Του Korok Ray
Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και πέρα, το εμπόριο και η τεχνολογία επεκτείνονται με ραγδαίους ρυθμούς. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει οδηγήσει στην αύξηση του εμπορίου, που με τη σειρά του προκαλεί νέα ανάπτυξη της τεχνολογίας και συμβάλλει σε έναν μόνιμο φόβο για τον εξωπορισμό (outsourcing).
Καθώς η τεχνολογία αναπτυσσόταν στη δεκαετία του 1960, οι Αμερικανοί άρχισαν να φοβούνται την απώλεια των θέσεων εργασίας μας στον κλάδο της παραγωγής. Και ξανά, στο τέλος της δεκαετίας του 1990, φοβηθήκαμε την απώλεια των διοικητικών μας θέσεων εργασίας. Σήμερα, φοβούμαστε την απώλεια των διαδικτυακών μας θέσεων εργασίας: οι θέσεις εργασίας στη γραφιστική, την ανάπτυξη διαδικτύου, τις μεταφράσεις και τις μεταγραφές πηγαίνουν στο εξωτερικό.
Κάθε φορά όμως που η τεχνολογία οδήγησε σε αύξηση του εμπορίου, τα δεδομένα καταδεικνύουν ότι δεν υπήρξε τίποτα να φοβούμαστε. Ο εξωπορισμός είχε θετικά αποτελέσματα για τα άτομα στο παρελθόν, και ο διαδικτυακός εξωπορισμός έχει θετικά αποτελέσματα για τα άτομα σήμερα.
Η μεταφορά θέσεων εργασίας στο εξωτερικό
Ιστορικά, η τεχνολογία πάντα δημιουργούσε μετατοπίσεις στην αγορά εργασίας, και αυτές πάντα οδηγούσαν σε αύξηση της ανθρώπινης παραγωγικότητας. Η εφεύρεση του αεροπλάνου δεν αντικατέστησε την οδήγηση αυτοκινήτων, αλλά επέτρεψε στους ανθρώπους να ταξιδεύουν ευρέως δημιουργώντας συνδέσεις μεταξύ των πόλεων και των κοινωνιών που δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν προηγουμένως
Ομοίως, η ανάπτυξη του διαδικτύου δεν οδήγησε στην εξάλειψη όλων των θέσεων εργασίας από τα ρομπότ, αλλά αντιθέτως έδωσε στους ανθρώπους τα αναγκαία εργαλεία για την αύξηση της παραγωγικότητάς τους.
Για παραπάνω από δύο αιώνες, με απαρχή οικονομολόγους όπως ο Άνταμ Σμιθ και ο Ντέιβιντ Ρικάρντο, οι άνθρωποι έχουν αναγνωρίσει τα οφέλη του εμπορίου στο διεθνές επίπεδο. Ο Ρικάρντο το ονόμαζε αυτό συγκριτικό πλεονέκτημα: ακόμη και όταν μία χώρα είναι παραγωγικότερη από μία άλλη σε δύο κλάδους, κάθε χώρα επωφελείται αν ειδικευτεί σε έναν τομέα και συναλλάσσεται με την άλλη για την πρόσβαση της στον άλλο.
Ο διαδικτυακός εξωπορισμός είναι η σύγχρονη έκφανση του διεθνούς εμπορίου και θα πρέπει να λάβει την ίδια υποστήριξη από τους οικονομολόγους όπως το ελεύθερο εμπόριο.
Όταν ο εξωπορισμός μετατόπισε στο εξωτερικό θέσεις εργασίας στην παραγωγή κατά τη δεκαετία του 1960, οι μητρικές εταιρίες χρησιμοποίησαν συνολικά περισσότερα χέρια εργασίας. Λόγω του ότι ο εξωπορισμός μειώνει τα εταιρικά κόστη απελευθερώνοντας πόρους για κεφαλαιακές επενδύσεις αλλού, η εταιρία έχει τη δυνατότητα να προσλάβει περισσότερα χέρια εργασίας σε νέους τομείς. Ομοίως, κατά το δεύτερο κύμα εξωπορισμού στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν οι αμερικανικές επιχειρήσεις επέλεξαν να αναθέσουν εξωτερικά τις εργασίες διοικητικών τους γραφείων σε τηλεφωνικά κέντρα στην Ινδία, είδαμε μια αύξηση στο εμπόριο και την απασχόληση για τις ξένες θυγατρικές των ΗΠΑ.
Το τρίτο κύμα εξωπορισμού, ο διαδικτυακός εξωπορισμός, συμβαίνει σήμερα. Όπως τα πρώτα δύο κύματα, έτσι κι αυτό έχει θετικά αποτελέσματα για τα άτομα και την οικονομία. 68 εκατομμύρια άνθρωποι στις ΗΠΑ απασχολούνται σε εναλλακτικές μορφές εργασίας - περίπου το 27% του εργασιακά ενεργού πληθυσμού. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι σχεδόν 129 εκατομμύρια άνθρωποι δηλώνουν ότι εντέλει θα προτιμούσαν να απασχολούνται σε ανεξάρτητη εργασία. Και με τον διαδικτυακό εξωπορισμό, είναι σήμερα πιθανότερο να το κάνουν αυτό απ' ό,τι ποτέ άλλοτε στο παρελθόν.
Η αλλαγή του τρόπου με τον οποίο εργαζόμαστε
Χρησιμοποιώντας κανείς την Amazon, το Mechanical Turk, την Upwork ή κάποια άλλη από τις εκατοντάδες παρόμοιες πλατφόρμες, μπορεί να κερδίσει χρήματα με μόνο έναν υπολογιστή και μια σύνδεση στο διαδίκτυο. Αυτές οι διαδικτυακές δουλειές μπορεί να είναι απλές όσο η μεταγραφή του κειμένου που βρίσκεται σε μια εικόνα μιας απόδειξης για 2 σεντ του δολαρίου ανά λεπτό, ή μια εξειδικευμένη γραφιστική εργασία που πληρώνεται με 200 δολάρια την ώρα.
Καθώς η τεχνολογία γίνεται φθηνότερη και επεκτείνεται η συνδεσιμότητα με το διαδίκτυο, οι άνθρωποι στις φτωχές χώρες θα μπορούν να καλύπτουν τις ανάγκες τους ολοένα και ευκολότερα, χάρη στον διαδικτυακό εξωπορισμό.
Στο εγγύς μέλλον, καθώς επεκτείνεται ο διαδικτυακός εξωπορισμός, η εργασία θα επιτελείται κυρίως μέσω του διαδικτύου, και οι τεχνολογικές πλατφόρμες θα επιτρέπουν στους πωλητές και τους αγοραστές να συμβάλλονται για εργασία μέσω δυναμικών και συνεχών πλειστηριασμών. Οι εταιρίες δεν θα προσλαμβάνουν πλέον υπαλλήλους πλήρους απασχόλησης που θα επιτελούν όλες τις εργασίες οι ίδιοι, αλλά αυτοί οι υπάλληλοι θα συνδέονται με ένα παγκόσμιο δίκτυο εργαζομένων που θα είναι διαθέσιμοι κατά παραγγελία. Το τρίτο κύμα του εξωπορισμού θα ανοίξει νέους κόσμους παραγωγικότητας, θα επεκτείνει τις οικονομικές ευκαιρίες σε όλο τον κόσμο, και θα αλλάξει τη φύση της εργασίας.
Οι διαδικτυακές αγορές εργασίας είναι μείγματα αγορών και τεχνολογίας. Απαιτούν βαθιά γνώση δεξιοτήτων τόσο στα οικονομικά όσο και στην επιστήμη των υπολογιστών. Το αν αυτή η υποχρέωση της γνώσης αυτών των δύο πεδίων αφορά το κάθε άτομο, ή διάφορα άτομα των οποίων οι δεξιότητες θα αλληλοσυμπληρώνονται, είναι αδύνατο να το ξέρουμε αυτή τη στιγμή.
Οι εργοδότες του μέλλοντος θα χρειάζεται να έχουν εξειδίκευση στον σχεδιασμό πλατφορμών τεχνολογίας που προσαρμόζονται στις συνθήκες της αγοράς, όπως στο να βρίσκουν τον καλύτερο τρόπο να μετρούν την ανθρώπινη αποδοτικότητα και να ενσωματώνουν αυτά τα δεδομένα στους οικονομικούς μηχανισμούς που θα διέπουν την πλατφόρμα. Η συμμετοχή στη διαδικτυακή αγορά εργασίας θα απαιτεί δεξιότητες που θα προκύψουν από την πλευρά της ζήτησης από την ίδια την αγορά.
Ο διαδικτυακός εξωπορισμός δεν μοιάζει με τους προκατόχους του.
Ο διαδικτυακός εξωπορισμός διαφέρει από τους προκατόχους του ως προς τρία σημεία. Πρώτον, το διαδίκτυο οδήγησε στην απο-διαμεσολάβηση των συναλλαγών. Η εποχή του μεσάζοντα έχει παρέλθει. Ενώ οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι είναι πλέον γεωγραφικά μακρύτερα ο ένας από τον άλλο, με την κυριαρχία του διαδικτύου συνδέονται πλέον στενότερα από ποτέ άλλοτε.
Δεύτερον, η ανάδυση της παγκόσμιας συνδεσιμότητας καθιστά αυτό το κύμα του εξωπορισμού το επωφελέστερο για τους φτωχούς εργαζομένους. Στα επόμενα χρόνια, δισεκατομμύρια άνθρωποι θα μπουν στο διαδίκτυο. Η παγκόσμια κατανομή εισοδήματος καταδεικνύει ότι αυτοί οι νέοι χρήστες θα συνεισφέρουν εργασία και όχι κεφάλαιο στην παγκόσμια οικονομία. Δεδομένων των χαμηλών τους εισοδημάτων, δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό αυτοί οι άνθρωποι να είναι μεγάλοι καταναλωτές και συνεπώς, δεν είναι το σύνηθες ακροατήριο των διαφημίσεων στις οποίες στοχεύει το Facebook και το Google. Νέες εταιρίες θα δημιουργηθούν για να αξιοποιήσουν αυτό το ανθρώπινο κεφάλαιο. Η είσοδος του ανθρώπινου κεφαλαίου στο διαδίκτυο θα είναι η μεγαλύτερη οικονομική εξέλιξη που έχει γνωρίσει ο πλανήτης.
Τρίτον, αυτό το κύμα εξωπορισμού φέρνει μαζί του μια μετακίνηση από την πληρωμή που βασίζεται στην εργασία προς την πληρωμή που βασίζεται στο παραγόμενο αποτέλεσμα. Η πληρωμή που βασίζεται στην εργασία περιγράφει το μεγαλύτερο μέρος των αμοιβών που ισχύουν σήμερα με την σε φυσικό χώρο, διαπροσωπική απασχόληση. Οι εργαζόμενοι πληρώνονται έναν μισθό με πιθανόν κάποια προαιρετικά μπόνους.
Η πληρωμή που βασίζεται στο αποτέλεσμα αφορά την πληρωμή βάσει της απόδοσης του εργαζόμενου. Αυτή μπορεί να πάρει τη μορφή της προσφοράς μετοχών για τον διευθύνοντα σύμβουλο ή μιας κατ' αποκοπή αμοιβής για κάθε μονάδα που παράγει ένας εργοστασιακός εργάτης. Το απομακρυσμένο και κατανεμημένο περιβάλλον του διαδικτύου το κάνει ιδανικό για την πληρωμή βάσει του αποτελέσματος. Και αυτή η εξέλιξη θα οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση της αποδοτικότητας.
Εννοείται πώς δεν είναι η τεχνολογία από μόνη της αυτή που μας ωφελεί. Μπορούμε να επιλέξουμε να αναπτύξουμε μόνο την τεχνολογία μηχανών, αγνοώντας την ανθρώπινη παραγωγικότητα, ή μπορούμε να σκεφτούμε πιο συνολικά το μακροπεριβάλλον - το παγκόσμιο μείγμα δεξιοτήτων, εκπαίδευσης, δημογραφικών στοιχείων και διασυνδέσεων - για να σχεδιάσουμε ένα καλύτερο μέλλον. Αυτό δεν χρειάζεται να συμβεί για λόγους ισότητας και δικαιοσύνης, αλλά καθαρά για την ενίσχυση της οικονομικής αποτελεσματικότητας.
Τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων που θα μπουν στο διαδίκτυο την επόμενη δεκαετία θα αποτελέσουν τον οικονομικό μετασχηματισμό της εποχής μας. Σε μας έγκειται ως κοινωνία να καταστήσουμε αυτόν τον μετασχηματισμό μια ευκαιρία για την προαγωγή των δυνατοτήτων των ανθρώπων και για την αξιοποίηση του πολυτιμότερου κεφαλαίου στον κόσμο - του ανθρωπίνου μας κεφαλαίου.
--
Ο Korok Ray διδάσκει οικονομικά στο Mays Business School του Texas A&M University.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 20 Ιουλίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
