Γράφει ο Benedict Rogers*
Πριν από δύο ημέρες, ο πρώην αστυνομικός και αρχηγός ασφαλείας Τζον Λι – που έλαβε το χρίσμα από το Πεκίνο να αντικαταστήσει την τρέχουσα διευθύνουσα σύμβουλο του Χονγκ Κονγκ Κάρι Λαμ – είπε σε δημοσιογράφο ότι «δεν χρειάζεται» να «υπερασπιστεί» την ελευθερία του Τύπου στο Χονγκ Κονγκ επειδή αυτή «υπάρχει».
Χθες, η Λέσχη Ξένων Ανταποκριτών (FCC) του Χονγκ Κονγκ ακύρωσε τα ετήσια Βραβεία Τύπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με αποτέλεσμα τουλάχιστον τρία διακεκριμένα μέλη της επιτροπής του συλλόγου για την ελευθερία του Τύπου να παραιτηθούν σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Αν αντιπαραθέσετε αυτά τα δύο περιστατικά, ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: ο Τζον Λι λέει ψέματα, η ελευθερία του Τύπου στο Χονγκ Κονγκ έχει καταρρεύσει και η απόφαση της FCC να το επιβεβαιώσει αυτό σε ό,τι αφορά τα βραβεία τύπου για τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι απλώς το τελευταίο χτύπημα εναντίον των τυχόν εναπομείναντων ψηγμάτων ελευθερίας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης της πόλης.
Μια νέα σημαντική έκθεση από το Hong Kong Watch θα το επιβεβαιώσει αυτό σήμερα, παρέχοντας μια περιεκτική συλλογή των πληγμάτων έναντι της ελευθερίας του Τύπου στο Χονγκ Κονγκ τα τελευταία τρία χρόνια.
Η έκθεση «In the Firing Line: The Crackdown on Media Freedom in Hong Kong» (Στη γραμμή πυρός: Η καταστολή της ελευθερίας του τύπου στο Χονγκ Κονγκ) βασίζεται σε συνεντεύξεις με περισσότερους από δέκα πρώην δημοσιογράφους του Χονγκ Κονγκ, από την ανενεργή πλέον Apple Daily καθώς και από το Ming Pao, το TVB και το Radio Television Hong Kong (RTHK), το πρώην δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα που μετατράπηκε σε προπαγανδιστικό μέσο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Η έκθεση περιλαμβάνει πληροφορίες από τον βετεράνο δημοσιογράφο Stephen Vines, ο οποίος έζησε στο Χονγκ Κονγκ για 35 χρόνια και ήταν παρουσιαστής στο RTHK, καθώς και τον πρώην συντάκτη της South China Morning Post, Mark Clifford. Και καταγράφει την ολομέτωπη επίθεση του Πεκίνου και των δοσιλόγων του εναντίον των μέσων ενημέρωσης στο Χονγκ Κονγκ.
Από την αστυνομική βία που στοχοποίησε δημοσιογράφους και συνεργεία μέσων ενημέρωσης κατά τις διαδηλώσεις το 2019, μέχρι τις επιδρομές της αστυνομίας στα δημοσιογραφικά γραφεία το 2021, από τον οικονομικό εξαναγκασμό στην ανοιχτή λογοκρισία, από τη δρακόντεια νομοθεσία που οδηγεί στη δίωξη και τη φυλάκιση δημοσιογράφων και το κλείσιμο δημοκρατικών και ανεξάρτητων εντύπων, μέχρι την εργαλειοποίηση της βίζας για ξένους ανταποκριτές και τους περιορισμούς στην πρόσβαση σε δημόσια αρχεία, το μοτίβο είναι σαφές.
Κατά το στάδιο της έρευνας για την σύνταξη αυτής της έκθεσης, μίλησα με δημοσιογράφους που μου είπαν ότι είχαν υποστεί επιθέσεις από την αστυνομία με δακρυγόνα ή σπρέι πιπεριού από κοντινή απόσταση το 2019, παρόλο που φορούσαν γιλέκα υψηλής ορατότητας με τη λέξη «Press» πάνω τους. Η εξάρτηση που είχε σχεδιαστεί για να τους προστατεύει απ’ ό,τι φαίνεται τους έκανε στόχους.
Ένας ξένος φωτογράφος που εργαζόταν για την South China Morning Post μου είπε ότι μια φορά, όταν αυτός και άλλοι εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης έκαναν διάλειμμα στην άκρη του δρόμου και είχαν βγάλει τις προστατευτικές μάσκες τους, η αστυνομία ήρθε και τους ψέκασε με δακρυγόνα στα πρόσωπά τους. «Το μίσος που έδειξε η αστυνομία εναντίον των μέσων ενημέρωσης είναι συγκλονιστικό», είπε.
Σύμφωνα με την Ένωση Δημοσιογράφων του Χονγκ Κονγκ (HKJA) –μια οργάνωση της οποίας το μέλλον είναι αμφίβολο– από τους 222 δημοσιογράφους που απάντησαν σε μια έρευνα, μόνο οι 28 είπαν ότι δεν είχαν βιώσει βία όταν κάλυπταν τις διαδηλώσεις.
Ο πρώην παρουσιαστής ειδήσεων του TVB, Chris Wong, μου είπε ότι όταν διάβαζε τις ειδήσεις την ημέρα που ο υπερασπιστής της δημοκρατίας περιφερειακός σύμβουλος Andrew Chiu δέχτηκε επίθεση με αποτέλεσμα να του κοπεί το αυτί, του παρουσίασαν ένα πολύ περίεργο σενάριο. Παρόλο που οι φωτογραφίες και τα πλάνα έδειχναν ξεκάθαρα το περιστατικό, το σενάριο που έδωσε ο συντάκτης, σύμφωνα με τον Wong, «έλεγε ότι το αυτί του κυρίου Chiu έπεσε από μόνο του. Κανείς δεν έκανε τίποτα, δεν ήταν δάγκωμα, και το αυτί απλώς έπεσε στο πάτωμα». Οι συντάκτες, λέει ο Wong, «δεν ήθελαν να καλύψουν τη βία που είχε ως δράστες υποστηρικτές του Πεκίνου».
Ο δρακόντειος Νόμος Εθνικής Ασφάλειας, που επιβλήθηκε στο Χονγκ Κονγκ από το Πεκίνο τον Ιούλιο του 2020, οδήγησε στο αναγκαστικό κλείσιμο σχεδόν όλων των εναπομεινάντων ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης, την απόλυση ή την παραίτηση ανεξάρτητων ρεπόρτερ από το RTHK και την απόφαση του RTHK να διαγράψει από το αρχείο του τα περισσότερα άρθρα και εκθέσεις που συντάχθηκαν τα τελευταία χρόνια.
Η σχεδόν ολοκληρωτική εξάλειψη των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης ενθάρρυνε τον Τύπο που πρόσκειται στο Πεκίνο να αποκτήσει ακόμη πιο επιθετική στάση στην καταδίωξη των επικριτών του καθεστώτος. Εγώ ο ίδιος ήμουν πρόσφατα στόχος μιας ολοσέλιδης επίθεσης, αποτελούμενης από πέντε διαφορετικά άρθρα, σχετικά με την οργάνωση που ηγούμαι, από την προπαγανδιστική εφημερίδα Ta Kung Pao που πρόσκειται στο Πεκίνο.
Τι μπορούμε λοιπόν και τι πρέπει να κάνουμε για αυτό;
Πρώτον, μιλήστε, ανοίξτε τα φώτα της δημοσιότητας και μην πιστεύετε τα ψέματα που εκτοξεύονται από τα φερέφωνα του Πεκίνου. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει με κάθε ευκαιρία να εγείρουν τις περιπτώσεις φυλακισμένων δημοσιογράφων και ο Ειδικός Εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για την ελευθερία της έκφρασης και της γνώμης θα πρέπει να παρακολουθεί την κατάσταση πολύ στενά.
Δεύτερον, ο ελεύθερος κόσμος θα πρέπει να θέσει σε εφαρμογή μια ειδική σανίδα σωτηρίας για τους δημοσιογράφους του Χονγκ Κονγκ που τυχόν θα χρειαστεί να φύγουν από τη χώρα γρήγορα. Η Βρετανία έχει ήδη ένα πολύ γενναιόδωρο πρόγραμμα για τους κατοίκους του Χονγκ Κονγκ που κατέχουν το καθεστώς των British National Overseas (BNO) και ο Καναδάς και η Αυστραλία έχουν προγράμματα “φιλοξενίας ναυαγοσωστικών λεμβών”, αλλά υπάρχουν περισσότερα που μπορούν να γίνουν. Θα μπορούσαν να εκδοθούν ειδικά ταξιδιωτικά έγγραφα έκτακτης ανάγκης και βίζες σε δημοσιογράφους που έχουν ανάγκη από καταφύγιο.
Τρίτον, δεν πρέπει να επιτραπεί στο Πεκίνο και στους συντρόφους του να ξεφύγουν χωρίς συνέπειες για την κατάργηση των ελευθεριών του Χονγκ Κονγκ, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας του Τύπου. Εάν πιστεύουν ότι μπορούν να το κάνουν αυτό ατιμώρητα, θα εντείνουν την καταστολή στο εσωτερικό και θα γίνουν όλο και πιο επιθετικοί στο εξωτερικό.
Ζω στο Λονδίνο, και το Hong Kong Watch είναι ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα εγγεγραμμένο στο Ηνωμένο Βασίλειο χωρίς καμία απολύτως νομική παρουσία ή προσωπικό στο Χονγκ Κονγκ. Ωστόσο, με έχουν απειλήσει με ποινή φυλάκισης βάσει του Νόμου Εθνικής Ασφάλειας του Χονγκ Κονγκ και έλαβα μια επιστολή από την Αστυνομική Δύναμη του Χονγκ Κονγκ με την οποία ζητούσε να καταργήσουμε τον ιστότοπό μας.
Μπορεί να είμαι ο πρώτος ξένος ακτιβιστής που απειλείται βάσει της ρήτρας εξωεδαφικότητας του νόμου του Χονγκ Κονγκ, αλλά αμφιβάλλω ότι θα είμαι ο τελευταίος, και ενώ οι απειλές δεν θα με φιμώσουν, αν τους επιτραπεί να συνεχίσουν ανεμπόδιστοι, το μακρύ χέρι του Πεκίνου μπορεί να καταπατήσει ακόμη περισσότερο τις ελευθερίες μας στην πατρίδα. Έτσι, είναι καιρός για στοχευμένες κυρώσεις – εναντίον εκείνων στο Πεκίνο που κατέστρεψαν τις ελευθερίες και τον τρόπο ζωής του Χονγκ Κονγκ καθώς και των συνεργών τους στο καθεστώς μαριονέτα του Χονγκ Κονγκ.
Το 2019, δημοσιογράφοι, φωτογράφοι και συνεργεία βιντεοσκόπησης βρέθηκαν κυριολεκτικά στη γραμμή του πυρός. Το 2021 βρέθηκαν στη σειρά προς απόλυση. Σήμερα, ακόμη και όσοι από εμάς εκτός Χονγκ Κονγκ τολμάμε να πούμε την αλήθεια, θέτουμε τον εαυτό μας σε κίνδυνο. Γι' αυτό είναι καιρός να μιλήσουμε και να δράσουμε.
Ξεκίνησα την επαγγελματική μου καριέρα ως δημοσιογράφος, μόλις τελειώσα το πανεπιστήμιο, στο Χονγκ Κονγκ. Εκείνη την εποχή ήταν ένας ζωντανός κόμβος δυναμικής, ακμάζουσας, ατρόμητης, θορυβώδους ανεξάρτητης δημοσιογραφίας. Είναι αποκαρδιωτικό να βλέπεις την αυλαία να πέφτει σε μια από τις πιο ανοιχτές πόλεις της Ασίας.
Υπήρξα περήφανο μέλος της FCC στο Χονγκ Κονγκ. Μέχρι πρόσφατα τη θεωρούσα ως ένα προπύργιο γενναίας υπεράσπισης της ελευθερίας του Τύπου. Η χθεσινή της ταλάντευση είναι βαθιά ανησυχητική.
Και τα ψέματα του John Lee την προηγούμενη μέρα είναι σημάδι για χειρότερα μελλοντικές εξελίξεις. Ο διορισμός –χωρίς αντίρρηση– ενός αστυνομικού ως Διευθύνοντος Συμβούλου του Χονγκ Κονγκ σηματοδοτεί την ολοκλήρωση της μετατροπής της πόλης από μια ανοιχτή κοινωνία σε αστυνομικό κράτος. Και μαζί με αυτό, σηματοδοτεί και τον θάνατο της ελευθερίας του Τύπου.
Ωστόσο, μόλις γιορτάσαμε το Πάσχα, και μαζί με αυτό έρχεται η υπενθύμιση πως ο θάνατος δεν χρειάζεται να είναι η τελευταία λέξη – αν παλέψουμε για αυτό.
Μια εβδομάδα από σήμερα θα γιορτάσουμε την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου. Ας διασφαλίσουμε ότι θα σημαίνει κάτι.
--
Ο Benedict Rogers είναι ακτιβιστής υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συγγραφέας καθώς και ιδρυτής και εκτελεστικός διευθυντής του Hong Kong Watch.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 25 Απριλίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του CapX και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
