποία πρέπει να περάσει από πολλά κύματα της γραφειοκρατίας του ΠΟΕ. Ακόμη και στην περίπτωση που η αναστολή εγκριθεί, δεν θα παράγει αποτελέσματα για πολλούς μήνες μέχρι οι κατασκευαστές γενοσήμων να μάθουν πώς να παράγουν επαρκείς ποσότητες που θα ανταποκρίνονται επακριβώς στις προδιαγραφές υγείας και ασφάλειας. Όπως παρατηρεί η Ένωση Βιομηχανίας Βιοτεχνολογίας (Biotechnology Industry Association):
“Το να δοθεί στις χώρες που βρίσκονται σε ανάγκη ένα βιβλίο συνταγών χωρίς τα συστατικά, τις διασφαλίσεις και το μεγάλο εργατικό δυναμικό που απαιτείται δεν θα βοηθήσει τους ανθρώπους που περιμένουν για το εμβόλιο. Το να τους δοθούν τα αρχιτεκτονικά σχέδια για να χτίσουν μια κουζίνα η οποία - σε ιδανικές συνθήκες - θα χρειαστεί έναν χρόνο να φτιαχτεί, δεν θα μας βοηθήσει να σταματήσουμε την εμφάνιση επικίνδυνων νέων μεταλλάξεων του COVID”.
Και ενώ η αναστολή των TRIPS δεν θα βοηθήσει ιδιαίτερα, θα πλήξει την καινοτομία, καθώς οι εταιρίες βιοτεχνολογίας θα είναι πλέον λιγότερο πρόθυμες να επενδύουν δισεκατομμύρια δολάρια σε έρευνα και ανάπτυξη την επόμενη φορά που θα εμφανιστεί μια πανδημία - ή ακόμη αν διαδοθούν COVID-19. Αν αυτοί οι πρωτοπόροι φαρμακευτικοί ερευνητές δεν έχουν την αυτοπεποίθηση ότι οι εφευρέσεις τους θα διαθέτουν την προσήκουσα προστασία, θα είναι λιγότερο πιθανό να ρισκάρουν κόπο και χρήμα για να τις δημιουργήσουν.
Όπως εξήγησε ο πρόεδρος της AIPLA: “Η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας δημιουργεί κίνητρα για την καινοτομία και τη συνεργασία. Η εφαρμογή της προτεινόμενης αναστολής των TRIPS θα λειτουργήσει ανασταλτικά στην έρευνα και την ανάπτυξη για την αντιμετώπιση μελλοντικών απειλών στην υγεία, όπως και νέων μεταλλάξεων του COVID-19”.
Αντί η κυβέρνηση Μπάιντεν να προσφέρει επιπλέον δόσεις ή επιτακτικά αναγκαίο εξοπλισμό για την συντήρηση και τη μεταφορά τους, επέλεξε να υπονομεύσει την πνευματική ιδιοκτησία και να δώσει ψευδείς ελπίδες σε όσους υποφέρουν. Ίσως γι’ αυτόν τον λόγο, η εκδοτική ομάδα της Wall Street Journal χαρακτήρισε την κίνηση του Μπάιντεν “τη χειρότερη οικονομική απόφαση που έλαβε Πρόεδρος των ΗΠΑ από τους ελέγχους μισθών και τιμών του Νίξον”. Και μπορεί να μην κάνουν λάθος.
--
*Ο Michael Rosen είναι επισκέπτης ερευνητής στο American Enterprise Institute.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 12 Μαΐου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
