Του Tarnell Brown*
Στις 27 Ιουνίου 2021, ο κόσμος έχασε την ευγενή παρουσία του Dr. Steven G. Horwitz. Αυτή η ημερομηνία θα μείνει για πάντα χαραγμένη στο μυαλό μου καθώς, ενώ ο κόσμος έχασε έναν πρώτης τάξεως οικονομολόγο, πανεπιστημιακό και διανοούμενο, εγώ έχασα ένα μέντορα και φίλο. Η αιτία ήταν ο καρκίνος, και δεν είναι η πρώτη φορά που αυτός ο καταραμένος δολοφόνος πήρε κάποιον από μένα υπερβολικά νωρίς. Ο Στηβ ήταν πολύ νέος, μόλις 57 ετών, και θα απολάμβανε να ζει σε έναν κόσμο όπου υπάρχει η ιδέα ότι στα 57 είσαι υπερβολικά νέος. Και η αλήθεια είναι ότι όντως απόλαυσε τη ζωή σε έναν τέτοιο κόσμο, και έκανε ό,τι περνούσε από την όχι αμελητέα δύναμη του για να εξαπλώσει και να μοιραστεί την αίσθηση του θαυμασμού και της χαράς που τον χαρακτήριζε.
Δεν γράφω μια κανονική νεκρολογία εδώ. Δεν έχω ιδέα πώς γίνεται αυτό… Δεν είμαι ο Λέγκολας (μολονότι ο Στηβ θα μπορούσε να αποτελεί μια προσέγγιση της σοφίας του Γκάνταλφ). Πιθανότατα του άρεσε να ακούσει ένα γεμάτο ψυχή μοιρολόι από τους αγαπημένους του Rush, μολονότι τώρα ο ίδιος και ο Neil Peart βρίσκονται στο ίδιο μέρος. Για όσους διαβάζουν αυτό το άρθρο και δεν γνωρίζουν τον δρ. Χόρβιτς, υποθέτω πως είναι σημαντικό να επισημάνω ότι ήταν διακεκριμένος καθηγητής ελεύθερης επιχειρηματικότητας στο Ball State University, μετά από πολλά χρόνια όπου κατείχε την καθηγητική έδρα Charles Dana στο St. Lawrence University. Υπήρξε διακεκριμένο συνεργαζόμενο επιστημονικό στέλεχος του Mercatus Center, διακεκριμένο στέλεχος του Fraser Institute, καθώς και μέλος της περίβλεπτης Mont Pelerin Society και διευθυντής του Institute for the Study of Political Economy.
Όλα αυτά βεβαίως είναι Πολύ Σημαντικά Πράγματα™, και εκφράζουν μόνο ένα κλάσμα του επαγγελματικού του κύρους και των επιτευγμάτων του, αλλά αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος της παρακαταθήκης του. Ο Στηβ ήταν γνωστός ίσως περισσότερο για το έργο του πάνω στη νομισματική θεωρία εντός της αυστριακής θεώρησης, αλλά το πιο απολαυστικό έργο του ήταν κατά τη γνώμη μου το βιβλίο του Hayek’s Modern Family: Classical Liberalism and the Evolution of Social Institutions. Με τεχνικούς όρους, πρόκειται για μια χαγιεκιανή-αυστριακή ανάλυση της οικογένειας ως ενός κοινωνικο-οικονομικού θεσμού. Πέρα όμως από μια ακόμη οικονομική μελέτη στον απέραντο ωκεανό των οικονομικών μελετών, είναι ένας φόρος τιμής στους δεσμούς που μας ενώνουν σε μονάδες αμοιβαίου συμφέροντος και, ακόμη σημαντικότερα, αγάπης. Αυτό είναι άλλωστε το νόημα της οικογένειας.
Αυτή ήταν η πεμπτουσία του Στηβ. Πίστευε στους ανθρώπους, ακόμη και όταν - όχι, ιδίως όταν - του δίναμε κάθε λόγο να μην το κάνει. Αυτό είναι, φυσικά, και το νόημα της πίστης. Εκεί όπου άλλοι οικονομολόγοι παρουσίαζαν τις αγορές ως κάτι το ανεξιχνίαστο που βελτιώνει τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων μέσω διαδικασιών που οι μάζες δεν μπορούν καν να κατανοήσουν, ο Στηβ τις παρουσίαζε ως μεταμορφωτικές συνεργασίες μεταξύ ανθρώπων στους οποίους αξίζει να πιστεύουμε. Αυτές οι συνεργασίες συχνά είναι ακατάστατες, και πολλές φορές δυσνόητες, αλλά συνολικά έχουν βοηθήσει δισεκατομμύρια ανθρώπους να δραπετεύσουν από τα μικρά προσδόκιμα ζωής και την απλή και δύσκολη επιβίωση που ιστορικά χαρακτήριζε ολόκληρη την ανθρωπότητα εκτός από τους πλουσιότερους ανάμεσά μας. Η ασθένεια, η πείνα, η άγνοια… όλα αυτά τα πράγματα υπάρχουν ακόμη σε μέρη όπου οι αγορές δεν αφήνονται λίγο πολύ ελεύθερες, αλλά ολοένα και περισσότερο γίνονται μια υποσημείωση εκεί όπου ήταν η κύρια πλοκή του έργου.
Κάποιοι έχουν πει ότι ο Στηβ μπορούσε να γίνει πολύ καυστικός στην κριτική του, κι αυτό είναι αλήθεια. Ποτέ δεν μου φάνηκε ότι οι καυστικές αυτές στιγμές του προέρχονταν από κακία, αλλά αντιθέτως από το μέρος εκείνο της ψυχής που κατέχουν όλοι οι Μεγάλοι Δάσκαλοι και τους κάνει να μας παρακινούν “Μπορείς να το κάνεις καλύτερα. Μπορείς να γίνεις καλύτερος”. Ο Στηβ πραγματικά πίστευε ότι το μπορούμε αυτό. Θυμάμαι ότι με προσέγγισε για πρώτη φορά η διακεκριμένη υπεύθυνη έκδοσης και στέλεχος του Liberty Fund, Sarah Skwire, που τυχαίνει να είναι η γυναίκα του, και μου πρότεινε να συνεισφέρω κείμενα εδώ στο EconLog. Καθώς αναλογιζόμουν την πρόσκληση, ένας από τους πρώτους ανθρώπους με τους οποίους μίλησα σχετικά ήταν ο Στηβ. Όταν του είπα ότι η γυναίκα του τα έχει χάσει, και ότι εγώ δεν ανήκα ανάμεσα στα λαμπρά μυαλά του EconLog, απλά μου απάντησε “μόνο που όντως ανήκεις”. Καμία πολυλογία. Κανένας γλυκερός λόγος ενθάρρυνσης. Μόνο μια ευγενική υπενθύμιση ότι “Μπορείς να το κάνεις καλύτερα. Μπορείς να γίνεις καλύτερος”.
Υπάρχουν άνθρωποι που γνώριζαν τον Στηβ περισσότερο και καλύτερα από μένα και έχουν γράψει τα δικά τους κείμενα προς τιμή του, και όλοι έχουμε σημαντικό ρόλο στο καθήκον να κρατήσουμε τη μνήμη του ζωντανή. Είναι μια ανάμνηση, ένα σύνολο αναμνήσεων, που αξίζει πραγματικά και διατηρήσουμε. Ήταν φίλος με όποιον επιθυμούσε να ζήσει σε συνθήκες ελευθερίας και ειρήνης, και μια μάστιγα για όσους αντιπάλευαν το δικαίωμα μας στην ειρηνική ζωή. Ήταν επιστήμονας, στοχαστής, πανεπιστημιακός, σύζυγος, πατέρας και φίλος. Ξέρω ότι κάθε φορά που χάνω την πίστη μου στους ανθρώπους, κάθε φορά που παραπατώ στον αγώνα για έναν κοσμοπολιτικό, κλασικά φιλελεύθερο κόσμο, αυτή η ήρεμη, σιγανή φωνή που ψιθυρίζει στο αυτί μου “Μπορείς να το κάνεις καλύτερα. Μπορείς να γίνεις καλύτερα” είσαι εσύ.
Όνειρα γλυκά φίλε μου, και ελπίζω να σε δω στην άλλη πλευρά.
*Ο Tarnell Brown είναι οικονομολόγος και πολιτικός αναλυτής, υποψήφιος διδάκτορας Δημόσιας Πολιτικής.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 13 Ιουλίου 2020 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
